Με επιτυχία ολοκληρώθηκε το Σάββατο 13 Ιανουαρίου 2018 η επιστημονική ημερίδα με θέμα «Αναφορά στη ζωή και στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη» που διοργανώθηκε από τον Σχολικό Σύμβουλο Φιλολόγων Λακωνίας και τον Σύνδεσμο Φιλολόγων Λακωνίας.
Οι διοργανωτές ευχαριστούν θερμά το ΔΣ της Πνευματικής Εστίας Σπάρτης για τη φιλοξενία, τον κύριο Βούλγαρη για την τεχνική υποστήριξη και την πολύτιμη βοήθειά του, την κυρία Σπυριδούλα Νικόλαρου, όλους τους εισηγητές που ανέδειξαν γνωστές και άγνωστες πτυχές της ζωής, της προσωπικότητας και του έργου του Νίκου Καζαντζάκη, αλλά κυρίως ευχαριστούν θερμά όσους ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση και παρακολούθησαν την ημερίδα.
Ακολουθεί η συνόψιση των εισηγήσεων από τη Μαρία Δεμοιράκου, φιλόλογο του 1ου Γενικού Λυκείου Σπάρτης, Γενική Γραμματέα του Συνδέσμου Φιλολόγων Λακωνίας.
Στον εμβληματικό συγγραφέα και στοχαστή Νίκο Καζαντζάκη αφιερώθηκε η Επιστημονική Ημερίδα «Αναφορά στη Ζωή και στο έργο του Ν. Καζαντζάκη», που διοργάνωσε ο Σχολικός Σύμβουλος Φιλόλογων Λακωνίας κ. Μανώλης Στεργιούλης σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Φιλολόγων Λακωνίας.
Στις τέσσερις συνεδρίες της επιστημονικής Ημερίδας παρουσιάστηκαν 12 εισηγήσεις , ενώ η θεματολογία ανέδειξε πτυχές και όψεις του πολυδιάστατου έργου και της ζωής του Νίκου Καζαντζάκη κάποιες από τις οποίες δεν είναι γνωστές στο ευρύ κοινό.
Πρώτη Συνεδρία
Πρόεδρος :Δήμητρα Σταθόπουλου, δ.φ. Σχολική Σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Μεσσηνίας
• Στην πρώτη εισήγηση με τίτλο Το ζήτημα του αφορισμού του Καζαντζάκη ο φιλόλογος και θεολόγος Ανδρέας Μοράτος υποστήριξε ότι παρά τα αντιθέτως φημολογούμενα και υποστηριζόμενα ουδέποτε υπήρξε αφορισμός του Καζαντζάκη από την Ορθόδοξη Εκκλησία, ενώ περιέγραψε την ψυχροπολεμική πόλωση και τις ιδεολογικές αντιθέσεις εκείνης της εποχής.
• Η φιλόλογος Παναγιώτα Λάσκαρη στην εισήγησή της με τίτλο: Όταν η περιχαρακωμένη στην αυτάρκειά της ισχυρή ανθρωποκεντρική διανόηση γίνεται τέχνη του λόγου, επεσήμανε ένα πολιτισμικό παράδειγμα χαρακτηριστικά του οποίου ήταν η τρομολαγνεία και η λατρεία του μηδενός, παράδειγμα που κορυφώθηκε τον 19ο και 20ο αιώνα και που επεφέλαξε στον 21ο αιώνα μια οξύτατη κρίση. Ο Νίκος Καζαντζάκης, ως διανοούμενος και τεχνίτης του λόγου, μας φέρνει αντιμέτωπους, μέσα από την κοσμοθεωρία και το έργο του, με την πρόκληση να διερωτηθούμε για την εσώτατη ποιότητα αυτού του πολιτισμικού παραδείγματος και να αναμετρηθούμε με τις συνέπειές του, συμπεραίνεται μέσα στη μεστή, πυκνή αλλά και εξαιρετικά στοιχειοθετημένη εργασία της.
