Η Πρωτομαγιά κάθε χρόνο είναι ημέρα των εργατών, των αγώνων, των διεκδικήσεων. Δεν είναι αργία, είναι απεργία. Συγκεντρώσεις, πορείες, συνθήματα. Ημέρα που κανείς δεν ξεχνά. Οι εργάτες όλου του κόσμου τιμούν την εξέγερση των εργατών του Σικάγου, της «μητέρας» των μαχών της εργατικής τάξης.
Το Γαλλικό Πρακτορείο παρουσιάζει τους διάφορους τρόπους με τους οποίους γιορτάζεται η ημέρα της εργασίας και των εργαζομένων σε διάφορες χώρες στον κόσμο.
Οι απαρχές
Το 1886, τα αμερικανικά συνδικάτα καλούν σε απεργία την 1η Μαΐου –ημέρα της ανανέωσης των συμβολαίων εργασίας– για τη διεκδίκηση του οκταώρου. Περισσότεροι από 300.000 εργάτες εγκαταλείπουν τα εργοστάσιά τους σε όλη τη χώρα.
Στις 3 Μαΐου, επεισόδια ξεσπούν στο Σικάγο, ένα από τα κέντρα της διαμαρτυρίας, όπου πολλοί απεργοί σκοτώνονται από την αστυνομία. Την επομένη, βόμβα εκρήγνυται ανάμεσα στους αστυνομικούς στο τέλος μιας συγκέντρωσης αναρχικών. Η αστυνομία απαντά πυροβολώντας εναντίον του πλήθους. Επτά αστυνομικοί και πολλοί διαδηλωτές χάνουν τη ζωή τους.
Οκτώ αναρχικοί καταδικάζονται για την επίθεση, τέσσερις από τους οποίους απαγχονίζονται. Αποκαθίστανται από τη δικαιοσύνη το 1893.
Το 1889, το ιδρυτικό συνέδριο της Β’ Διεθνούς αποφασίζει τη διοργάνωση σε μια καθορισμένη ημερομηνία, αρχής γενομένης την 1η Μαΐου 1890, μιας διεθνούς διαδήλωσης των εργαζομένων για τη διεκδίκηση του οκτάωρου και σε ένδειξη τιμής προς τους νεκρούς του Σικάγου.
Διάφορες ημερομηνίες
Η Εργατική Πρωτομαγιά τιμάται σε 107 χώρες του κόσμου, που αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 67% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Η Ολλανδία, το Ισραήλ και οι χώρες της αραβικής χερσονήσου είναι από τις ελάχιστες χώρες που δεν διαθέτουν μια ημέρα γιορτής για την εργασία και τους εργαζόμενους. Η Σρι Λάνκα γιορτάζει την ημέρα αυτή στις 7 Μαΐου και το Ηνωμένο Βασίλειο την πρώτη Δευτέρα του Μαΐου (στις 7 Μαΐου το 2018), η Νέα Ζηλανδία την τέταρτη Δευτέρα του Οκτωβρίου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπως και ο Καναδάς, τιμούν την ημέρα αυτή την πρώτη Δευτέρα του Σεπτεμβρίου.
Η Ιαπωνία, το Αφγανιστάν, το Ιράν και ορισμένα κρατίδια της Ινδίας αν και γιορτάζουν την Πρωτομαγιά –σε μια πολύ συγκεκριμένη παραλλαγή το Ιράν– είναι ανάμεσα στις ελάχιστες χώρες όπου η ημέρα αυτή δεν είναι αργία.
Στη Λιθουανία, το καθεστώς της είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης και η ημέρα αργίας μπορεί να αμφισβητηθεί.
Γιορτές και διαδηλώσεις
Στις περισσότερες χώρες την ημέρα αυτή συνδικάτα και κόμματα διοργανώνουν διαδηλώσεις και εορταστικές συγκεντρώσεις.
