Οι στοές των πόλεων (τυφλές ή διαμπερείς) υπήρξαν τα εσωτερικά περάσματα κτηρίων , μέσα στις οποίες λειτούργησαν κάθε φύσεως καταστήματα . Η εμπορική χρήση της στοάς ξεκινά από την αρχαιότητα κι έχει ψήγματα της αθηναϊκής αυλής και του αρχαιοελληνικού αιθρίου . Με τη δημιουργία στοών , πρακτικά , αυξάνονταν τα τετραγωνικά της ιδιοκτησίας ή των ιδιοκτησιών που προορίζονται για εμπορική εκμετάλλευση και εδημιουργείτο ένα κατώφλι , ένα «ανάμεσα» , το οποίο γινόταν ζωτικός χώρος . Με τον τρόπο αυτόν αναπτυσσόταν μια «δεύτερη πόλη» μέσα στην πόλη και το δίκτυο των κινήσεων (το ήδη χαραγμένο από τους οδικούς άξονες) διατρεχόταν από ένα δεύτερο δίκτυο , που διαπερνούσε κτήρια και οικοδομικά τετράγωνα, εισχωρούσε σε κενά κτιρίων , σταματούσε και συνεχιζόταν στο επόμενο οικοδομικό τετράγωνο , διασχίζοντας τον οδικό άξονα.
Στη Σπάρτη , μετά την ίδρυσή της στα 1834 , διαμορφώθηκαν και λειτούργησαν μόνο δυο στοές : η Στοά «ΚΟΥΡΣΟΥΜΗ» (διαμπερής) και η Στοά «ΓΟΥΤΟΥ» («τυφλή») .
Η Στοά «ΚΟΥΡΣΟΥΜΗ» οφείλει το όνομά της στην οικογένεια Κουρσούμη που είχε εκεί την ιδιοκτησία της και συνδέει την οδό Λυκούργου με την παράλληλή της οδό Κλεομβρότου . Μέσα στη στοά «ΚΟΥΡΣΟΥΜΗ» λειτούργησε στα 1930 (σύμφωνα και με τον Οδηγό των επαγγελματιών «ΙΓΓΛΕΣΗ» του 1930) ο πρώτος κινηματογράφος της Σπάρτης , το χειμερινό σινεμά «ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΟΝ» , το οποίο ίδρυσε για τα παιδιά του ο Δημήτριος Κουρσούμης , οδοντίατρος κι επιχειρηματίας (υφαντήριο μετάξης – φωτογραφείο – κηροπλαστείο) . Μετά από λίγα χρόνια ανέλαβαν τη διεύθυνση του σινεμά ο Γεώργιος Αλλοίμονος με τον Ηλία Περγαντή :
«Το μοναδικό θέαμα που απομένει στην πόλιν μας είναι ο Κινηματογράφος . Τώρα από μίαν εβδομάδα ανέλαβε τον κινηματογράφον «Σπαρτιατικόν» νέα επιχείρησις υπό τον κ. Γεώργιον Αλλοίμονον . Φαίνεται ότι η νέα διεύθυνσις έχει σκοπόν να παρουσιάση καλά έργα , αν κρίνη κανείς από τα δύο φιλμ που έπαιξε την περασμένη εβδομάδα . Πιστεύουμε ότι θα συνεχίση το παίξιμο των καλών έργων και εις το μέλλον οπότε όλοι θα υποστηρίξουν τον κινηματογράφον της Σπάρτης».
Εφημ. «Τα γράμματα της Λακωνίας» 2 / 18-5-1932
Επειδή το ΑΤΤΙΚΟΝ υπήρξε η πρώτη κινηματογραφική αίθουσα της Σπάρτης , ήταν φυσικό (εκτός από τις ταινίες που προβλήθηκαν) να φιλοξενηθούν εκεί πολλές συναυλίες , παραστάσεις Καραγκιόζη αλλά και θεατρικές παραστάσεις με αξιόλογα ονόματα , παραστάσεις που έως τότε δίνονταν στα διάφορα καφενεία της πόλης , τα οποία διέθεταν επαρκή χώρο (Ματάλα , «Κούτσειον», Λέσχη Δημαρχείου κ.α.) αλλά και σε άχτιστους υπαίθριους χώρους (αλάνες) :
«Λίγο αργότερα επέρασε και ο αξέχαστος «Αττίκ» με τον κ. Τραϊφόρο και ολόκληρο το συγκρότημά του , μεταξύ των μελών του οποίου ήταν και η πολύ
μικρή τότε Ντιριντάουα . (…) Έδωσε σειράν παραστάσεων στον κινηματογράφο Κουρσούμη και κάθε βράδυ η αίθουσα ήταν γεμάτη . (…)
Σε λίγο πέρασε και ο αξέχαστος μεγάλος Έλλην ηθοποιός Αιμίλιος Βεάκης , που έδωσε περισσότερες από δέκα παραστάσεις στην αίθουσα κι αυτός του κινηματογράφου Κουρσούμη .
Το θέατρο κάθε βράδυ ήταν ασφυκτικά γεμάτο , πράγμα που είχε συγκινήσει τον Βεάκη , ο οποίος την τελευταία βραδιά , πριν της παραστάσεως , εβγήκε στη σκηνή και ευχαρίστησε με θερμά λόγια του Σπαρτιάτες , αρχίζοντας έτσι : «Ευγενείς Σπαρτιάται !»
Λίγο μετά τον Βεάκη ήλθαν κι έδωσαν στη Σπάρτη μία εξαιρετική συναυλία οι καλλιτέχναι Τάκης Μωράκης (βιολί) , Μένιος Μανωλιτσάκης (ακορντεόν) , Λεβ (πιάνο) και Θεόδωρος Δρέττας και Κοντογιάννης (τραγούδι) . Έμειναν τόσον ενθουσιασμένοι που παρέμειναν στην Σπάρτη περισσότερο από τέσσερες – πέντε ημέρες . (…)
Δεν επέρασαν παρά δύο – τρεις μήνες και ήρθε στη Σπάρτη , όπου έδωσε στην ίδια αίθουσα Κουρσούμη σειράν παραστάσεων και ο καραγκιοζοπαίχτης Μόλας .
Την πρώτη βραδυά ήταν τέτοια η κοσμοσυρροή που έσπασαν οι πόρτες του κινηματογράφου . Και θυμάμαι σαν να είναι τώρα , που έβλεπα από κάτω την αίθουσα προς το υπερώον , να είναι όρθιοι ο Θόδωρος Τσακωνάκος , η κυρία Μαρία Λιναρδάκη και πλήθος άλλου κόσμου .
Και σαν να ήταν χθες μου φαίνεται πως ακούω τα λόγια του Τσακωνάκου , που έλεγε μελαγχολικά καθώς βγαίναμε μετά το τέλος της παραστάσεως :
«Δεν ήταν ο Καραγκιόζης ! Ήταν τα χρόνια!».
«ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ενός Σπαρτιάτη μουσικού 1900-1963» -ΑΛΕΚΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ – ΑΘΗΝΑΙ – 1963
Στα 1938 , μετά από πολύμηνη διακοπή προβολών , το σινεμά ανακαινίσθηκε από το νέο ιδιοκτήτη του Αθ. Παπαδολιά (Μουστάκια) κι επαναλειτούργησε τον Σεπτέμβρη του 1938 με το νέο του όνομα «ΑΤΤΙΚΟΝ» και με μηχανικό προβολής τον τέως ιδιοκτήτη Γεώργιο Αλλοίμονο :
«Από του περασμένου Σαββάτου ήρχισεν η λειτουργία του χειμερινού μας κινηματογράφου «Αττικόν» υπό την διεύθυνσιν και πάλιν του φιλοπροόδου συμπολίτου μας κ. Αθ. Παπαδολιά . Εφέτος οι φίλοι του κινηματογράφου θα ίδουν τα ωραιότερα έργα δια την προβολήν των οποίων δεν εφείσθη υλικών θυσιών ο ρέκτης συμπολίτης κ. Παπαδολιάς . Η αίθουσα του κινηματογράφου μας υπέστη δια την εφετεινήν χειμερινήν περίοδον εσωτερικάς διαρρυθμίσεις . Ιδιαιτέρως κατεβλήθη πάσα προσπάθεια εκ μέρους της διευθύνσεως αυτού δια την καλυτέραν θέρμανσιν της αιθούσης και δια την άνεσιν των θεατών .»