• Η εισήγηση της κυρίας Σταθάκη Ελένης, καθηγήτριας Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με τίτλο Ελευθερία και ευθύνη στον «Καπετάν Μιχάλη» του Νίκου Καζαντζάκη είχε έντονο άρωμα Κρήτης. Επεσήμανε τον καινοτόμο χαρακτήρα του έργου του Ν.Κ αλλά και τις βασικές αρχές του έργου και της προσωπικότητάς του. Περιέγραψε τον βασικό χαρακτήρα του βιβλίου, τον Καπετάν Μιχάλη, ως έναν άνθρωπο στιβαρό και ανυπότακτο ο οποίος συμπυκνώνει το όραμα της Κρήτης, όπως ο συγγραφέας το είδε από τα παιδικά του χρόνια μέσα από τους αγώνες της να ενσωματωθεί με τον μητρικό κορμό. Ο Καπετάν Μιχάλης όμως είναι και απόλυτα εναρμονισμένος με την κοσμοθεωρία του Νίκου Καζαντζάκη όπου ελευθερία κι άνθρωπος ταυτίζονται, η ελευθερία τοποθετείται στην πρώτη γραμμή των αξιών και θεωρείται ανώτερη κι από την ευτυχία.
Δεύτερη συνεδρία
Πρόεδρος: Ελένη Ξανθάκου, ΜΑ Καθηγήτρια Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης
• Η γυναικεία παρουσία στις τραγωδίες του Νίκου Καζαντζάκη «Προμηθέας Πυρφόρος» και «Κούρος» ήταν το θέμα της πρώτης. Μέσα από την εργασία της η κυρία Χαριτίδου Γεωργία, δ.φ. Επιτ. Διευθύντρια Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης κατέδειξε τη σημασία της γυναικείας παρουσίας στα δυο παραπάνω έργα αλλά και τη γενικότερη στάση του Νίκου Καζαντζάκη απέναντι στο γυναικείο φύλο. Συγκεκριμένα η ηρωίδα του πρώτου έργου, η Πανδώρα, περιγράφεται ως αντικείμενο του πόθου, προκλητική και φιλάρεσκη, ενώ την διεκδικούν οι δυο ήρωες Προμηθέας και Επιμηθέας. Στην ίδια τραγωδία αναγνωρίζεται και ο ρόλος της για τη διαιώνιση του είδους ειδικά όταν γεννάει αρσενικά παιδιά. Στο έργο Κούρος τονίζεται ξανά ο ρόλος του κορμιού και της ομορφιάς σε συνδυασμό με το πολυδαίδαλο μυαλό της γυναίκας.
• Η κυρία Δήμητρα Σταθοπούλου, δ.φ. Σχολική Σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην ανακοίνωσή της με θέμα Ο Νίκος Καζαντζάκης υπεύθυνος της Αποστολής του Υπουργείου Περιθάλψεως για την αποκατάσταση και παλιννόστηση των προσφύγων στη Μικρά Ασία, στη Θράκη και στον Πόντο ανέδειξε μια λιγότερο γνωστή δραστηριότητα του Νίκου Καζαντζάκη από τη σύντομη παραμονή του στο υπουργείο Περιθάλψεως που συγκροτήθηκε για την υποδοχή και εγκατάσταση των προσφύγων μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αναφέρθηκε στο ιστορικό πλαίσιο και στα σπουδαία γεγονότα της εποχής. Πολύτιμες πηγές για την εργασία της ήταν οι εκθέσεις του Νίκου Καζαντζάκη προς τον Υπουργό Σπυρίδωνα Σίμο.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του από τον Μάιο 1919 έως τον Νοέμβριο 1920 καταφανής ήταν η αγωνία του να βρεθεί και να εφαρμοστεί η καλύτερη λύση για τους κατατρεγμένους πρόσφυγες, να επιλεγούν οι καλύτεροι συνεργάτες, να γίνει έντιμη διαχείριση των διαθέσιμων πόρων ενώ χαρακτηρίζει με πίκρα αυτή την περίοδο της ζωής του ως «ιστορία χωρίς νίκη».
