Η γωνία Λυκούργου και Παλαιολόγου υπήρξε (κι εξακολουθεί να είναι) η καρδιά της Σπάρτης . Εκεί , στη γωνία ακριβώς , Λυκούργου 98 και Παλαιολόγου , που σήμερα είναι η τράπεζα ALPHA BANK , υπήρχε ένα παλαιό , προπολεμικό , ισόγειο κτίριο με κεραμοσκεπή , το οποίο λειτουργούσε (παλαιόθεν) ως καφενείο , υπό διάφορες διευθύνσεις και ιδιοκτησίες (καφε-ζυθο-ζαχαροπλαστείο ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΥ , καφενείο ΠΡΙΜΠΑ & ΣΑΚΕΛΛΑΡΗ , ζαχαροπλαστείο ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΥ κ.ά.) :
«Στεφανωμένοι με λουλούδια και τραγουδώντας την καινούρια «πρωτομαγιά» (1916) εμπήκαμε στην πόλι . Προχωρήσαμε κατεβαίνοντας από την οδόν Αμαλίας (Λυκούργου) και καταλήξαμε στο ζαχαροπλαστείο Οικονομόπουλου εκεί που τώρα είναι ο κινηματογράφος ΦΛΟΡΑΛ».
Αλ. Παναγιωτόπουλος : «ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΣΠΑΡΤΙΑΤΗ ΜΟΥΣΙΚΟΥ» , 1963
Στην τελευταία περίοδο της λειτουργίας του το καφενείο αυτό έφερε την ονομασία «ΦΛΟΡΑΛ» και λόγω της θέσης του στο κέντρο της Σπάρτης ήταν από τα πλέον γνωστά και πολυσύχναστα καφενεία της πόλης .
«(…) Την ίδια περίοδο (1941) είχεν εγκατασταθεί στη Σπάρτη ανδρόγυνο δημοσιογράφων Αθηναίων … Γνώρισα το ζεύγος εκείνο … Σαν τους γνώρισα από κοντά στο κέντρον ΦΛΟΡΑΛ που συνήθιζαν να ’ρχονται … ζητούσαν πάντα τη γνώμη μου για τον πόλεμο και την προοπτική για το ποιος θα νικήσει .»
Κ.Α. ΓΛΕΝΤΗ , Επίτιμου Γυμνασιάρχη – Θεολόγου : «ΕΦΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΗ ΣΠΑΡΤΗ (1939-1946)
Η λέξη ΦΛΟΡΑΛ είναι αγγλική (floral) και σημαίνει : λουλουδένιος , λουλουδάτος . Μετά την απελευθέρωση της χώρας από τους γερμανούς κατακτητές το καφενείο αυτό μετεξελίχθηκε σε χειμερινό σινεμά με την ίδια ονομασία («ΦΛΟΡΑΛ») το οποίο έμελλε να γίνει ένας τοπικός κινηματογραφικός θρύλος και να γράψει ιστορία στη ζωή της πόλης .
Μετά την κατοχή και την απελευθέρωση , στα 1946 , δημοσιεύθηκε στον τοπικό τύπο το παρακάτω ρεπορτάζ :
«Πληροφορούμεθα ότι εντός του μηνός θα αρχίση τας εργασίας του ο νέος κινηματογράφος « Σινέ Φλοράλ» . Γύρω από την νέαν επιχείρησιν πολλά λέγονται και φαίνεται ότι αυτή θα αποτελέση αληθές κόσμημα δια την πόλιν . Η εκλογή των έργων που θα προβληθούν έχει γίνει μετά μεγίστης προσοχής . Τα εβδομαδιαία προγράμματα θα είναι ποικίλου περιεχομένου περιλαμβάνονται και φιλμ περιπετειώδη , ήτοι αστυνομικά , κατασκοπείας , «κάου μπόυς» κλπ. Η αίθουσα του κινηματογράφου θα είναι πολυτελώς διακοσμημένη , με θέρμανσιν και αυτόματους εξαεριστήρας . Αι θέσεις κατά τας βραδυνάς παραστάσεις θα είναι ηριθμημέναι . Το προσωπικόν θα αποτελούν πεπειραμένοι πτυχιούχοι μηχανικοί .
Γενικώς δύναται να λεχθεί ότι καταβάλλεται μία σοβαρά προσπάθεια δια την δημιουργίαν ενός κέντρου αναψυχής ανταξίου της πόλεως , οι κάτοικοι της οποίας παρά την κοινωνικήν των εξέλιξιν στερούνται τοιούτου . Το «Σινέ Φλοράλ» θα προβάλη ως εναρκτήριον έργον του , το δραματικόν αριστούργημα η « Φωνή της Καρδιάς» .
Εφ. ΛΑΚΩΝΙΚΟΝ ΒΗΜΑ , φύλλο 22 , 17-11-1946
Το «ΦΛΟΡΑΛ» θα ήταν το 2ο χειμερινό σινεμά της Σπάρτης , αφού ήδη από το 1930 λειτουργούσε στη Σπάρτη το σινεμά «ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΟΝ» , στη στοά ΚΟΥΡΣΟΥΜΗ , το οποίο στα 1938 πήρε το όνομα «ΑΤΤΙΚΟΝ» .
Ένα δεύτερο , όμως , ρεπορτάζ του 1949 , έρχεται να δημιουργήσει ερωτηματικά ως προς τη χρονολογία έναρξης λειτουργίας του σινεμά «ΦΛΟΡΑΛ» :
«Ο προοδευτικός ιδιοκτήτης του καφεζαχαροπλαστείου «Φλοράλ» Δημ. Κανελλάκος, απεφάσισεν ν’ αναπληρώση την σοβαράν έλλειψιν που υπήρχεν εις την πόλιν μας , του κινηματογράφου .
Χωρίς να φεισθή χρημάτων έκαμε πλήρην ανακαίνισιν της αιθούσης και τον διερύθμισε κατά τοιούτον τρόπον , ώστε να είναι άνετος η παρακολούθησις της προβολής .