Εφημ . «Κοινή Γνώμη» , αρ. φύλλου 72/2-10- 1938
Ο Αθ. Παπαδολιάς ήταν ένας εκ των 5 αδερφών ΠΑΠΑΔΟΛΙΑ , επιτυχημένων επιχειρηματιών της Σπάρτης , με καταγωγή από τις Κολλίνες Αρκαδίας , οι οποίοι γύρω στα 1925 ίδρυσαν την πρώτη μονάδα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος που ηλεκτροδότησε τη Σπάρτη
Το νέο του όνομα το «ΑΤΤΙΚΟΝ» το «δανείστηκε» από το ομώνυμο , περίφημο , ιστορικό και πολυτελές σινεμά της Αθήνας στην οδό Σταδίου , το οποίο λειτούργησε το 1916 σε ένα υπέροχο κτίριο του σπουδαίου αρχιτέκτονα Έρνστ Τσίλερ . Το «Αττικόν» της Αθήνας σηματοδότησε την αρχή της κατασκευής σπουδαίων κινηματογράφων , γι’ αυτό και πολλά σινεμά που λειτούργησαν , μετά απ’ αυτό , σ’
ολόκληρη την Ελλάδα , βαφτίζονταν «ΑΤΤΙΚΟΝ» , για να πάρουν κάτι από την αίγλη του ονομαστού αυτού αθηναϊκού σινεμά , το οποίο σήμερα (2019) αναμένει ακόμα την αποκατάστασή του ύστερα από πυρκαγιά που το κατέστρεψε στα 2012 .
Το εναρκτήριο έργο της νέας περιόδου του σινεμά ΑΤΤΙΚΟΝ ήταν η αυστριακή μουσική ταινία του 1937 : «Μποέμ» (The Charm of La Boheme) σε σκηνοθεσία Geza von Bolvary και πρωταγωνιστές τους Jan Kiepura , Martha Eggerth και Paul Kemp .
Ακολούθησε η προβολή πολλών και σημαντικών ταινιών της εποχής με μεγάλα ονόματα :
«Από της παρελθούσης εβδομάδος εις την ανακαινισθείσαν αίθουσαν του κινηματοθεάτρου «Αττικόν» , του οποίου την διεύθυνσιν έχει αναλάβει ο κ. Αθ. Παπαδολιάς , επαίχθησαν τρία έργα νεότατα κι εξαιρετικού ενδιαφέροντος : «Οι Μποέμ» , «η Νοσταλγία» και «το Πυρ» .
Εφημ . «Σπαρτιατικά Νέα» , αρ. φύλλου 241 / 9-10-1938
Παρά τις αλλαγές ιδιοκτησίας , τις ανακαινίσεις και τα ποιοτικά έργα του «ΑΤΤΙΚΟΝ» , φαίνεται πως η ανταπόκριση των Σπαρτιατών της τότε εποχής δεν ήταν η αναμενόμενη :
«Να ενδιαφερθώμεν δια τον κινηματογράφον μας . Ο κινηματογράφος μας «Αττικόν» εξακολουθεί την προβολήν ωραιοτάτων έργων . Ατυχώς όμως οι συμπολίται μας δεν παρουσιάζουν τόσην προθυμίαν , όσον θα έπρεπε δια την παρακολούθησίν των . Νομίζομεν ότι είναι πλέον καιρός να επιδείξωμεν ενδιαφέρον δια τον μοναδικόν μας Κινηματογράφον διότι θα ήταν εγκληματικόν και ανήκουστον να κλείσει τας πύλας του ελλείψει ικανοποιητικού αριθμού θεατών . (…)
Εφημ. «Κοινή Γνώμη» , αριθμ. Φύλλου 73 / 9-10-1938
Ίσως η μεγάλη οικονομική κρίση της 10ετίας του ’30 , σε συνδυασμό με την πολιτική κρίση και αστάθεια της χώρας (ήδη από το 1936 είχε επιβληθεί η δικτατορία του Μεταξά) , το γεγονός ότι η τοπική κοινωνία δεν είχε ακόμα ενστερνισθεί τον νέο τρόπο διασκέδασης αλλά και το ότι το μορφωτικό – πολιτιστικό επίπεδο της εποχής βρισκόταν , σίγουρα , σε διάσταση με τα ποιοτικά έργα που προσπάθησε να «επιβάλλει» το «ΑΤΤΙΚΟΝ» , ήταν οι αιτίες των προβλημάτων που αντιμετώπιζε το σινεμά στα τέλη της 10ετίας του ’30 .
Παρά ταύτα το «ΑΤΤΙΚΟΝ» συνέχισε την ποιοτική του προσπάθεια , όπως μαρτυρούν τοπικές διαφημίσεις των προβαλλόμενων έργων :
«Η τελευταία δημιουργία της μεγάλης καλλιτέχνιδος Έλινορ Πάουελ και του πρωταγωνιστού των έργων «Ροζ Μαρί» και «Ρόδα τ’ Απρίλη» Νέλσων Έντυ .
ΡΟΖΑΛΙ : Ένα μοναδικό κομψοτέχνημα της παγκοσμίου κινηματογραφικής τέχνης .
ΡΟΖΑΛΙ : Ένα φιλμ γεμάτο από παθητικές σκηνές χορού και μουσικής μυσταγωγίας .
Δύο μέρες χαράς και γοητείας ΤΕΤΑΡΤΗ – ΠΕΜΠΤΗ στο ΑΤΤΙΚΟΝ»
Εφημ. : «Κοινή Γνώμη» 7-5-1939
Τα παλαιά σινεμά είχε καθιερωθεί να παίζουν τρεις ταινίες την εβδομάδα :
1. Δευτέρα –Τρίτη
2.Τετάρτη – Πέμπτη και
3.Παρασκευή – Σάββατο – Κυριακή .
Μάλιστα , επειδή κατά το τριήμερο Παρασκευή – Κυριακή ερχόταν περισσότερος κόσμος στα σινεμά , φρόντιζαν οι ιδιοκτήτες – διευθυντές να φέρνουν την καλύτερη ταινία της εβδομάδας κατά το τριήμερο αυτό , για να κόψουν περισσότερα εισιτήρια . Το πρόγραμμα αυτό των προβολών ανατρεπόταν , όμως , όταν μια ταινία «έκανε εισιτήρια» και είχε ακριβοπληρωθεί , οπότε μπορεί να παιζόταν ακόμα κι ολόκληρη την εβδομάδα . Αυτό , σίγουρα , το επέβαλλε η ανάγκη ανανέωσης του ενδιαφέροντος του κινηματογραφόφιλου κοινού αλλά και ο περιορισμένος αριθμός σε κόπιες των ταινιών . Οι μετρημένες κόπιες κάθε ταινίας («μπομπίνες») , κλεισμένες μέσα σε δυο στρογγυλές μεταλλικές θήκες από αλουμίνιο , ταξίδευαν ως ασυνόδευτα δέματα με τα λεωφορεία των ΚΤΕΛ σ’ ολόκληρη την Ελλάδα , ανάλογα με τις παραγγελίες που είχαν δώσει οι «σινεματζήδες» , για να καλύψουν τις ανάγκες των προβολών . Η προβολή σε κάθε σινεμά ξεκινούσε με το πρώτο μέρος της κόπιας , γινόταν το διάλειμμα , ο μηχανικός έβαζε στη μηχανή το δεύτερο μέρος της κόπιας και συνέχιζε μετά από κανένα 10λεπτο την προβολή , ενώ αυτός γυρνούσε με ένα ειδικό εργαλείο με μανιβέλα την πρώτη κόπια για να έρθει πάλι σε θέση νέας προβολής . Πολλές φορές συνέβαινε να καθυστερεί , σε κάποιο σινεμά , η έναρξη της προβολής , επειδή είχε αργήσει να έρθει η κόπια της ταινίας . Οι θεατές περίμεναν υπομονετικά στις θέσεις τους μέχρις ότου το παιδί του σινεμά ερχόταν ασθμαίνοντας κουβαλώντας στη σχάρα του ποδηλάτου του τις κόπιες της ταινίας .