• Την συνεδρία έκλεισε η κυρία Ανθούλα Δανιήλ δ.φ. Κριτικός Λογοτεχνίας-Συγγραφέας που μας ταξίδεψε στον κόσμο της έβδομης τέχνης. Η ανακοίνωση της τιτλοφορείται Καζαντζάκης και κινηματογράφος . Ο Καζαντζάκης αγάπησε τον κινηματογράφο για τις δυνατότητες έκφρασης αλλά και τις εικόνες του.. Έγραψε εννέα σενάρια με διάφορα θέματα. Κανένα από αυτά δεν έγινε ταινία, αλλά, όπως χαρακτηριστικά επεσήμανε η κυρία Δανιήλ, ο Ν. Καζαντζάκης υπήρξε εκατό χρόνια μπροστά από την εποχή του. Αντίθετα με την τύχη των σεναρίων του, τρία μυθιστορήματά του μεταφέρθηκαν στην κινηματογραφική οθόνη. Τα φιλμ αυτά αγαπήθηκαν για τη σκηνοθεσία τους, τη φωτογραφία, τη μουσική τους και για πολλούς ακόμα λόγους που εξήγησε η κυρία Δανιήλ στην εργασία της, ενώ έντονες και αντιφατικές ήταν οι αντιδράσεις του κοινού. Το βέβαιο είναι ότι δεν πέρασαν απαρατήρητα.
Τρίτη συνεδρία
Πρόεδρος: Δημήτριος Βαχαβιώλος, δ.φ. Καθηγητής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Αντιπρόεδρος Συνδέσμου Φιλολόγων Λακωνίας
• Η κυρία Γιάννα Κατσουγκράκη, MA Aρχαιολόγος και ο κύριος Ιωάννης Κονδυλόπουλος, ΜΑ Φιλόλογος- Διευθυντής 4ου Γυμνασίου Σπάρτης «Γιάννης Ρίτσος» στην εργασία τους Ο Μυστράς του Καζαντζάκη: μια εκπαιδευτική δράση μας παρουσίασαν μια δημιουργική μα και απαιτητική εκπαιδευτική δράση που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από τους ίδιους και τους μαθητές τους στο πλαίσιο εορτασμού του 2017 ως έτους Νίκου Καζαντζάκη. Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα, οι μαθητές αναπαρέστησαν την εικόνα ενός σημαντικού μνημειακού συνόλου αυτό του Μυστρά, που ο συγγραφέας επισκέφθηκε, ακολουθώντας τα βήματα του μέσα από την ανάγνωση και την ανάλυση των κειμένων του Νίκου Καζαντζάκη και αξιοποιώντας αρχειακό φωτογραφικό υλικό και δημοσιεύματα από τον Τύπο της εποχής. Στην εισήγηση επίσης παρουσιάστηκαν τα στάδια υλοποίησης της δράσης καθώς και το υλικό που παρήγαγαν οι μαθητές με αφόρμηση τα παραπάνω κείμενα.
• Στη συνέχεια ο κύριος Παναγιώτης Ξηντάρας, δ.φ. Επιτ. Σχολικός Σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην εργασία του με τίτλο Ο Καζαντζάκης «τερψίφρων» περιπατητής της Λακωνίδος γης επισημαίνει αρχικά ότι τα ταξίδια και τα ονείρατα ήταν ο μόνιμος σύντροφος της ζωής του Νίκου Καζαντζάκη, ότι ήταν μεγάλος ταξιδευτής και μας εξήγησε τη σημασία τους και τη ζωογόνα για την ψυχή του συγγραφέα αξία τους. Ο κ. Ξηντάρας με γλαφυρότητα, εντυπωσιακή πληθωρικότητα και λυρισμό μας παρουσίασε τα χαρακτηριστικά αυτών των ταξιδιωτικών κειμένων που αφιερώνει ο Νίκος Καζαντζάκης στη λακωνική γη, συνολικά επτά στον αριθμό, τη διαδικασία της σύνθεσής τους, τα συναισθήματα, τις εντυπώσεις, την επίδραση στην ψυχή του καθώς φωτογραφίζει με την πένα του τον πλούτο των εικόνων που αντικρίζει στη Σπάρτη, τον Μυστρά, τη Μονεμβασιά. Έτσι αιτιολογεί γιατί ο Νίκος Καζαντζάκης υπήρξε «τερψίφρων» περιπατητής της λακωνίδος γης.