Κατά τας υποσχέσεις του ιδίου θα τοποθετήση καθίσματα άνετα , ώστε να μην κουράζονται οι θεαταί . Επίσης ο κινηματογράφος θα διαθέτη ιδίαν γεννήτριαν μηχανήν δια να γίνωνται αι προβολαί κατά την ημέραν .
Η λέιτουργία του κινηματογράφου θ’ αρχίση περί το τέλος του μηνός .»
ΛΑΚΩΝΙΚΌ ΒΗΜΑ 13-11-1949
Η προσπάθεια να ερμηνευθεί η διάσταση μεταξύ των δύο ρεπορτάζ οδηγεί σε δύο ενδεχόμενα :
1.΄Η το «ΦΛΟΡΑΛ» ξεκίνησε τη λειτουργία του υποτυπωδώς το 1946 , χωρίς άδεια , με πρόχειρες προδιαγραφές και , ίσως , με παράλληλη λειτουργία καφενείου (την ημέρα) και σινεμά (το βράδυ) μέχρι το 1949 , οπότε λειτούργησε αποκλειστικά ως κινηματογράφος με όλα τα προ-απαιτούμενα …
2.΄Η τα σχέδια του 1946 για λειτουργία του «ΦΛΟΡΑΛ» ναυάγησαν λόγω των δυσκολιών των καιρών εκείνων (Εμφύλιος κλπ) και υλοποιήθηκαν 3 χρόνια μετά , το 1949 .
Η δεύτερη εκδοχή ενισχύεται από το γεγονός πως στην περίοδο 1946-1949 ΔΕΝ υπάρχουν δημοσιεύματα στον τοπικό τύπο για προβολές ταινιών στο «ΦΛΟΡΑΛ» όπως συνέβαινε για το «ΣΙΝΕ ΑΤΤΙΚΟΝ» αλλά και από το ακόλουθο πρακτικό του 1950 της αρμόδιας επιτροπής γνωμοδότησης για τη χορήγηση άδειας λειτουργίας του κινηματογράφου «ΦΛΟΡΑΛ» :
ΠΡΑΚΤΙΚΟΝ
Εν Σπάρτη και εν τω θερινώ(!!!) κινηματογράφω «ΦΛΟΥΡΑΛ»(!!!) κειμένω επί της οδού Κων/νου Παλαιολόγου , συνελθόν σήμερον την 21 Οκτωβρίου του έτους 1950 , ημέραν Σάββατον και ώραν 5:30΄μμ το κατά το άρθρον 2 του υπ’ αριθ. 445 (1937 Α.Ν. «Περί τροποποιήσεως συμπληρώσεως και κωδικοποιήσεως των περί κινηματογράφων διατάξεων» προβλεπόμενον Συμβούλιον επιθεωρήσεων κινηματογράφων , συγκείμενον εκ των κ.κ. 1) Παναγιώτου Ιατρίδου , Τμηματάρχου Α΄ Νομαρχίας Λακωνίας , ως Προέδρου , 2) Δημητ. Δημητρακοπούλου , Μοιράρχου, Υποδιοικητού της Διοικήσεως αυτής , 3) Γεωργίου Παπαζώτου , Νομομηχανικού
Λακωνίας και 4) Ευσταθίου Χαραλαμπάκη , Προϊσταμένου του Υγειονομικού Κέντρου Λακωνίας , ως μελών , ίνα προβή εις την υπό του άρθρου 3 του ως άνω Νόμου προβλεπομένην επιθεώρησιν του Χειμερινού Κινηματογράφου «ΦΛΟΡΑΛ» υπό την Διεύθυνσιν του κ. Δημητρίου Κανελλάκου .
Το Συμβούλιον μετά λεπτομερή και εμπεριστατωμένην εξέτασιν των εγκαταστάσεων των μηχανημάτων κλπ
Αποφαίνεται Ομοφώνως
Γνωμοδοτεί όπως χορηγηθεί εις τον κ. Δημήτριον Κανελλάκον άδεια λειτουργίας του εν Σπάρτη και επί της οδού Κων/νου Παλαιολόγου χειμερινού Κινηματογράφου υπό τον τίτλον ΦΛΟΡΑΛ» .
Εφ’ ω συνετάγη το παρόν πρακτικόν και υπογράφεται ως έπεται .
Ο Πρόεδρος Τα μέλη
(υπογραφή) (υπογραφές)
Επομένως (αφήνοντας κατά μέρος τις αβλεψίες του συντάκτη «θερινώ» και «ΦΛΟΥΡΑΛ») είναι σίγουρο πως το χειμερινό σινεμά της Σπάρτης «ΦΛΟΡΑΛ» άρχισε να λειτουργεί, επισήμως , στα τέλη του 1950 .
Στο αξιολογότατο βιβλίο « Η μεγάλη οθόνη και ο μαγικός κόσμος της , στις σπαρτιάτικες αίθουσες (1929 – 1970) , της Πέπης Γαβαλά , δ. Φ. Προϊσταμένης Γ.Α.Κ. –Αρχείων Ν. Λακωνίας υπάρχει η μαρτυρία του Ντίνου Περγαντή (ιδιοκτήτη του θερινού σινεμά «ΕΣΠΕΡΟΣ») ότι το χειμερινό «ΦΛΟΡΑΛ» το άνοιξαν συνεταιρικά ο Τζίμης Κανελλάκος με τους αδελφούς ΠΕΡΓΑΝΤΗ . Η μαρτυρία αυτή δεν μπορεί να απορριφθεί αφού συνέβαινε , τότε , πίσω από τον επίσημο ιδιοκτήτη των κινηματογράφων να βρίσκονται οικονομικοί συνέταιροι οι οποίοι «δεν φαίνονταν» .