Κατά την περίοδο της κατοχής το σινεμά «ΑΤΤΙΚΟΝ» της Σπάρτης δεν λειτουργούσε . Ξανάνοιξε μετά την απελευθέρωση , αλλά πότε ακριβώς δεν γνωρίζουμε . Πάντως στα 1948 , ο Αθ. Παπαδολιάς δεν είναι πλέον διευθυντής του «ΑΤΤΙΚΟΝ» και στη διεύθυνση του κινηματογράφου έχουν μπει (ως συνέταιροι του ιδιοκτήτη του Ευσταθίου Κουρσούμη) , οι αφοί Παπαντώνη (Ιωάννης και Παναγιώτης) επιχειρηματίες από τις Καρυές , οι οποίοι είχαν ήδη ανοίξει το θερινό σινεμά «ΡΕΞ» (διασταύρωση Λυκούργου & Λεωνίδου) , στα 1947 :
«Εντός των ημερών θ’ αρχίση η θερινή περίοδος του μοναδικού κινηματογράφου της πόλεως «Αττικόν» υπό την διεύθυνσιν των κ.κ. Ευσταθίου Κουρσούμη και Ιωάννη Παπαντώνη . Η νέα διεύθυνσις καταβάλλει προσπαθείας δια την εξασφάλισιν της προβολής των καλλιτέρων ταινιών» .
ΛΑΚΩΝΙΚΟ ΒΗΜΑ 16-5-1948
Σε δημοσίευμα του 1953 το «ΑΤΤΙΚΟΝ» αναφέρεται ως το μοναδικό σινεμά της Σπάρτης . Με δεδομένο (βάσει στοιχείων) ότι το 1949 άρχισε να λειτουργεί το χειμερινό «ΦΛΟΡΑΛ» και ότι το θερινό σινεμά «ΕΣΠΕΡΟΣ» λειτούργησε από το 1946 έως το 1962-1963 (μαρτυρία Ντίνου Περγαντή , ιδιοκτήτη) δεν γίνεται κατανοητή η αναφορά αυτή παρά μόνο στο πλαίσιο ότι για κάποιους λόγους υπήρξε , ίσως ,αναστολή λειτουργίας ή καθυστέρηση έναρξης του χειμερινού ΦΛΟΡΑΛ . Αυτό άλλωστε υποδηλώνει και η έκφραση «προς το παρόν» του δημοσιεύματος:
«Ο κινηματογράφος «ΑΤΤΙΚΟΝ» , προς το παρόν μόνος λειτουργών εις την πόλιν , συνεχίζει τα παραστάσεις του εις την χειμερινήν αίθουσαν».
ΛΑΚΩΝΙΚΟ ΒΗΜΑ , 25-10-1953
Οι προαναφερόμενες προσπάθειες των νέων ιδιοκτητών-διευθυντών , σε συνδυασμό με τη νέα εποχή που ανέτελλε μετά τον εμφύλιο , πρέπει να απέδωσαν καρπούς και να είχαν διάρκεια , αφού σε δημοσιεύματα της εποχής διαβάζουμε :
«Ο κινηματογράφος ΑΤΤΙΚΟΝ συνεχίζων την προβολήν καλών έργων , θα παρουσιάση καθ’ όλην την διάρκειαν της τρεχούσης εβδομάδος τον έγχρωμον υπερκολοσσόν «ΧΑΛΙΜΑ» .
ΛΑΚΩΝΙΚΟ ΒΗΜΑ , 30-1-1955
«Το Σινέ ΑΤΤΙΚΟΝ προβάλλει πάντοτε τα καλλίτερα έργα . Την Δευτέραν «ΤΟΥΡΑ η θεά της ζούγκλας» έγχρωμος υπερκολοσσός».
ΛΑΚΩΝΙΚΟ ΒΗΜΑ , 20-2-1955
Από ένα δημοσίευμα του 1956 φαίνεται ότι ο ιδιοκτήτης του σινεμά Ευστάθιος Κουρσούμης αποσύρθηκε από τη διεύθυνση αφήνοντάς το στα χέρια των Αφών Παπαντώνη , οι οποίοι τον ανακαίνισαν εκ βάθρων , προσπαθώντας να φέρουν μια νέα εποχή στη λειτουργία του :
«Ο κινηματογράφος ΑΤΤΙΚΟΝ ανακαινισθείς τελείως υπό της νέας διευθύνσεώς του (Αφοί Παπαντώνη) υπόσχεται ότι κατά την χειμερινήν περίοδον θα προβάλη ό,τι εκλεκτόν διαθέτει η διεθνής παραγωγή» .
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ , 21-10-1956
«Οι κινηματογράφοι της πόλεώς μας ήρχισαν τα χειμερινάς προβολάς των με αξιόλογα έργα . (…) Οι Αφοί Παπαντώνη έκαμαν το ΑΤΤΙΚΟΝ μιαν απολύτως σύγχρονον κινηματογραφικήν αίθουσαν , με εξαίρετον εσωτερικόν διάκοσμον (…)» .
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ , 21-10-1956
Οι προθάλαμοι των χειμερινών κινηματογράφων της εποχής ήταν χώροι ζεστοί και ιδιαίτερα αγαπητοί στο φιλοθεάμον κοινό . Ήταν οι χώροι που σε υποδέχονταν , που σε φιλοξενούσαν στο διάλειμμα για να ξεμουδιάσεις , να κάνεις ένα τσιγάρο , να πιεις την πορτοκαλάδα σου , να κουβεντιάσεις με φίλους και γνωστούς , αλλά και να ενημερωθείς για τις ταινίες «Προσεχώς» . Γι’ αυτό οι ιδιοκτήτες και διευθυντές των χειμερινών φρόντιζαν , όσο μπορούσαν τουλάχιστον , να έχουν τους προθαλάμους τους ξεχωριστά φωτισμένους , φροντισμένους και στολισμένους με αφίσες και φωτογραφίες των ταινιών που θα έρχονταν για προβολή «Προσεχώς» , όπως , άλλωστε , έκαναν και οι μεγάλοι κινηματογράφοι της Αθήνας :
«Εις τον προθάλαμον του κινηματογράφου ΑΤΤΙΚΟΝ ετοποθετήθη ένα ωραίο ταμπλώ , με το οποίον διαφημίζονται 18 από τα έργα που θα προβάλη εφέτος , και τα οποία συγκαταλέγονται μεταξύ των καλλιτέρων της παγκοσμίου κινηματογραφικής παραγωγής . Σημειώνομεν τα ταινίας «Η τελευταία φορά που είδα το Παρίσι» , « Έκστασις και Πάθος» , «Νανά» , «Το κορμί σου μου ανήκει» και το ελληνικόν «Η καφετζού» .
Αυτήν την εβδομάδα το ΑΤΤΙΚΟΝ γνωρίζει , μεγάλην κίνησιν με το γαλλικό «Το χιόνι ήταν βρώμικο» και το εξίσου υπέροχον ισπανικόν έργον «Μαρσελίνο» .
Την Δευτέραν το ΑΤΤΙΚΟΝ θα προβάλη το αριστούργημα «Το κορμί σου μου ανήκει» με τον μεγάλο ηθοποιό Μάρλον Μπράντο» .
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ , 31-10-1956
Μεγάλο πρόβλημα για τους χειμερινούς κινηματογράφους ήταν η θέρμανση , αφού τον καιρό εκείνο η κεντρική θέρμανση , αν και είχε ξεκινήσει από το 1930 δεν ήταν δυνατό (λόγω κόστους και χώρων) να εφαρμοστεί στα σινεμά της εποχής. Όμως το
«ΑΤΤΙΚΟΝ» , υπό τη διεύθυνση των Αφών Παπαντώνη προχώρησε να καλύψει ΚΑΙ αυτήν την ανάγκη :
«Το ΑΤΤΙΚΟΝ κατέστη τέλειος κινηματογράφος . Τίποτε πλέον δεν του λείπει απ’ ό,τι πρέπει να έχη ένας συγχρονισμένος κινηματογράφος . Από ημερών η αίθουσα θερμαίνεται δι’ ηλεκτρικής θερμάστρας τελευταίου τύπου» .