• Η Τρίτη συνεδρία έκλεισε με την εργασία του κυρίου Αριστείδη Ν. Δουλαβέρα Καθηγητή Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Ο υλικός βίος στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» Συγκεκριμένα ο κύριος Δουλαβέρας τόνισε ότι στα μυθιστορήματα του Ν Καζαντζάκη αφθονούν τα στοιχεία του υλικού πολιτισμού και ότι ο ίδιος ο Καζαντζάκης τα παρατηρεί και τα ενσωματώνει στις αφηγήσεις του. Το πλήθος των λαογραφικών στοιχείων που απαντούν στο έργο του Καζαντζάκη δεν οδηγούν στη διαπίστωση ότι ήθελε ο ίδιος να γράψει λαογραφία ή ακόμα και λογοτεχνία, αλλά ότι τα στοιχεία αυτά αποτελούν το μέσον, το «όχημα» της φιλοσοφικής του σκέψης.
Τέταρτη Συνεδρία
Πρόεδρος: Αριστείδης Ν. Δουλαβέρας Καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
• Η πολιτική φυσιογνωμία του Βυζαντίου στα θεατρικά έργα του Νίκου Καζαντζάκη «Νικηφόρος Φωκάς», «Ιουλιανός ο Παραβάτης», «Κωνσταντίνος Παλαιολόγος» ήταν το θέμα της εισήγησης της κυρίας Αγγελικής Αργειτάκου. Η κυρία Αργειτάκου, αφού παρουσίασε διεξοδικά το περιεχόμενο των παραπάνω έργων, συμπεραίνει στην εργασία της μεταξύ άλλων ότι:
Και οι τρεις πρωταγωνιστές είναι γνώριμοι Καζαντζακικοί ήρωες. Αίρονται πάνω απ’ τα πλήθη, μοναχικοί, αγωνιστές, υπεράνθρωποι θυσιάζουν τον εαυτό τους, κατά τα πρότυπα του Χριστού, που έτσι «σώζεται».
Η γυναίκα είναι η έκφραση του πονηρού.
Το Βυζάντιο είναι χώρος και χρόνος της ενοποίησης στη φιλοσοφία, θρησκεία, πολιτική και ηθική του Καζαντζάκη.
Αυτοβιογραφικά του στοιχεία ταυτίζονται με την ιστορική περίοδο. Ιστορία, Πολιτική, Αυτοβιογραφία διαπλέκονται γοητευτικά, ώστε :
«Ο Καζαντζάκης γράφει πάντα το δικό του δράμα» κατά την εύστοχη παρατήρηση του Β. Πούχνερ.
• Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος του Νίκου Καζαντζάκη- Το κύκνειο άσμα του Μανώλη Καλομοίρη από τη Μεταξία Παπαποστόλου, δ.φ. Καθηγήτρια Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Στην εργασία της η κυρία Παπαποστόλου μας πληροφορεί ότι ο Μανώλης Καλομοίρης, ο κορυφαίος έλληνας μουσουργός και δημιουργός της Εθνικής Σχολής, εμπνεύστηκε την πρώτη μουσική του τραγωδία από το δράμα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Πρωτομάστορας» και την πέμπτη και πιο μεγαλόπνοη όπερα του από τον «Κωνσταντίνο Παλαιολόγο» . Ο ίδιος ο μουσουργός χαρακτήριζε το έργο του αυτό μια «μουσική τραγωδία-θρύλος».
• Στην εργασία του Ο Καζαντζάκης για την Κύπρο και τον Αγώνα της για ελευθερία ο κύριος Μανώλης Μ. Στεργιούλης, δ.φ. Σχολικός Σύμβουλος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. επεσήμανε ότι στην πρώτη έκδοση του 1953 του Καπετάν Μιχάλη ο Νίκος Καζαντζάκης δεν είχε πρόλογο. Στην έκδοση όμως του 1955 που έγινε δυόμισι μήνες μετά την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα των Κυπρίων ο Νίκος Καζαντζάκης προφανώς επηρεασμένος από τον ηρωικό αγώνα των Κυπρίων, πρόσθεσε πρόλογο στον οποίο αναφέρεται εκτενώς στον απελευθερωτικό αγώνα των Κυπρίων εναντίον των Άγγλων αποικιοκρατών.