Στη Φινλανδία, είναι μια ημέρα φοιτητικών γιορτών και οικογενειακών πικνίκ σε ατμόσφαιρα καρναβαλιού. Στην Ιταλία, μια μεγάλη συναυλία πραγματοποιείται κάθε χρόνο τέτοια μέρα στη Ρώμη.
Στη Γαλλία, η Πρωτομαγιά είναι η ευκαιρία για να αγοράσει ο κόσμος άνθη μιγκέ. Στην Αυστρία, γιορτάζεται το δέντρο του Μάη.
Όμως το σύμβολο που μοιράζονται στη γιορτή των εργαζομένων οι περισσότερες χώρες στον κόσμο είναι εκείνο που συνδέεται με τον κομμουνισμό, ιδίως το σφυροδρέπανο και γενικότερα το κόκκινο χρώμα. Το βρίσκουμε στο Μπανγκλαντές, στο Πακιστάν, σε πολλές χώρες των Βαλκανίων, στην ΠΓΔΜ ή ακόμη στην Ονδούρα.
Καταστολή
Στη Μιανμάρ, στη Λιβύη και στη Συρία δεν διοργανώνεται καμία δημόσια διαδήλωση. Στην Τουρκία, στην Ινδονησία και στο Πακιστάν, αν και η μέρα αυτή είναι γιορτή, οι διαδηλώσεις συχνά καταστέλλονται από την κυβέρνηση. Στην Κωνσταντινούπολη, διαδήλωση πραγματοποιείται κάθε χρόνο στην πλατεία Ταξίμ, αν και από το 2013 απαγορεύονται οι συγκεντρώσεις εκεί.
Στην Ελλάδα
Ο πρώτος εορτασμός της εργατικής Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα έγινε το 1893 από τον Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Σταύρου Καλλέργη. Ο εορτασμός δεν έγινε όμως την πρώτη, αλλά τη δεύτερη μέρα του Μαΐου, αφού η 1η Μαΐου ήταν Σάββατο, εργάσιμη ημέρα. Έτσι, αποφασίστηκε να μετατεθεί την επόμενη μέρα, Κυριακή, για να μπορέσουν να συμμετάσχουν όσο το δυνατόν περισσότεροι.
Πλήθος κόσμου συγκεντρώνεται στο Παναθηναϊκό Στάδιο και σε ψήφισμά του ζητά 8 ώρες εργασία, αργία και ανάπαυση την Κυριακή και τέλος κρατική μέριμνα κι ασφάλιση στα θύματα εργατικών ατυχημάτων. Αποφασίζεται το ψήφισμα να επιδοθεί στον πρόεδρο της Βουλής επτά μήνες αργότερα, την 1η Δεκεμβρίου 1893. Η καθυστέρηση όμως του προέδρου να εκφωνήσει το ψήφισμα προκαλεί τις διαμαρτυρίες του Σταύρου Καλλέργη, ο οποίος κατόπιν εντολής του προέδρου συλλαμβάνεται, οδηγείται στη δικαστική αίθουσα όπου καταδικάζεται σε δέκα μέρες φυλάκισης.
Δεκαεπτά χρόνια αργότερα, το 1911 πρωταγωνιστεί η Θεσσαλονίκη στη γιορτή της Πρωτομαγιάς. Συγκεκριμένα, η Φεντερασιόν (Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης) με ιδρυτή και ηγέτη τον σοσιαλιστή Αβραάμ Μπεναρόγια και μέλη σοσιαλιστές εργάτες, προερχόμενους κυρίως από την προοδευτική εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης και διάφορους διανοούμενους, αναλαμβάνει τη διοργάνωση της εργατικής Πρωτομαγιάς στην πόλη. Οι αστυνομικές δυνάμεις επεμβαίνουν και συλλαμβάνουν τους πρωτεργάτες, ανάμεσα σ΄αυτούς τον Μπεναρόγια, ο οποίος εξορίζεται στη Σερβία.