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ , 31-12-1956
Σ’ αυτήν τη νέα περίοδό του το «ΑΤΤΙΚΟΝ» , χωρίς να αποκηρύξει τις ποιοτικές ταινίες , κάνει στροφή στις περιπέτειες αλλά και στον ελληνικό κινηματογράφο που μετά τον πόλεμο γνωρίζει εξαιρετική άνθιση με πολλές και καλές ταινίες . Προσπάθεια επίσης γίνεται για «άνοιγμα» προς το καλό θέατρο :
«Ανακαίνισιν του προθαλάμου του έκαμε και πάλιν το ΑΤΤΙΚΟΝ . Το ωραίο διακοσμητικό του ταμπλώ εγέμισε ξανά με πινακίδες των έργων που θα προβάλη προσεχώς . Παράλληλα δε με τα καλά έργα που προβάλλει το ΑΤΤΙΚΟΝ , η διεύθυνσίς του ενεργεί δραστηρίως δια την κάθοδον δι’ ολίγας ημέρας εις την πόλιν μας του θιάσου Αλεξανδράκη . Από την Πέμπτη μέχρι την προσεχή Κυριακή θα προβάλλεται στο ΑΤΤΙΚΟΝ το αριστούργημα «Βέρα Κρουζ» .
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ , 27-1-1957
Οι Αφοί Παπαντώνη , φαίνεται πως ήταν δραστήριοι κινηματογραφικοί επιχειρηματίες , με μεγάλη οικονομική επιφάνεια : Στις μέρες τους το «ΑΤΤΙΚΟΝ» γνώρισε την καλύτερη περίοδο λειτουργίας του και οι ίδιοι βρίσκονταν στο επίκεντρο του τοπικού κοινωνικού ενδιαφέροντος :
«Το «ΑΤΤΙΚΟΝ» παράλληλα προς τα ωραία έργα που επρόβαλε αυτάς τα ημέρας ετοιμάζει εκπλήξεις δια το προσεχές 15νθήμερον . Εν τω μεταξύ ο Δ/ντής του κ. Γιάννης Παπαντώνης ηγόρασεν ιδιωτικόν αυτοκίνητον πολυτελείας και ο αδερφός του , Πάνος Παπαντώνης , ετοιμάζεται δι’ εν εξάμηνον ταξείδι εις την Αμερικήν . Ανήσυχα πράγματι και προοδευτικά πνεύματα είναι οι επιχειρηματίαι του κινηματογράφου «ΑΤΤΙΚΟΝ» .
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ , 27-3-1957
Οι διαπιστώσεις και τα ρεπορτάζ του ΛΑΚΩΝΙΚΟΥ ΚΗΡΥΚΑ επιβεβαιώθηκαν πλήρως αφού την επόμενη χρονιά ήρθε στο «ΑΤΤΙΚΟΝ» ο θίασος του σημαντικού ηθοποιού και σκηνοθέτη Δημήτρη Μυράτ με κορυφαία ονόματα του ελληνικού θεάτρου :
«Οι προοδευτικοί επιχειρηματίαι αδερφοί Παπαντώνη επιφυλάσσουν αύριον Δευτέρα βράδυ στους Σπαρτιάτες μιαν ευχάριστη έκπληξη : Από της σκηνής του κινηματοθεάτρου «Αττικόν» παρουσιάζουν τον εξαιρετικό θίασο του Δημ . Μυράτ με συμμετοχή του Κούλη Στολίγκα , της Βούλας Ζουμπουλάκη και πολλών άλλων διαλεχτών ηθοποιών . Ο θίασος Μυράτ θα παραμείνει στην πόλιν μας μόνο δύο μέρες . Την Δευτέραν θα ερμηνεύσει την σπαρταριστήν κωμωδία «Ένας βλάκας και μισός» του Δ. Ψαθά και την Τρίτη την «Δικηγορίνα» . Οι συμπολίται μας αναμένουν με εξαιρετικόν ενδιαφέρον τας παραστάσεις του εκλεκτού θιάσου , που είναι πανελληνίως γνωστός από τις μεγάλες του επιτυχίες στο μεγάλο θέατρο ΡΕΞ των Αθηνών , κατά την περασμένη χειμερινή περίοδο.»
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ , 29-6-1958
Τα καλοκαίρια , τουλάχιστον μετά την κατοχή , το σινεμά ΑΤΤΙΚΟΝ , για να μην διακόπτει τη λειτουργία του , «μεταφερόταν» σε μια αλάνα στην έξοδο της στοάς , αριστερά (σημερινή Κλεομβρότου) , και γινόταν θερινό .
Φαίνεται , μάλιστα , ότι κάποια καλοκαίρια ήταν υπέρ το δέον κινηματογραφικώς παρατεταμένα και οι προβολές των θερινών σινεμά , κρατούσαν όλον τον Σεπτέμβρη και τις πρώτες μέρες (ακόμα) του Οκτώβρη :
«Ήρχισεν η λειτουργία των χειμερινών κινηματογράφων ΦΛΟΡΑΛ και ΑΤΤΙΚΟΝ» .
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ , 4-10-1963
Οι εξαιρετικές ταινίες που έφερνε το «ΑΤΤΙΚΟΝ» στην περίοδο των Αφών ΠΑΠΑΝΤΩΝΗ αποτυπώθηκαν στη συλλογική μνήμη της Σπάρτης με τις πιένες που γνώρισε το σινεμά όταν έφερε την ταινία ΕΛ-ΣΙΝΤ με τον Τσάρλτον Ήστον και την Σοφία Λόρεν . Η 3ωρης διάρκειας ταινία παίχτηκε στο «ΑΤΤΙΚΟΝ» το Νοέμβρη του 1963 επί μία ολόκληρη εβδομάδα , με 2 προβολές καθημερινά , και κάθε μέρα , σ’ όλες τις προβολές , το «ΑΤΤΙΚΟΝ» ήταν κατάμεστο , ενώ υπήρξαν πολλοί που δεν μπόρεσαν να δουν την ταινία .
Το 1964 στην κινηματογραφική Σπάρτη μπήκε το νέο σύγχρονο σινεμά «ΦΑΡΟΣ» του ομογενούς Ηλία Καπετανέα και ο ανταγωνισμός έφερε νέα δεδομένα στη λειτουργία των κινηματογράφων της πόλης , ιδιαίτερα των χειμερινών . Η μείωση του εισιτηρίου ήταν μια πρώτη προσπάθεια «άμυνας» του «ΑΤΤΙΚΟΝ» στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονταν :
«Οι αδελφοί Παπαντώνη ανεκοίνωσαν ότι εις το ΑΤΤΙΚΟΝ μειούται από σήμερον η τιμή του εισιτηρίου εις 5 ½ δραχμάς , το οποίον και θα ισχύει δι’ απογευματινάς και βραδυνάς προβολάς , καθ’ όλας τας ημέρας , καθημερινάς και αργίας.»
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ , 3-2- 1964 .
Φαίνεται όμως ότι τελικά οι Αφοί Παπαντώνη εκτίμησαν πως το «ΑΤΤΙΚΟΝ» δεν μπορούσε , πλέον , να είναι στο κέντρο του επιχειρηματικού ενδιαφέροντός τους , γι’ αυτό και απεχώρησαν από τη διεύθυνση του σινεμά , μετά από 8 ολόκληρα χρόνια , παραδίδοντας την σκυτάλη σε δυο άλλους αδελφούς επιχειρηματίες τους Ιωάννη και Θανάση Κουρτσούνη από τη Σκούρα
.
«Ο χειμερινός κινηματογράφος «Αττικόν» ανακαινιζόμενος , θα λειτουργήσει υπό την διεύθυνσιν του κ. Ιωάννου Κουρτσούνη , όστις ανέλαβε την εκμετάλλευσίν του , από κοινού μετά της ιδιοκτητρίας κ. Αντωνίας Κουρσούμη.»
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ , 21-9-1964
(Ίσως – μαρτυρία Κ. Αποστολάκου – σε κάποια μικρή περίοδο της μεταπολεμικής ιστορίας του , το σινεμά «ΑΤΤΙΚΟΝ» να «πέρασε» και από τα χέρια των κινηματογραφο-ανθρώπων της Σπάρτης , του διδύμου ΤΡΙΤΑΚΗ – ΙΩΑΝΝΙΔΗ).