Παρά τις υψηλές προσμονές , όμως , η αίθουσα του χειμερινού ΦΛΟΡΑΛ φαίνεται (τουλάχιστον αρχικά) πως δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες που δημιούργησαν τα δημοσιεύματα , παραμένοντας μια απλή αίθουσα προβολών με στοιχειώδεις υποδομές λειτουργίας .. Ακόμα και τα καθίσματά του ήταν απλές ψάθινες καρέκλες , οι οποίες , μάλιστα , όταν έκλεινε το χειμερινό «ΦΛΟΡΑΛ» , το καλοκαίρι , μεταφέρονταν στο θερινό «ΦΛΟΡΑΛ» , το οποίο λειτούργησε μερικά χρόνια αργότερα :
«Ήτανε φερ’ ειπείν το «Φλοράλ» , που ήτανε χειμερινό , με κάτι καρέκλες (αυτές τις κοινές καρέκλες , τις ψάθινες ) τις μεταφέραμε μετά … τις πηγαίναμε στο καλοκαιρινό …ούτε διαδρόμους …»
Μαρτυρία Ντίνου Περγαντή από το βιβλίο : « Η μεγάλη οθόνη και ο μαγικός κόσμος της , στις σπαρτιάτικες αίθουσες (1929 – 1970) , της Πέπης Γαβαλά , δ. Φ. Προϊσταμένης Γ.Α.Κ. –Αρχείων Ν. Λακωνίας
Λίγα χρόνια αργότερα οι αφοί Περγαντή (σύμφωνα με τη μαρτυρία του Ντίνου Περγαντή) πούλησαν το μερίδιό τους στον Δ. Κανελλάκο . Το πόσο ανάγκη είχε η Σπάρτη ένα δεύτερο κινηματογράφο , φάνηκε αμέσως ΚΑΙ από την άνοδο της ποιότητας των ταινιών που δημιούργησε ο ανταγωνισμός «ΑΤΤΙΚΟΝ» και «ΦΛΟΡΑΛ» ΚΑΙ από τη συχνότερη κάθοδο στη Σπάρτη αξιόλογων αθηναϊκών θιάσων αλλά ΚΑΙ από τις πολλές και αξιόλογες εκδηλώσεις που έλαβαν χώρα στο «ΦΛΟΡΑΛ» (συναυλίες , διαλέξεις , πολιτιστικές εκδηλώσεις , συνδικαλιστικές συγκεντρώσεις κ.ά.). Σίγουρα , μεταξύ αυτών , σφράγισαν την εποχή της 10ετίας του ’50 και του ’60 οι συναυλίες του μεγάλου μουσουργού της Σπάρτης Μιχαήλ Μαχαίρα με τη «ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΗ ΧΟΡΩΔΙΑ» .
Οι νέες απαιτήσεις των καιρών δημιουργούσαν , διαρκώς , ανάγκες ανακαίνισης κι εκσυγχρονισμού των κινηματογραφικών αιθουσών και , φυσικά , ΚΑΙ του «ΦΛΟΡΑΛ»:
«Η χειμερινή αίθουσα του κινηματογράφου «Φλοράλ» ανεκαινίσθη πλήρως . Αι παραστάσεις θ’ αρχίσουν εντός των προσεχών ημερών»
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ , 10-9-1955
Ένα χρόνο αργότερα , 1956 , το χειμερινό «ΦΛΟΡΑΛ» απέκτησε νέα οθόνη :
«Οι κινηματογράφοι της πόλεώς μας ήρχισαν τας χειμερινάς προβολάς των με αξιόλογα έργα . Αξιοσημείωτοι επίσης είναι οι ανακαινίσεις που έγιναν εις τας χειμερινάς αίθουσας των κινηματογράφων . (…) Ο κ. Κανελλάκος εξ άλλου εβελτίωσε σημαντικώς το «Φλοράλ» με μίαν ωραίαν σινεμασκοπικήν οθόνην.»
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ , 21-10-1956
Το σινεμασκόπ ήταν ένα φορμά κινηματογραφικής προβολής ευρείας εικόνας που χρησιμοποιήθηκε από το 1953 έως το 1967 . Χρησιμοποιούνταν στη μηχανή προβολής ειδικοί αναμορφικοί φακοί που επέτρεπαν την προβολή φιλμ με αναλογία διπλάσια από το συμβατικό φορμά . Επομένως έπρεπε και οι κινηματογράφοι να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες προβολών , να προσθέσουν τους ειδικούς φακούς στις μηχανές προβολής και να βάλουν , νέες , μεγάλες οθόνες , ώστε να «χωράει» , χωρίς παραμόρφωση , η εικόνα του σινεμασκόπ .
Δυο μήνες μετά την αλλαγή της οθόνης έγινε μια ακόμα παρέμβαση στο σινεμά «ΦΛΟΡΑΛ» ώστε να γίνει πιο ελκυστικό κι ευχάριστο για τους θεατές :
«Το «Φλοράλ» εβελτίωσε σημαντικά την διακόσμησίν του . Προσεχώς θα προβάλλη την καλής φήμης ταινία : «Ο άσωτος υιός».
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ , 2-12-1956
«Το «Φλοράλ» εβελτίωσε κι αυτό τον διαφημιστικό του διάκοσμο και εκ παραλλήλου προβάλλει έργα που βλέπονται ευχάριστα.»
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ , 27-1-1957
Η δημοσίευση της 21-10-1956 είναι και η τελευταία που βρήκα με αναφορά στον ιδιοκτήτη του χειμερινού «ΦΛΟΡΑΛ» Δημήτρη (Τζίμη) Κανελλάκο . Ίσως τη χρονιά αυτή , ή την επόμενη , ήταν που αγόρασαν το σινεμά από τον Δ. Κανελλάκο , οι Αφοί Ιωαννίδη , οι οποίοι του έδωσαν νέα ώθηση και δυναμική . Οι αφοί Ιωαννίδη υπήρξαν υποδειγματικοί κινηματογραφικοί επιχειρηματίες και επί των ημερών τους το χειμερινό «ΦΛΟΡΑΛ» έζησε πιένες και στιγμές πραγματικής κινηματογραφικής δόξας για δεκαπέντε , περίπου , χρόνια , ακόμα . Η επιτυχία του χειμερινού «ΦΛΟΡΑΛ» ώθησε τους αφούς Ιωαννίδη να ανοίξουν ΚΑΙ το θερινό ΦΛΟΡΑΛ , πίσω από το δημαρχείο Σπάρτης (στην «τυφλή» οδό Ηλεκτρικής) το οποίο έγραψε, κι αυτό , τη δική του όμορφη ιστορία στην πόλη της Σπάρτης.