Στην Αθήνα, η Πρωτομαγιά γιορτάζεται με πρωτοβουλία του Ν. Γιαννιού στο Μετς, με ίδιο σύνθημα της εξέγερσης του Σικάγου, «8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ανάπαυση και 8 ώρες ύπνο». Την επόμενη αμέσως χρονιά, το 1912 γιορτάζεται και πάλι στο Μετς, ενώ περνάνε επτά χρόνια, το 1919, για να κατέβουν εργάτες στους δρόμους σε 12 ελληνικές πόλεις.
Το 1936 γράφονται οι μαύρες σελίδες στην ιστορία της Πρωτομαγιάς. Της ματωμένης Πρωτομαγιάς, όπως χαρακτηρίστηκε, όταν καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης αποφασίζουν να κατέβουν σε απεργία για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους. Από την 1η και έως τις 8 Μαΐου, οι απεργίες και οι κινητοποιήσεις επεκτείνονται και σε Σέρρες, Δράμα, Ξάνθη, Βόλο.
Στις 9 Μαΐου ξεκινά γενική απεργία στη Θεσσαλονίκη, στην οποία συμμετέχουν και άλλοι κλάδοι σε ένδειξη συμπαράστασης στους καπνεργάτες. Οργανώνονται συλλαλητήρια και πορείες, ενώ άνδρες της Χωροφυλακής προσπαθούν να εμποδίσουν τους διαδηλωτές να κατευθυνθούν προς το Διοικητήριο. Με πυροβολισμούς προσπαθούν να διαλύσουν και άλλες συγκεντρώσεις σε διάφορα σημεία της πόλης. Στη συγκέντρωση στη διασταύρωση Εγνατίας και Βενιζέλου, χωροφύλακες πυροβολούν και σκοτώνουν 8 εργάτες. Σ’ αυτό το σημείο έχει στηθεί το Μνημείο του Καπνεργάτη. Συνολικά οι νεκροί φτάνουν τους 12 και οι τραυματίες τα 300 άτομα. Ο θρήνος της μητέρας πάνω από τον νεκρό γιο της, που απαθανατίστηκε από τον φωτογραφικό φακό, ενέπνευσε τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο, στο έργο «Επιτάφιος».
Το 1937 καθιερώθηκε η Πρωτομαγιά ως «Ημέρα Εορτασμού της Εργασίας», ενώ η Πρωτομαγιά του 1944 ήταν η ημέρα που επιλέχθηκε από τους Γερμανούς κατακτητές για την εκτέλεση 200 φυλακισμένων κομμουνιστών, εξόριστων από την εποχή του Μεταξά στην Ακροναυπλία και αλλού. Η ομαδική εκτέλεση ήταν αντίποινα για τον θάνατο Γερμανού στρατηγού και τριών συνοδών του στις 27 Απριλίου του 1944, σε τοποθεσία κοντά στους Μολάους Λακωνίας. Οι 200 της Καισαριανής μεταφέρθηκαν απ’ το στρατόπεδο Χαϊδαρίου, όπου ήταν κρατούμενοι, στο σκοπευτήριο της Καισαριανής και εκεί εκτελέστηκαν από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Μια χρονιά μετά, το 1945 η Πρωτομαγιά γιορτάστηκε στο Παναθηναϊκό Στάδιο, όπως και το 1946 που ήταν μια ανοιχτή συγκέντρωση- η τελευταία πριν ξεσπάσει ο Εμφύλιος. Το 1975 έγινε η πρώτη συγκέντρωση μετά τη δικτατορία, στην Πλατεία Κοτζιά όπου γιορτάστηκε η εργατική Πρωτομαγιά και ακολούθησε πορεία στο Πολυτεχνείο, ενώ η Πρωτομαγιά του 1976 σημαδεύτηκε από τη δολοφονία του Αλέκου Παναγούλη.