Οι νέοι ιδιοκτήτες του «ΑΤΤΙΚΟΝ» (Γιάννης και Θανάσης Κουρτσούνης) με μιαν ακόμα ανακαίνιση του σινεμά , με προσεκτική επιλογή ταινιών και με αξιοποίηση της διαφημιστικής προβολής μέσω των τοπικών εφημερίδων προσπάθησαν να φέρουν την ανάκαμψη του «ΑΤΤΙΚΟΝ» και να διεκδικήσουν όσο πιο ικανοποιητικό μερίδιο
εισιτηρίων μπορούσαν από τον ανταγωνισμό των τριών , πλέον , χειμερινών κινηματογράφων της πόλης (ΑΤΤΙΚΟΝ-ΦΛΟΡΑΛ-ΦΑΡΟΣ) :
«Οι νέοι φιλοπρόοδοι επιχειρηματίαι Αδελφοί Κουρτσούνη που ανέλαβον την εκμετάλλευσιν του κινηματογράφου Αττικόν , αφού έκαμαν στην αίθουσα την απαραίτητη ανακαίνιση , έστρεψαν τώρα την προσοχή τους στην εξασφάλιση αξιόλογων κινηματογραφικών έργων και φαίνεται πως όχι μόνο βαδίζουν σταθερά για την πλήρη αναδιοργάνωσιν του κινηματογράφου , αλλά και πώς θα μας δώσουν την ευκαιρία να δούμε μερικά πολύ καλά φιλμς . Ο διευθυντής του κινηματογράφου κ. Ι. Κουρτσούνης μου έδωσε την πληροφορία ότι στο Αττικόν θα προβληθούν κατά την τρέχουσα χειμερινή σαιζόν αρκετές παλαιές και νέες αξιόλογες ταινίες , ελληνικές και ξένες . Ξεχωρίζω και σημειώνω το νέο ελληνικό φιλμ «Διωγμός» που στο φετινό φεστιβάλ Θεσσαλονίκης πήρε 3 βραβεία , το επίσης ελληνικό «Το κορίτσι του πόνου» του συμπολίτη μας παραγωγού κ. Τάκη Περγαντή και την τσεχοσλοβακική ταινία – υπερπαραγωγή « Κοτσάρα» που αναφέρεται στην πιο ένδοξη ημέρα του πολέμου . Η νέα δραστήρια και προοδευτική διεύθυνση του κινηματογράφου Αττικόν παρέχει στο κινηματογραφόφιλο κοινό της πόλεώς μας πολλές υποσχέσεις οι οποίες ευχόμαστε και ελπίζουμε να πραγματοποιηθούν . Με την ευκαιρία δε της ανακαινίσεως και αναδιοργανώσεως του κινηματογράφου αυτού , θα σημειώσω ότι είναι πλέον καιρός αυτό το εντελώς άσχετο με τον τόπο μας Αττικόν να αντικατασταθεί με μια άλλη επιτυχημένη επωνυμία.»
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ 26-10-1964
Η προσπάθεια ανάκαμψης του «ΑΤΤΙΚΟΝ» από τους Αφούς ΚΟΥΡΤΣΟΥΝΗ επεκτάθηκε και στην εξασφάλιση ταινιών α΄ προβολής , νέων – δηλαδή – ταινιών , που προβάλλονταν στο «ΑΤΤΙΚΟΝ» συγχρόνως με τους κινηματογράφους των Αθηνών:
«ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΦΙΛΜ : Εις τον κινηματογράφον ΑΤΤΙΚΟΝ θα προβάλλεται καθ’ όλην την εβδομάδα , εις πρώτην ταυτόχρονον προβολήν με τους κινηματογράφους των Αθηνών , το νέον ελληνικόν φιλμ «Όταν σημάνουν οι καμπάνες» .
Το ωραίον αυτό φιλμ αναφέρεται στο κατοχικόν και μετακατοχικόν δράμα του ελληνικού λαού . Περιέχει δε και «ντοκυμαντέρ» από την δράσιν του κ. Γ. Παπανδρέου ως πρωθυπουργού της απελευθερώσεως . Πρωταγωνιστούν οι Κώστας Κακκαβάς , Αφροδίτη Γρηγοριάδου , Τάκης Εμμανουήλ , Νίκος Φέρμας και άλλοι γνωστοί ηθοποιοί .
Οι αδελφοί Κουρτσούνη είναι άξιοι επαίνων διότι κατώρθωσαν να προσφέρουν εις το κοινόν της πόλεώς μας θέαμα που απολαμβάνουν ταυτοχρόνως οι κινηματογραφόφιλοι Αθηναίοι .»
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ 25-1-1965
Στα 1968 η Πνευματική Εστία Σπάρτης εμφαβνίζεται , μέσω του τοπικού τύπου , με μια νέας μορφής πολιτιστική δραστηριότητα , προβάλλοντας κάθε 2 εβδομάδες επιλεγμένες ποιοτικές ταινίες στον κινηματογράφο «ΑΤΤΙΚΟΝ» :
«Την προσεχή Πέμπτη , 28 τρέχοντος μηνός , η Πνευματική Εστία Σπάρτης εγκαινιάζει την χειμερινήν περίοδον των ανά 15νθήμερον κινηματογραφικών προβολών κατά τας οποίας παρουσιάζονται επιλεγμένα πρωτοποριακά έργα .
Την Πέμπτην θα προβληθεί το ιταλικόν φιλμ του Ρενάτο Καστελάνι «Δυο πεντάρες ελπίδα» . Οι εν λόγω προβολαί θα πραγματοποιηθούν εις τον κινηματογράφον «Αττικόν» .»
ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ , 24-11-1968
Δυστυχώς , φαίνεται , πως οι όποιες προσπάθειες για ανταγωνιστική σταθεροποίηση του σινεμά «ΑΤΤΙΚΟΝ» ως επιχείρησης δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα κι αυτό , σε συνδυασμό με το άνοιγμα ενός ακόμα νέου , σύγχρονου κινηματογράφου, του «ΣΙΝΕ ΑΝΕΣΙΣ» , τον Δεκέμβριο του 1968 , από τον Σπαρτιάτη επιχειρηματία Νίκωνα Παπαγιαννάκο , οδήγησε στο κλείσιμο του πρώτου ιστορικού σινεμά της Σπάρτης , του «ΑΤΤΙΚΟΝ» , ύστερα από 38 χρόνια παρουσίας και πολιτιστικής-κοινωνικής προσφοράς στη Σπάρτη . Την επόμενη χρονιά , 1969 , οι πόρτες του «ΑΤΤΙΚΟΝ» έκλεισαν για πάντα . Στις 24-3- 1969 , στην στήλη του κινηματογράφου της εφημερίδας «ΛΑΚΩΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ» με τις ταινίες της εβδομάδας ΔΕΝ περιλαμβάνεται το «ΑΤΤΙΚΟΝ» , παρά μόνον ο «ΦΑΡΟΣ» , το «ΦΛΟΡΑΛ» και η «ΑΝΕΣΙΣ».
Το ΑΤΤΙΚΟΝ ήταν ένα μικρό (σχετικά) , στενόμακρο , χειμερινό σινεμά , με 150 , περίπου , καθίσματα και διέθετε κι ένα πάλκο μπροστά στην οθόνη για τις θεατρικές παραστάσεις . Στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του τα καθίσματα ήταν απλές ψάθινες ή (αργότερα) πάνινες καρέκλες , τοποθετημένες μέσα στην αίθουσα χωρίς διάδρομο ανάμεσά τους , για να χωράει στο σινεμά περισσότερο κοινό , πράγμα που δημιουργούσε μεγάλο πρόβλημα στους θεατές , στην προσπάθειά τους να προσεγγίσουν ένα άδειο κάθισμα :
«Μπροστά από το ταμείο του κινηματογράφου ο κόσμος έκανε ουρά . Για τα εισιτήρια γινόταν σκοτωμός , γιατί οι καρέκλες ήτανε λίγες και κείνες ψάθινες και της κακιάς ώρας . Τις είχανε μάλιστα βάλει και πολύ κοντά τη μία στην άλλη και το κενό ανάμεσα στις σειρές ήταν σχεδόν ανύπαρκτο . Σαν χέλι έπρεπε να γλιστράς για να φτάσεις σε κάποια άδεια θέση . Αν ήσουν αδύνατος τα κατάφερνες εύκολα».