Στα 1963 βγήκε μια φήμη ότι το κτήριο του «ΦΛΟΡΑΛ» θα κατεδαφιστεί για να γίνει καινούριος κινηματογράφος :
«Πληροφορούμεθα ότι τον Μάιον θα αρχίση η κατεδάφισις και ανακατασκευή του κινηματογράφου Φλοράλ και διαμόρφωσίς του εις σύγχρονον κινηματοθέατρον μεγάλης χωρητικότητας.»
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ , 2-3-1963
Η πληροφορία της εφημερίδας δεν επαληθεύτηκε . Το 1963 ήταν η χρονιά που ανεγειρόταν το νέο σύγχρονο σινεμά της Σπάρτης «ΦΑΡΟΣ» , από τον Ελληνοαμερικανό επιχειρηματία Ηλία Καπετανέα και αυτό , ίσως , δημιούργησε στους Αφούς Ιωαννίδη τη σκέψη να δημιουργήσουν ένα νέο , ανταγωνιστικό «ΦΛΟΡΑΛ» , η οποία , όμως , τελικά , δεν υλοποιήθηκε .
Παρά ταύτα , ο επερχόμενος ανταγωνισμός ανάγκασε τους ιδιοκτήτες Αφούς Ιωαννίδη , να προχωρήσουν σε έναν ακόμα εκσυγχρονισμό του «ΦΛΟΡΑΛ» :
«Εν όψει της επαναλειτουργίας του , ο χειμερινός κινηματογράφος Φλοράλ ανακαινίζεται δια τοποθετήσεως νέων καθισμάτων.»
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ , 7-10-1963
Τη χρονιά αυτή (1963) το σινεμά ΦΛΟΡΑΛ έζησε την πιο μεγαλειώδη στιγμή του . Ήταν τον Νοέμβριο του 1963 , που κατάφερε κι έκλεισε την ταινία Μπεν Χουρ (1959) με τον Τσάρλτον Ήστον στον κεντρικό ρόλο . Ήταν μια μεγαλειώδης ταινία 3 ωρών , η οποία είχε αποσπάσει 11 Όσκαρ . Οι Σπαρτιάτες έκαναν ουρές έξω από το ταμείο του «ΦΛΟΡΑΛ» ΄και η αίθουσα ήταν ασφυκτικά γεμάτη σ’ όλες τις προβολές , που γίνονταν δύο κάθε μέρα (5:30΄- 9:30΄) , επί μία εβδομάδα !!!
Η μεταπολεμική εποχή , μέσα στην οποία άνοιξε (στα 1949) το χειμερινό σινεμά «ΦΛΟΡΑΛ» στη Σπάρτη , ήταν μια εποχή που ο κόσμος είχε στραφεί και είχε αγκαλιάσει μαζικά το σινεμά , αφού εκεί έβρισκε διέξοδο για να γιατρέψει τις πληγές από τον πόλεμο , την κατοχή και τον εμφύλιο αλλά και να ονειρευτεί ένα καλύτερο , πιο όμορφο και πιο χαρούμενο «αύριο» . Παρά την δυσχερή οικονομική κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση , οι κινηματογραφικές παραγωγές αυξήθηκαν σε μεγάλο βαθμό , καθώς ιδρύθηκαν πολλές νέες εταιρείες , προκειμένου να ανταποκριθούν στις ανάγκες του κόσμου για φθηνή λαϊκή διασκέδαση .
Όμως , ο ρόλος του κινηματογράφου δεν ήταν απλά ψυχαγωγικός . Κάλυπτε τις ψυχικές ανάγκες μιας ταλαιπωρημένης κοινωνίας, που χρειαζόταν τόνωση , κάτι (τελος πάντων) για να την πάει μπροστά , αφήνοντας πίσω της τα όσα έζησε στον πόλεμο και στην κατοχή και κυρίως τη διχόνοια του εμφυλίου που ρήμαξε τους ανθρώπους .
Εκεί στην αρχή της δεκαετίας του ’50 άρχισε να αχνοφέγγει μια ελπίδα , μια ανακωχή από τις κακουχίες . Οι κινηματογράφοι γέμιζαν από κόσμο κάθε ηλικίας . Το «σινεμαδάκι» ήταν για πολλά χρόνια , τουλάχιστον μέχρι το 1967 , η μοναδική , σχεδόν, λαϊκή διασκέδαση , ο μόνος τρόπος για να βγει όλη η οικογένεια έξω και να απολαύσει δυο ώρες ξεκούρασης και απόλυτης ξεγνοιασιάς . Στην άσπρη οθόνη ο Έλληνας έβλεπε τον εαυτό του κι άρχιζε , έστω και δειλά , να χαμογελάει . Έβλεπε μέρη εξωτικά και ονειρεμένα , ζούσε περιπέτειες , αγάπες , παλικαριές και θυσίες , ονειρευόταν , ταξίδευε , δραπέτευε από τη σκληρή πραγματικότητα , έκλαιγε , γελούσε και γινόταν ένα με τους ήρωες . Κι όπως έβγαινε γεμάτος και ικανοποιημένος από το σινεμά όπου είχε δει μια ταινία που του άρεσε , έτσι πάσχιζε , μετά , να βγει ικανοποιημένος και από την άλλη «αίθουσα» που λεγόταν ζωή .