ΣΠΥΡΟΣ ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΗΣ : «Ένας κόσμος που χάθηκε» , Σπάρτη 2006
Η είσοδος του «ΑΤΤΙΚΟΝ» ήταν στο δεξί τμήμα της στοάς (όπως έμπαινες από την Λυκούργου) , περίπου στο μέσον της , όπου υπήρχε το ταμείο κι ένας μικρός προθάλαμος . Αριστερά από τον προθάλαμο έμπαινες στην αίθουσα και αντίκριζες μπροστά σου τη λευκή οθόνη (χωρίς αυλαία) ενώ από δεξιά του προθάλαμου ανέβαινες με σκάλα στον μικρό εξώστη , στην πλάτη του οποίου ήταν το καμαράκι με τη μηχανή προβολής.
Η αίθουσα του «ΑΤΤΙΚΟΝ» ήταν «στενάχωρη» λόγω μεγέθους και είχε κακό εξαερισμό . Όμως το σινεμά έφερνε ωραίες ταινίες και αυτό λειτουργούσε σαν αντίβαρο στις όχι καλές συνθήκες παρακολούθησης των προβολών . Ιδιαίτερα απολαυστικές ήταν οι ταινίες που έφερνε για το κυριακάτικο πρωινό ΣΙΝΕΑΚ (10ετία ’60) με τον Χονδρό-Λιγνό , τον Σαρλώ , τον Τζέρρυ Λιούις , ντοκιμαντέρ με ζώα , κινούμενα σχέδια αλλά και τις μικρές αμερικάνικες ταινίες της δεκαετίας του 1920 του 1930, και του 1940 με γενικό τίτλο (The Little Rascals) , οι οποίες είχαν για θέμα τους τις περιπέτειες και τις σκανταλιές μιας ομάδας παιδιών της γειτονιάς . Ακριβώς απέναντι από την είσοδο της Στοάς , στη διαχωριστική νησίδα της οδού Λυκούργου (παλαιότερα Αμαλίας) , στηνόταν , ακουμπισμένη σε μια νεραντζιά , η ξύλινη διαφημιστική πινακίδα του «ΑΤΤΙΚΟΝ» , γεμάτη φωτογραφίες και διαφημιστικά σλόγκαν για την ταινία που παιζόταν στο σινεμά .
Με το «ΑΤΤΙΚΟΝ» συνδέθηκε στενά για ένα μεγάλο διάστημα και η πασίγνωστη και πολυαγάπητη ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ (Μανιάτη) ενώ στην είσοδο της στοάς από τη Λυκούργου (αριστερά στη γωνία) λειτουργούσε επί 10ετίες το καφενείο ΓΟΡΑΝΙΤΗ, το οποίο συνδέθηκε κι αυτό με το σινεμά «ΑΤΤΙΚΟΝ» , αφού εκεί σύχναζαν οι άντρες θεατές (πολλές φορές μετά συζύγων και τέκνων) πριν ή και μετά τις προβολές των ταινιών .
«Η γωνία της εισόδου της στοάς του «ΑΤΤΙΚΟΝ» (από την Λυκούργου) έγινε το αγαπημένο στέκι της Παναγιώτας . Τα χειμωνιάτικα βράδια έστηνε εκεί τη φουφού της κι έψηνε νόστιμα κάστανα για τους περαστικούς . Οι θεατές του ΑΤΤΙΚΟΝ , πριν μπουν για να παρακολουθήσουν την ταινία , αγόραζαν ένα σακουλάκι κάστανα ζεστά , τα οποία μασουλούσαν αργά και απολαυστικά κατά τη διάρκεια της προβολής ή στο διάλειμμα . Κάστανα αγόραζαν επίσης και οι θαμώνες του γωνιακού στη στοά καφενείου ΓΟΡΑΝΙΤΗ , για να συνοδέψουν το ούζο , το τσίπουρο και το κονιάκ που έπιναν εκεί . Η Παναγιώτα , αν και στεκόταν ώρες ολόκληρες έξω από το σινεμά δεν είχε δει ποτέ της ούτε μια ταινία . Ήταν τέτοια η δουλειά , που δεν μπορούσε ούτε μια στιγμή να αφήσει τη φουφού και να χωθεί στην αίθουσα του ΑΤΤΙΚΟΝ να δει την ταινία. Άλλωστε σκεφτόταν και το εισιτήριο , αφού μέσα στη φτώχεια της χρειαζόταν και την τελευταία δραχμούλα για να χτίσει κάποια στιγμή τα όνειρά της . Όταν τέλειωνε η παράσταση , η Παναγιώτα έβλεπε τους θεατές να βγαίνουν , πότε γελαστοί , πότε κλαμένοι , τους άκουγε να συζητούν για το έργο που είχαν δει και στο μυαλό της συναρμολογούσε τις εικόνες μιας ταινίας που δεν είχε δει ποτέ .
Ίσως να ήταν τότε που η Παναγιώτα σκέφτηκε να έρθει πιο κοντά στο σινεμά . Το επιχειρηματικό της δαιμόνιο την ώθησε να νοικιάσει την καντίνα του «ΑΤΤΙΚΟΝ» κι εκεί , στον προθάλαμο πλέον , πουλούσε σπόρια και ξηρούς καρπούς , ενώ για τα διαλείμματα είχε «προσλάβει» πιτσιρικάδες που ήθελαν να βγάλουν το χαρτζιλίκι τους και τους αμολούσε με τα πανέρια και τους ταβλάδες γεμάτους μέσα στην αίθουσα . Μέχρι ν’ αλλάξει την μπομπίνα και τα «κάρβουνα» της μηχανής προβολής ο μηχανικός , όλοι οι θεατές στην πλατεία και στον εξώστη είχαν ένα σακουλάκι με σπόρια στα χέρια και οι πιτσιρικάδες παρέδιδαν τις εισπράξεις στην Παναγιώτα , η οποία τους άμειβε στη συνέχεια με το συμφωνημένο χαρτζιλίκι . Έτσι , για πρώτη φορά στη ζωή της , η Παναγιώτα έγινε εργοδότρια , «αφεντικό» !!! Εκεί , στον προθάλαμο του «ΑΤΤΙΚΟΝ» , είχε την ευκαιρία η Παναγιώτα , να ρίξει μια ματιά στη λευκή οθόνη που ζωντανεύουν τα όνειρα των ανθρώπων , χρωματιστά ή ασπρόμαυρα , και να επιτρέψει στον εαυτό της – για πρώτη φορά – να ξεχάσει τις καθημερινές έγνοιες και σκοτούρες και να πετάξει σε κόσμους μαγικούς κι ονειρεμένους , άγνωστους και μακρινούς .»
« Η Παναγιώτα της Σπάρτης – Ένα αληθινό παραμύθι» , Βαγγέλης Μητράκος , 2000 .
Το σινεμά «ΑΤΤΙΚΟΝ» της Σπάρτης βρέθηκε και στην «καρδιά» ενός διηγήματος του Σπαρτιάτη Δημάρχου κι ευπατρίδη κ. Ματάλα Δημοσθένη στο βιβλίο του «ΒΑΛΣΑΡΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΥΒΟΝ ΝΤΕ ΚΑΡΛΟ» (εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ , Αθήνα , 2020) . Στο ομώνυμο διήγημα που έδωσε και τον τίτλο στο βιβλίο του , ο κ. Ματάλας θυμάται που σαν μικρό παιδί πήγε με τους γονείς του στο «ΑΤΤΙΚΟΝ» για να δουν την ταινία : «Το γεράκι της ερήμου» , με τον Ροκ Χάτσον και την Υβόν ντε Κάρλο , με αποτέλεσμα να «ερωτευθεί» τη γοητευτική πρωταγωνίστρια και να «κουβαλάει» αυτήν την αγάπη στην καρδιά του μέχρι και σήμερα . Στο τρυφερό αυτό
διήγημα με τις λεπτές πινελιές που ζωγραφίζουν τη ζωή και τον ψυχικό κόσμο ενός παιδιού της εποχής εκείνης γίνεται και μια έμμεση περιγραφή του σινεμά και της ατμόσφαιρας του «ΑΤΤΙΚΟΝ» , εκεί κάπου στις αρχές του ’50 :
« (…) Να όμως που τώρα ήταν ο ίδιος ο πατέρας του που μεσοβδόμαδα του είχε αναγγείλει πως το Σάββατο το βράδυ θα πήγαιναν οικογενειακώς σ’ ένα από τα δύο σινεμά της πόλης του , στο Αττικόν , για να δούνε μια έγχρωμη υπερπαραγωγή του Χόλιγουντ , Το γεράκι της ερήμου , με τον Ροκ Χάτσον και την Υβόν ντα Κάρλο . (…) Κι όταν έφτασε η μεγάλη στιγμή , φορώντας τα καλά του και πιασμένος από το χέρι της μάνας του , διάβηκε την είσοδο του Αττικόν .
Ο πατέρας του έμεινε στον προθάλαμο για να καπνίσει . Κι αυτός , κρατώντας πάντα το χέρι της μάνας του , μπήκε στην αίθουσα ρίχνοντας μια γρήγορη πρώτη ματιά .
Ήταν γεμάτη από καρέκλες , με πάνινο κάθισμα και πάνινη πλάτη . Οι θεατές μέχρι εκείνη την ώρα δεν ήταν πολλοί .
Διασχίζοντας τον μικρό διάδρομο που χώριζε την αίθουσα στα δύο , σκέφτηκε πως όλες ετούτες τις μέρες αλλιώς την είχε φανταστεί . Για να λέμε την αλήθεια , την περίμενε πιο μεγάλη και πιο ευρύχωρη . (…)
Στους άσπρους τοίχους της αίθουσας ήταν κρεμασμένα κάδρα με έγχρωμες φωτογραφίες από αντρικές και γυναικείες φιγούρες . Ρώτησε τη μάνα του ποιοι ήταν όλοι ετούτοι στις φωτογραφίες . (…)
-Είναι διάσημοι ηθοποιοί του κινηματογράφου .
(…) Ξαφνικά την αίθουσα πλημμύρισε η φωνή της Βέμπο που ερχόταν κατευθείαν από δύο μεγάφωνα τοποθετημένα από τη μία και από την άλλη πλευρά της οθόνης. «Τι μου τη χάρισες αυτή την ταμπακέρα». (…)
Ξαφνικά , από το πίσω μέρος της αίθουσας , ακούστηκε μια παιδική φωνή :
-Στραγάλια , μύγδαλο καβουρντισμένο , φιστίκι αράπικο , πασατέμπος για να περνάει η ώρα σας .
(…) Ένας πιτσιρικάς , σχεδόν συνομήλικός του , κρατώντας με τα δυο του χέρια έναν ξύλινο ταβλά κρεμασμένο με λουρίδα από τον λαιμό του , φάνηκε από το πίσω μέρος της αίθουσας . (…)
Σε λίγο ο πατέρας του ήρθε και κάθισε δίπλα του κι αυτός τον ρώτησε γιατί κάπνιζε στον προθάλαμο και όχι μέσα στην αίθουσα . (…) του έδειξε μια άσπρη παραλληλόγραμμη ταμπέλα κρεμασμένη ανάμεσα στις φωτογραφίες του Ρόμπερτ Μίτσαμ και της Άβα Γκάρντνερ . (…) : ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΑΥΣΤΗΡΩΣ ΤΟ ΚΑΠΝΙΖΕΙΝ ΕΝΤΟΣ ΤΗΣ ΑΙΘΟΥΣΗΣ .
(…) Σε λίγο τα φώτα της αίθουσας έσβησαν (…) . Από τα μεγάφωνα τώρα ακούστηκε μια βραχνή αντρική φωνή που πληροφορούσε τους θεατές πως :
-Από τη Δευτέρα στο Αττικόν θα προβάλλεται ο κινηματογραφικός κολοσσός Καζαμπλάνκα με την πανέμορφη Ίνγκριντ Μπέργκμαν και τον σκληρό γόη του Χόλιγουντ Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ . (…) Από τη Δευτέρα όλοι στο Αττικόν . Απογευματινή παράσταση 7 , βραδινή 10 .
(…) Τελικά τα μεγάφωνα , επιτέλους , σίγησαν , τα υπόλοιπα φώτα της αίθουσας έσβησαν και η προβολή της ταινίας άρχισε .»
Στη συνέχεια του διηγήματος , ο συγγραφέας , σε άλλο σημείο , αναφέρεται στην αποτυχημένη προσπάθειά του να δει μόνος του μιαν ακόμα ταινία με την Υβόν ντε Κάρλο , στο Αττικόν :
«Περνώντας ένα απόγευμα έξω από το Αττικόν , στάθηκε , όπως πάντα , μπροστά στην ταμπέλα , που γεμάτη φωτογραφίες διαφήμιζε την ταινία της ημέρας . Και , ω του θαύματος , είδε την Υβόν ντε Κάρλο να του χαμογελά . Πλησίασε και διάβασε
το ενημερωτικό φυλλάδιο που ήταν καρφιτσωμένο ανάμεσα στις φωτογραφίες από σκηνές του έργου . Επρόκειτο για ένα καουμπόικο φιλμ …
(…) όταν ήρθε η ώρα … έφυγε για το Αττικόν . Φτάνοντας στη στοά που οδηγούσε στην είσοδο του κινηματογράφου , καλού κακού έριξε μια κλεφτή ματιά ένα γύρο … Διαπιστώνοντας πως όλα ήταν υπό έλεγχο , βιαστικά , προχώρησε στο ταμείο του κινηματογράφου που ήταν τοποθετημένο σ’ ένα ξύλινο κουβούκλιο , μπροστά στην είσοδο . Φτάνοντας στον γκισέ του ταμείου και κρατώντας σφιχτά μέσα στην παλάμη του τις τρεις δραχμές , σηκώθηκε στις μύτες των ποδιών του και κοίταξε μέσα από το άνοιγμα .
Μια γυναικεία φυσιογνωμία τον υποδέχτηκε χαμογελώντας . (…)»
Τελικά η προσπάθεια του μικρού Σπαρτιάτη να δει την ταινία με την Υβόν ντε Κάρλο ναυάγησε προς μεγάλη του απογοήτευση , γιατί το έργο ήταν «ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟ» για ανηλίκους .
Από το 1968 το σινεμά «ΑΤΤΙΚΟΝ» , το πρώτο χειμερινό σινεμά της Σπάρτης , παρέμεινε κλειστό σαλαγίζοντας τις μνήμες , αφού (όπως τραγούδησε ο Νίκος Παπάζογλου :
«Είναι κάτι στιγμές,
τρυφερές και λεπτές,
σαν κλωστές τυλιγμένες σ’ αδράχτι,
σε γυρνούν απαλά,
σε μεθούν σιωπηρά,
σε γεμίζουν με πείσμα και άχτι».
Κάπου στη 10ετία του ’80 , το «ΑΤΤΙΚΟΝ» ακολούθησε τη μοίρα όλων των παλιών κινηματογράφων : Κατεδαφίστηκε και στη θέση του υψώθηκε μια πολυκατοικία .
Σήμερα , στον μικρό ακάλυπτο χώρο αυτής της πολυκατοικίας , μέσα στη στοά ΚΟΥΡΣΟΥΜΗ , μένουν ενθύμια πάνω στον τοίχο του διπλανού κτίσματος όπου κάποτε ακουμπούσε το «ΑΤΤΙΚΟΝ» , λίγα σημάδια από την τοιχοποιία του παλιού σινεμά και κάποια καλώδια της ηλεκτρικής του εγκατάστασης .
Τ έ λ ο ς
Σπάρτη 22-4-2021
Βαγγέλης Μητράκος
ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ , ΘΕΑΤΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΙ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΦΙΛΟΞΕΝΗΘΗΚΑΝ ΣΤΟ «ΑΤΤΙΚΟΝ»
1932
-Μουσική παράσταση με τους «Αττίκ» και Μίμη Τραϊφόρο .
-Θίασος Αιμίλιου Βεάκη .
-Συναυλία Τάκη Μωράκη
-Παράσταση Καραγκιόζη με τον καραγκιοζοπαίχτη Αντ. Μόλα.
1938
-«Μποέμ» (The Charm of La Boheme) : Αυστριακό μιούζικαλ του 1937 σε σκηνοθεσία Geza von Bolvary και πρωταγωνιστές τους Iam Kiepura , Martha Eggerth και Paul Kemp .