Το «ΦΛΟΡΑΛ» (όπως το θυμάμαι εγώ , σαν παιδί , στη 10ετία του ‘ 50 και του ’60) είχε μια μικρή , σχετικά , αίθουσα με δυο σειρές καθισμάτων , εκατόν πενήντα πάνω κάτω , και στη μέση ένα διάδρομο . Στο βάθος ήταν η άσπρη οθόνη , μπροστά της το πάλκο και αριστερά-δεξιά τα υποτυπώδη παρασκήνια . Στο πάνω μέρος της δεξιάς πλευράς της αίθουσας υπήρχαν ανοίγματα για τις ανάγκες του αερισμού με ανακλινόμενα παντζούρια από λαμαρίνα . Όταν οι φεγγίτες αυτοί ήταν ανοιχτοί , μπορούσες από το απέναντι πεζοδρόμιο της Παλαιολόγου να βλέπεις την κορυφή της
οθόνης και να «κλέβεις» κάποιες κινηματογραφικές στιγμές από τα έργα που παίζονταν. Η είσοδος του «ΦΛΟΡΑΛ» βρισκόταν στην πρόσοψη της Λυκούργου. Αριστερά ήταν το ταμείο και δεξιά η είσοδος και η μικρή αίθουσα αναμονής με αναρτημένες φωτογραφίες και αφίσες για τα «προσεχώς» έργα . Μεταξύ του ταμείου και της εισόδου , πάνω στον τοίχο της πρόσοψης , βρισκόταν ένα μεγάλο ξύλινο πλαίσιο , πάνω στο οποίο αναρτούσαν με πινέζες τις φωτογραφίες και τις αφίσες του έργου που παιζόταν . Άλλο αυτοσχέδιο κινητό ξύλινο πλαίσιο – πινακίδα στηνόταν όρθιο στη διαχωριστική νησίδα της Λυκούργου, μπροστά από το σινεμά , στερεωμένο πάνω στη νεραντζιά , ώστε να το βλέπουν οι περαστικοί . Αριστερά της αίθουσας αναμονής υπήρχε μια σκάλα που σε έβγαζε στον εξώστη και μπροστά η είσοδος στην αίθουσα προβολής η οποία καλυπτόταν από μια βαριά κόκκινη κουρτίνα . Σ’ αυτήν την αίθουσα αναμονής του «ΦΛΟΡΑΛ» , στεγάστηκε για ένα διάστημα (κάπου στη 10ετία του ’60 ) το κατάστημα ξηρών καρπών της ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΣ Μανιάτη , όταν είχε γκρεμίσει το παλιό της μαγαζί για να φτιάξει καινούριο (αυτό που υπάρχει και σήμερα) εκεί λίγο παραπάνω από το «ΦΛΟΡΑΛ» , στις καμάρες . Στο διάστημα αυτό η ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ εξυπηρετούσε και τις ανάγκες της καντίνας του «ΦΛΟΡΑΛ» , αφού στα διαλείμματα , πιτσιρικάδες «υπάλληλοι» της ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΣ έμπαιναν στην αίθουσα με τους ταβλάδες κρεμασμένους στο λαιμό για να πουλήσουν ξηρούς καρπούς στους θεατές .
Ο εξώστης του «ΦΛΟΡΑΛ» ήταν μικρός με τρεις – τέσσερις σειρές ανακλινόμενων ξύλινων καθισμάτων και πίσω τους βρισκόταν η μικρή καμπίνα με τη μηχανή προβολής . Στον εξώστη το εισιτήριο ήταν φθηνότερο και τον προτιμούσαν τα παιδιά . Έβλεπες το έργο κι άκουγες συγχρόνως τον χαρακτηριστικό ήχο από την ταινία που γύριζε στα ροδάκια της μηχανής , ενώ πάνω απ’ το κεφάλι σου περνούσε η μαγική φωτεινή δέσμη που ξεπεταγόταν από την τετράγωνη τρύπα , πίσω από την οποία βρισκόταν ο τεράστιος φακός της μηχανής . Όταν γινόταν καμιά βλάβη ή κοβόταν η ταινία , οι θεατές που ήταν στον εξώστη , άκουγαν κι ένιωθαν τον αγώνα και την αγωνία του μηχανικού προβολής , καμιά φορά τον έβλεπαν κιόλας , που πάσχιζε ιδρωμένος να διορθώσει τη βλάβη ή να κολλήσει την ταινία , προκειμένου να ξαναρχίσει το γρηγορότερο η προβολή , αφού οι ανυπόμονοι θεατές από κάτω φώναζαν («χασάπη γράμματα!» , «κάρβουνο , ρεεεε…» κ.α) , σφύριζαν και καμιά φορά μούντζωναν κι έβριζαν δυσαρεστημένοι και αγανακτισμένοι.
Γενικά , η επιλογή των ταινιών του «ΦΛΟΡΑΛ» ήταν υψηλού επιπέδου και οι Σπαρτιάτες φίλοι του σινεμά είχαν την ευκαιρία να παρακολουθούν υπέροχες ελληνικές και ξένες ταινίες ζώντας τη μοναδική εμπειρία και ψυχαγωγία που προσέφερε τότε ο κινηματογράφος.
Τα πρωινά της Κυριακής , μετά τον σχολικό εκκλησιασμό , το «ΦΛΟΡΑΛ» έπαιζε «ΣΙΝΕΑΚ» για τα παιδιά της εποχής : Πόσα και πόσα παιδιά δεν γνώρισαν τον Μίκυ Μάους , τον Χονδρό και τον Λιγνό , το Τρίο Στούτζες , έγχρωμες σειρές του Γουόλτ Ντίσνεϊ , παιδικές ταινίες , παριπέτειες , ντοκιμαντέρ , διάσημες κωμωδίες , «ζουρνάλ», τα περίφημα «Ελληνικά Επίκαιρα» κ.α. από την οθόνη του «ΦΛΟΡΑΛ», στο κυριακάτικο πρωινό σινεάκ ; Στην αίθουσά του το «ΦΛΟΡΑΛ» , επί μια μακρά σειρά ετών , φιλοξένησε σ’ αυτές τις πρωινές προβολές τις ψυχές και τα όνειρα του παιδόκοσμου της Σπάρτης και ένιωσε τα σκιρτήματα του ενθουσιασμού και της αγνότητας τους .
Το «ΦΛΟΡΑΛ» , εκτός από ταινίες , φιλοξένησε και αθηναϊκούς θιάσους της εποχής με έργα θεατρικά κι επιθεωρήσεις , εκδηλώσεις πολιτικές , πολιτιστικές και κοινωνικές , διαλέξεις υψηλού επιπέδου από σημαντικούς πνευματικούς ανθρώπους της εποχής , συναυλίες όπως εκείνες της χορωδίας του αξέχαστου μουσουργού της Σπάρτης
Μιχαήλ Μαχαίρα , κλπ , κλπ . Άσβηστη παραμένει στη συλλογική μνήμη της πόλης η πρώτη συναυλία της «Σπαρτιατικής Χορωδίας» , που είχε ιδρύσει στις αρχές της 10ετίας του ’50 ο Μιχ. Μαχαίρας , η οποία δόθηκε στο «κινηματοθέατρο ΦΛΟΡΑΛ» , στα 1954 , με ποιοτικό πρόγραμμα πρωτοποριακού χαρακτήρα και τεράστια επιτυχία .
Το «ΦΛΟΡΑΛ» ήταν από τα σινεμά με τη μεγαλύτερη κίνηση απ’ όλα τ’ άλλα , αφού βρισκόταν στις περίφημες «καμάρες» όπου τα χρόνια εκείνα ήταν η βόλτα και το «νυφοπάζαρο» της Σπάρτης . Ήταν η εποχή που η φράση «Πάμε στις καμάρες ;» ή «Πάμε στις καμάρες» (χωρίς ερωτηματικό) ήταν ή μόνιμη επωδός στην κουβέντα κάθε παρέας , που κινούσε για τη γιορτινή , την κυριακάτικη ή την καθημερινή της βόλτα . Η βόλτα ήτανε , τότε , τρόπος ζωής . Όταν ένιωθες να μη σε χωράει το σπίτι , ιδιαίτερα τις Κυριακές και τις γιορτές , ντυνόσουν τα καλά σου , έπαιρνες την οικογένεια ή την παρέα σου κι έβγαινες βόλτα στις καμάρες ή στην πλατεία ή και στο δρόμο ακόμα . Να πας κάπου και να περπατήσεις ! Να συναντήσεις κι άλλους ανθρώπους , να πεις μια «καλημέρα» , ένα «γεια» , μια κουβέντα ζεστή , να νιώσεις πως είσαι μέρος του κόσμου, ν’ ανοίξει η ψυχή σου και να μπει φως και αεράκι ζωής , να ξυπνήσεις τον εαυτό σου που ήταν τρυπωμένος μέσα στα έγκατά σου , να βουτήξεις βαθιά μέσα στη θάλασσα της καρδιάς σου , να βρεις τα πετράδια και τα μαργαριτάρια της και να την κάνεις να χτυπήσει διαφορετικά κάθε φορά που τα μάτια σου αντάμωναν με κάποια άλλα μάτια που έκαναν κι αυτά βόλτα στις Καμάρες .
Στη γωνία του σινεμά «ΦΛΟΡΑΛ» ήταν παραταγμένοι οι λούστροι με τα κασελάκια τους , στο υπόγειο , κάτω από το «ΦΛΟΡΑΛ» , στην όψη της Παλαιολόγου, ήταν το ζαχαροπλαστείο – γαλακτοπωλείο των Αφών ΚΑΙΣΑΡΗ , στο υπόγειο , ακριβώς δίπλα από το ταμείο του «ΦΛΟΡΑΛ» , επί της Λυκούργου , ήταν το στιλβωτήριο «Ο ΗΛΙΟΣ» του ΑΣΛΗΧΑΝΙΔΗ , παραδίπλα το Φαρμακείο-Αρωματοπωλείο ΜΑΚΡΗ – ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ που γέμιζε τις καμάρες με υπέροχα αρώματα , πιο πάνω το κατάστημα ξηρών καρπών της ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΣ , απέναντι το κουρείο «ΧΡΥΣΑΛΛΙΣ» του ΚΑΡΑΝΑΓΝΩΣΤΗ και , φυσικά , στη γωνία Παλαιολόγου και Λυκούργου το ιστορικό περίπτερο που ακόμα υπάρχει στη θέση του . Όλα αυτά δημιουργούσαν ένα κέντρο γεμάτο ζωή κι ενέργεια που ήταν σε σχέση στενή με το «ΦΛΟΡΑΛ» και το ένα ανατροφοδοτούσε το άλλο .
Για μένα , προσωπικά , το «ΦΛΟΡΑΛ» είχε (κι έχει) μια ιδιαίτερη συναισθηματική αξία , γιατί εκεί απ’ έξω δούλεψαν για πολλά χρόνια με τα κασελάκια τους ο παππούς μου ο Γιάννης Κοντοές από το χωριό Κουρουνιού Αρκαδίας και ο πατέρας μου ο Παναγιώτης Μητράκος από τη Δόξα Αρκαδίας μαζί με άλλους βιοπαλαιστές τον «Πλάκα» , τον Φώτη Πλατή , τον Δήμο Ραπατσουλέα , τον Γιώργο Ιατρίδη (Γιωργάκο) κ.ά. .
Κάπου εκεί , στα τέλη της 10ετίας του ’60 , την ώρα που άρχιζε να χαράζει η «νέα εποχή» , εκείνη που θα σάρωνε κυριολεκτικά κάθε τι αληθινό , όμορφο και αυθεντικό απ’ τη ζωή των ανθρώπων , έφτασε και το τέλος του χειμερινού κινηματογράφου «ΦΛΟΡΑΛ» (τελευταία καταγραφή λειτουργίας του στα 1969) για να ανεγερθεί στη θέση του η πολυκατοικία που υπάρχει σήμερα εκεί . Η θύμησή του , όμως , θα μένει ζωντανή στη μνήμη εκείνων που ονειρεύτηκαν μέσα στη σκοτεινή αίθουσά του μπροστά στο φωτισμένο πανί , και μέσα από την παράδοση θα ζήσει και στη μελλοντική μνήμη της πόλης , γιατί όπως έγραψε ο Γ. Σκαμπαρδώνης :
«Τα σινεμά του ’60 και του ’70 ήταν στην πραγματικότητα Γραφεία Ταξιδίων . Με εισιτήριο ελάχιστες δραχμές οργώναμε τις Πέντε Ηπείρους , ανεβοκατεβαίναμε τις κλίμακες των αιώνων , ήμασταν
πανταχού παρόντες , έχοντας εξασφαλισμένη θέση συνοδηγού στο πούλμαν που πήγαινε στα Μεγάλα Όνειρα .»