-«Rosalie» : Αμερικάνικο μιούζικαλ του 1937 σε σκηνοθεσία W.S Van Dyke , με τους Nelson Eddy , Eleanor Powell , Frank Morgan .
1947
-Θίασος ΝΕΑ ΣΚΗΝΗ του Ν. Μπογράκου με το έργο : «Ο όρκος του σκοτωμένου» του Ζωρζ Ονέ .
1948
-Πειράματα Υπνωτισμού με τον υπνωτιστή Καρρά .
1949
-«Ο Μαύρος Πειρατής» (The Black Swan) : Αμερικάνικη πειρατική ταινία της 20th Century Fox του 1942 , σε σκηνοθεσία Henry King με τους : Tyron Power, Maureen O’ Hara, Laird Cregar, Thomas Mitchell, George Sanders, Anthony Quinn…
1953
-Συγκέντρωση επαγγελματιών – βιοτεχνών Σπάρτης .
1955
-«ΤΟΥΡΑ : Η θεά της ζούγκλας» (Her jungle love) : Αμερικάνικη ταινία εξωτικής περιπέτειας του 1938 , σε σκηνοθεσία George Archainbaud , με τους : Dorothy Lamour και Ray Milland .
1956
-«Η Τελευταία φορά που είδα το Παρίσι» (The Last Time I Saw Paris) : Αμερικάνικο Ρομαντικό Δράμα του 1954 . Σκηνοθέτης Richard Brooks . Ηθοποιοί : Εlizabeth Taylor , Van Johnson , Walter Pidgeon , Roger Moore …
-«Salto Mortale» : Γερμανική , δραματική ταινία του 1931 σε σκηνοθεσία Edward Andre Dupont Anna Sten , Anton Walbrook , Reinhold Bernt …
-Κινηματογραφική προβολή σχετικά με τη ζωή στο Παρίσι του Συλλόγου Αποφοίτων του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών .
1957
-Vera Cruz : Αμερικάνικο Γουέστερν του 1954 με τους : Gary Cooper και Burt Lancaster σε σκηνοθεσία Robert Aldrich .
– «Δελησταύρου και Υιός» : Ελληνική κωμωδία του Αλέκου Σακελλάριου, με τους: Βασίλη Λογοθετίδη, Ίλυα Λιβυκού, Τζένη Καρέζη.
-Πατριωτική θεατρική παράσταση από το Ιδιωτικό Εκπαιδευτήριο Νεοφωτίστου .
1958
-Θίασος Δ. Μυράτ – Βούλας Ζουμπουλάκη : « Ένας βλάκας και μισός» και «Δικηγορίνα» .
1962
-Διάλεξη του ιατρού Σπάρτης Λυκούργου Τσιριγώτη .
1963
-Έκτακτη Γενική Συνέλευση Ενώσεως Εθνικοφρόνων Αναπήρων και Θυμάτων Πολέμου 1912-1950 .
-«Ριφιφί στο Τόκυο» (Rififi à Tokyo ) : Αστυνομική γαλλική ταινία του 1963 σε σκηνοθεσία Jacques Deray με τους : Karlheinz Böhm , Charles Vanel , Barbara Lass…
-«Ελ Σιντ» (El Cid) : Αμερικανο-ιταλική ιστορική ταινία του 1962 με τους : Charlton Heston , Sophia Loren, Geneviève Page, Raf Vallone … Σκηνοθεσία : Anthony Mann
-«Ο Τζέρι Λούις δαιμόνιος ντετέκτιβ» (It’s Only Money) : Αμερικάνικη κωμωδία του 1962 με τον Jerry Lewis , σε σκηνοθεσία Frank Tashlin
-«Ο τελευταίος των σκλάβων» (Devil’s Doorway) : Αμερικάνικο Γουέστερν του 1950 , σε σκηνοθεσία Anthony Mann , με τους : Robert Taylor , Louis Calhern , Paula Raymond …
-Γυρίζω από την κόλαση (To Hell and Back ) : Αμερικάνικη πολεμική ταινία , του 1955 , σε σκηνοθεσία Jesse Hibbs , με τους : Audie Murphy , Marshall Thompson , Charles Drake …
1964
-Γενική Συνέλευση Ενώσεως Αναπήρων και Θυμάτων Πολέμου Λακεδαίμονος .
-«Τζίλντα» (Gilda) : Αμερικάνικο , αισθηματικό φιλμ-νουάρ με τους : Rita Hayworth , Glenn Ford , George Macready , Joseph Calleia … και σκηνοθεσία Charles Vidor .
-«Αμόκ» : Ελληνική δραματική κοινωνική ταινία του 1963 , της Φίνος Φιλμ , σε σκηνοθεσία Ντίνου Δημόπουλου , με τους ηθοποιούς : Φλωρέττα Ζάννα , Λευτέρη Βουρνά , Άννα Βενέτη , Τάκη Εμμανουήλ , Ζέτα Αποστόλου . Μουσική : Σταύρος Ξαρχάκος .
– «Can Can» : Αμερικάνικο μιούζικαλ του 1960 , σε σκηνοθεσία Walter Lang , με τους : Frank Sinatra , Shirley MacLaine , Maurice Chevalier …
-«Ζορρό : Ο καβαλάρης φάντασμα» (Ghost of Zorro) : Αμερικάνικη ταινία του 1949 σε σκηνοθεσία Fred C. Brannon , με τους : Clayton Moore , Pamela Blake και Roy Barcroft .
– «Δάφνες κυλισμένες στη λάσπη» (The Outsider) : Πολεμικό δράμα , γυρισμένο στις ΗΠΑ το 1961 . Σκηνοθεσία : Delbert Mann. Ηθοποιοί : Tony Curtis , James Franciscus και Gregory Walcott .
1965
-Όταν σημάνουν οι καμπάνες : Δραματική ελληνική ταινία του 1965 , σε σκηνοθεσία Στέλιου Τατασόπουλου με τους Κώστα Κακκαβά , Αφροδίτη Γρηγοριάδου , Τάκη Εμμανουήλ , Άννα Ιασωνίδου και Λαυρέντη Διανέλλο .
1966
-Η Εύα δεν αμάρτησε : Ελληνική κωμωδία του 1965 , σε σκηνοθεσία Ερρίκου Θαλασσινού , σενάριο Ναπολέοντος Ελευθερίου και μουσική επιμέλεια Χρ. Μουραμπά . Πρωταγωνίστησαν : Φωτόπουλος Μίμης , Γκιωνάκης Γιάννης , Ανουσάκη Ελένη και Τάκης Μηλιάδης .
Σπάρτη 22-4-2021
Βαγγέλης Μητράκος
*Ευχαριστώ την κ. Πέπη Γαβαλά , δ.Φ. , Προϊσταμένη των Γ.Α.Κ. –Αρχείων Ν. Λακωνίας , η οποία πρόθυμα έθεσε στη διάθεσή μου την σπουδαία εργασία της :
«Η ΜΕΓΑΛΗ ΟΘΟΝΗ ΚΑΙ Ο ΜΑΓΙΚΌΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΤΙΣ ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΕΣ ΑΙΘΟΥΣΕΣ (1929-1970) – ΑΘΗΝΑΙ 2006 .
*Ευχαριστώ την ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΣΠΑΡΤΗΣ που με διευκόλυνε στην αναζήτηση στοιχείων μέσω του πολύτιμου Αρχείου τοπικών εφημερίδων που διαθέτει .
*Ευχαριστώ κάθε φίλο και συμπολίτη που με τις πληροφορίες που μου έδωσε συμπλήρωσε ψηφίδες στην προσπάθεια να γραφτεί , όσο το δυνατόν πληρέστερα , η ιστορία των κινηματογράφων της Σπάρτης. (Αν προσπαθήσω να τους αναφέρω ονομαστικά , σίγουρα , κάποιους θα λησμονήσω γιατί είναι πολλοί) .
*Κρίμα , που παρά την εξαντλητική αναζήτηση κάποιων φωτογραφιών του «ΑΤΤΙΚΟΝ» δεν υπήρξε ΚΑΝΕΝΑ αποτέλεσμα . Μακάρι κάτι να προκύψει στο μέλλον , αφού η αναζήτηση του παρελθόντος δεν τελειώνει ποτέ