Αντιπροσωπευτικές ταινίες και εκδηλώσεις που φιλοξενήθηκαν στον χειμερινό κινηματογράφο ΦΛΟΡΑΛ
1951
-Συναυλία της χορωδίας του αρχιμουσικού Μιχ. Μαχαίρα (4-3-1951) για τη συνέχιση των εργασιών αποπεράτωσης του Ι.Ν. Α. Νίκωνος
1952
-Διάλεξη της Εφόρου Ελληνίδων Οδηγών Σπάρτης κ. Καλλιοπίτσας Καρβούνη (Νοέμβριος 1952) με θέμα «Οδηγισμός» .
1953
-Θίασος «Μουσική Σκηνή»: Νούμερα Ελαφρού Θεάτρου «με την ωραία πρωταγωνίστρια» Χάρη Παρασυράκη (Οκτώβριος 1953) .
-«Ο μεγάλος καλλιτέχνης κ. Χατζηκωνσταντής απήγγειλεν ενώπιον εκλεκτού ακροατηρίου το «Κριτήριον» του Δημητρακοπούλου .
1955
-«Σπάρτακος» (Spartaco» ή « Sins of Rome) : Ιταλική ιστορική ταινία του 1956 , σε σκηνοθεσία Riccardo Freda με τους : Massimo Girotti , Ludmilla Tchérina , Yves Vincent κ.ά.
1956
-«Ο άσωτος υιός» «The Prodigal» : Αμερικάνικη βιβλική ταινία του 1955 σε σκηνοθεσία Richard Thorpe με του ηθοποιούς : Lana Turner , Edmund Purdom , Louis Calhern κ.ά.
1957
-Διάλεξη του καθηγητή Κ. Ζαραφωνίτη με θέμα : « Τα αίτια της καταπτώσεως του ανθρώπου» . Διοργάνωση : Γυμνάσιο Θηλέων Σπάρτης .
-Διάλεξη «υπό ιατρού εξ Αθηνών» με θέμα : «Πώς διαμορφώνεται η προσωπικότης».
-Διάλεξη του κ. Θεοφάνη Λαζάκη , καθηγητή Λυκείου Σπάρτης , με θέμα : « Ο Εθνικός μας Ποιητής Διονύσιος Σολωμός» .
-Ρεσιτάλ βιολιού από την αμερικανίδα καλλιτέχνιδα Ιωάννα Μίτσελ . Στο πιάνο ο κ. Κυδωνιάτης .
1958
-Ομιλία από τον Κύπριο γιατρό κ. Ιωάννη Καράβη , με θέμα : « Η Υγεία Κόσμου – 10 έτη προόδου» , με την ευκαιρία του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Υγείας.
– «Πάθος και αίμα» (The Big Sleep) : Αμερικάνικη , ασπρόμαυρη , αστυνομική ταινία του 1946 με τους ηθοποιούς : Humphrey Bogart , Lauren Bacall , John Ridgely κ.ά. Σκηνοθεσία : Howard Hawks .
-«Πυργοδέσποινα του Λιβάνου» (Châtelaine du Liban) : Γαλλίκή ταινία δράσης και μυστηρίου του 1956 , σε σκηνοθεσία Richard Pottier με τους : Jean-Claude Pascal , Gianna Maria Canale , Jean Servais κ.ά.
-Ομιλία του προέδρου του Συλλόγου Δημοδιδασκάλων Λακεδαίμονος κ. Γεωργίου Γρηγόρη με θέμα : Το συναίσθημα της μειονεκτικότητας» .
-Διάλεξη από τον καθηγητή Πανεπιστημίου κ. Πρόκο : «Περί Κομμουνισμού κι Ελληνισμού» .
-Θίασος Αντιγόνης Βαλάκου και Θεόδωρου Μορίδη με το έργο «Πεγκ , καρδούλα μου» του Hartley-Manners John
1963
-Γενική Συνέλευση του Σπαρτιατικού Γυμναστικού Συλλόγου .
-«Μπεν Χουρ» (Ben-Hur) : Αμερικάνικο επικό , ιστορικό δράμα του 1959 , σε σκηνοθεσία William Wyler , με τους ηθοποιούς : Charlton Heston , Jack Hawkins , Stephen Boyd , Haya Harareet , Martha Ellen Scott κ.ά. Η ταινία ήταν διάρκειας 3h 32min , κέρδισε 11 Όσκαρ και θεωρείται από τις καλύτερες ταινίας όλων των εποχών .
-«Έξι μαύρα άλογα» (Six Black Horses) : Αμερικάνικο Γουέστερν του 1956 , με τους Audie Murphy , Dan Duryea , Joan O’Brien κ.ά. Σκηνοθεσία Harry Keller .
-«Ο μπαμπάς μου κι εγώ» : Ελληνική κωμωδία του 1963 σε σκηνοθεσία Ερρίκου Θαλασσινού και σενάριο Γιάννη Μαρή , με τους Λάμπρο Κωνσταντάρα , Ξένια Καλογεροπούλου , Δέσπω Διαμαντίδου , Χρήστο Νέγκα κ.ά . Η ταινία ήταν α΄ προβολής .
-«Στην κραυγή της μάχης» (Battle Cry) : Πολεμικό , αμερικάνικο φιλμ του 1955 , σε σκηνοθεσία Raoul Walsh με τους : Van Heflin , Aldo Ray , Mona Freeman κ.ά.
-«Κωνσταντίνος ο Μέγας» (Costantino il grande/ Constantine and the Cross) : Ιταλική ιστορική ταινία του 1961 , σε σκηνοθεσία Lionello De Felice , με τους Cornel Wilde, Belinda Lee, Massimo Serato, Christine Kaufmann, Carlo Ninchi, Tino Carraro κ. ά.
-«Το Τρίο Στούτζες συναντά τον Ηρακλή» ( The Three Stooges Meet Hercules) : Αμερικάνικη κωμωδία του 1962 , με το Three Stooges . Σκηνοθεσία Edward Bernds .
-Ομήρου Οδύσσεια (Ulisse) : Ιστορική ιταλική ταινία του 1954 , σε σκηνοθεσία Mario Camerini . Ηθοποιοί : Kirk Douglas , Silvana Mangano , Anthony Quinn κ.ά.
1964 -Ο κλέφτης της Ταγγέρης (The Prince Who Was a Thief) : Ταινία περιπέτειας μεξικανικής παραγωγής του 1951 , σε σκηνοθεσία Rudolph Mate , με τους : Tony Curtis , Piper Laurie , Everett Sloane κ.ά.
-Δίψα για ζωή : Δραματική ελληνική ταινία του 1964 με τους ηθοποιούς : Νίκο Κούρκουλο , Ίλυα Λιβυκού , Μαίρη Λαλοπούλου , Νίκο Ξανθόπουλο , Μάρθα Βούρτση κ.ά. Σκηνοθεσία : Σωκράτης Καψάσκης –Σενάριο : Γιώργος Παπακυριακάκης. -Σόδομα και Γόμορρα (Sodom and Gomorrah : Βιβλική , ιταλική ταινία του 1962 , σε σκηνοθεσία Robert Aldrich , με τους : Stewart Granger , Anna Maria Pierangeli, Stanley Baker κ.ά .
-Ο βασιλεύς των πειρατών (Morgan il pirata) : Ιταλική ταινία περιπέτειας του 1960 , σε σκηνοθεσία André De Toth & Primo Zeglio με τους : Steve Reeves , Valérie Lagrange , Ivo Garrani κ.ά.
-Η Παναγία των Παρισίων (THE HUNCHABACK OF NOTRE DAME) : Ιστορικό δράμα γαλλικής παραγωγής του 1957 , με τους : Gina Lollobrigida , Anthony Quinn , Jean Danet κ.ά. Σκηνοθεσία : Jean Delannoy
-Εκδήλωση Εργατικού Κέντρου Σπάρτης για την Εργατική Πρωτομαγιά .
-Απαγωγή : Ελληνική αστυνομική περιπέτεια του 1964 , σε σκηνοθεσία Κώστα Καραγιάννη , σενάριο Κώστα Ασημακόπουλου και μουσική Τόνιας Καράλη . Ηθοποιοί: Γκέλυ Μαυροπούλου , Στέφανος Στρατηγός , Τίτος Βανδής , Μιράντα Μυράτ , Ανδρέας Φιλιππίδης , Ανέστης Βλάχος και Βαγγέλης Καζάν (σε πρώτη κινηματογραφική εμφάνιση). Η ταινία έκοψε 182.458 εισιτήρια και ήρθε 27η ανάμεσα στις 93 ταινίες της χρονιάς.
-Διάλεξη Χρύσανθου Χρήστου (Ιστορικός της τέχνης και ακαδημαϊκός) στα πλαίσια του εορτασμού του έτους Γκρέκο . Οργάνωση : Πνευματική Εστία Σπάρτης .
1966
-Τέσσερις για το Τέξας (FOUR FOR TEXAS) : Αμερικάνικο Γουέστερν του 1963 , σε σκηνοθεσία Robert Aldrich ,
με τους : Frank Sinatra , Dean Martin , Anita Ekberg , Ursula Andress κ.ά .
-Ο Φανφαρόνος (Il Sorpasso): Ιταλική κωμωδία του 1962 , σε σκηνοθεσία Dino Risi , με τους Vittorio Gassman , Jean-Louis Trintignant , Catherine Spaak κ.α.
-Τα ίχνη οδηγούν στην Κρήτη (The Moon-Spinners) : Αμερικάνικη οικογενειακή ταινία περιπέτειας του 1964 , της Walt Disney , σε σκηνοθεσία James Neilson , με τους : Hayley Mills , Eli Wallach , Pola Negri κ.ά .
-Ο πρόσφυγας : Ελληνική δραματική ταινία του 1969 σε σκηνοθεσία του Χρ. Κυριακόπουλου και σενάριο Ν. Φώσκολου με τους ηθοποιούς : Γ. Φούντα , Καίτη Παπανίκα, Μάνος Κατράκης, Ελένη Ζαφειρίου
-Οι σφαίρες σκέπασαν την Αριζόνα (Yankee) : Σπαγγέτι Γουέστερν του 1966 . Σκηνοθεσία Tinto Brass . Ηθοποιοί : Philippe Leroy , Adolfo Celi , Jacques Herlin κ.ά.
-Ετοιμάσου να πεθάνεις (Find a Place to Die): Σπαγγέτι γουέστερν του 1968 , σε σκηνοθεσία Giuliano Carnimeo με τους : Jeffrey Hunter , Pascale Petit , Giovanni Pallavicino κ.ά.
-Μέχρις εσχάτων (Diaboliquement votre) : Γαλλικό αστυνομικό θρίλερ του 1967 , σε σκηνοθεσία Julien Duvivier , με τους : Alain Delon , Senta Berger , Peter Mosbacher κ.ά.
-Ο αχόρταγος : Ελληνική κωμωδία του 1967 , σε σκηνοθεσία Ντίμη Δαδήρα και σενάριο Λάζαρου Μοντανάρη , με τους ηθοποιούς : Γιάννη Γκιωνάκη , Μάρω Κοντού , Διον. Παπαγιαννόπουλο κ.α.
-Ο μεγάλος σκληρός (Will Penny) : Αμερικάνικο Γουέστερν του 1967 : Σκηνοθεσία : Tom Gries . Ηθοποιοί : Charlton Heston , Joan Hackett , Donald Pleasence κ.ά.
-Πεθαίνω κάθε ξημέρωμα : Κοινωνική, Αισθηματική ελληνική ταινία του 1969 σε σκηνοθεσία και σενάριο του Ν. Φώσκολου , με τους : Μάρθα Καραγιάννη , Κώστα Καζάκο , Μάρθα Βούρτση , Άγγελο Αντωνόπουλο , Νόρα Βαλσάμη κ.ά.
Βαγγέλης Μητράκος