Φέτος, για άλλη μια χρονιά τα συνδικάτα της χώρας καλούν τους εργαζομένους να συμμετέχουν μαζικά σε απεργιακές συγκεντρώσεις και να δώσουν το αγωνιστικό τους «παρών» για να μην ξεχαστούν οι αγώνες που δόθηκαν για τα δικαιώματα της εργατικής τάξης.
Πρωτομαγιά στην Αθήνα έναν αιώνα πριν
«Την παραμονή της Πρωτομαγιάς το βράδυ και ολόκληρον την άλλην ημέρα, δεν έμενε κανείς σπίτι του. Διά τας Αθήνας γιόρταζαν τα Πατήσια, η Κολοκυνθού, τα Σεπόλια, οι Αμπελόκηποι και όλα τα περβόλια. Οι επίγειοι λουλουδένιοι παράδεισοι όλων αυτών των προαστίων εδέχοντο τους λατρευτάς της φύσεως, τους ποθούντας να ζήσουν και ν’ αναπνεύσουν στο ανοιξιάτικο περιβάλλον, τους ευδαίμονας εραστάς, όπως το λέει ο ποιητής, τους ζητούντας να δρέψουν ναρκίσσους, ανύπαρκτους, όμως, τότε στα περβόλια της Aττικής». Την εικόνα αυτής της Πρωτομαγιάς στην Αθήνα ένα αιώνα περίπου πριν «ανακαλύπτουμε» στο βιβλίο «Μίλτος Λιδωρίκης: Έζησα την Αθήνα της Μπελ Επόκ», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Polaris, και περιλαμβάνει τα απομνημονεύματα του Μ. Λιδωρίκη, «την αναμφισβήτητη ηθογραφική, πολιτειακή και κοινωνική ιστορία από τα 1880 έως τα 1930, τα ήθη και τα έθιμα του τόπου μας και όλες τις λεπτομέρειες της ελληνικής ζωής».
Στην αναφορά του για την Πρωτομαγιά στην Αθήνα της εποχής εκείνης αναφέρει μεταξύ άλλων:
«Τι γινόταν άλλοτε την Πρωτομαγιά γύρω από την πρωτεύουσα και τι γίνεται τώρα; Τώρα τίποτε, αφού και πολλές φορές αναβάλλεται. ‘Αλλοτε, όμως, εόρταζαν όλοι. από τας 6 το βράδυ της παραμονής έως τη νύκτα της πρώτης ημέρας του μηνός, φαγοπότι, χορός, τραγούδια όπου περβόλι, περβολάκι, μάνδρα, ύπαιθρο μ’ ένα δενδράκι. Εθεωρείτο, δε, γρουσουζιά να μη κρεμάσει κανείς μάη στη θύρα ή στο μπαλκόνι του σπιτιού του. Η μεταφορά του κόσμου εις τας εξοχάς με τα κατάφορτα από λουλούδια και ανθρώπους τραμ, αμάξια πάσης μορφής, κάρα, σούστες, βιζαβί, λεωφορεία, έδιδε μια ξεχωριστή ζωήν στην πόλη.
Η αθηναϊκή κοινωνία εσυνήθιζε τότε να εορτάζει στα ιδιωτικά περβόλια, όπως θαυμάσια ήσαν του ανδρέα αυγερινού, του Καλλιγά, του Καλλιφορνά, του Βουγά, του Aκσουρλή, του Γελαδάκη και άλλα στα Πατήσια και στα Σεπόλια. Εις τον Πύργον της Βασιλίσσης, την ιστορικήν και αριστουργηματική αυτήν εξοχήν του Παχή, νυν Σερπιέρη, συνεκεντρούτο ό,τι εκλεκτόν είχεν η ημετέρα κοινωνία και εν μέσω θαλλούσης φύσεως εχόρευαν και διήρχοντο ώρας ονειρώδους ευχαριστήσεως. Εις τον κήπον του Aναργύρου στα Σεπόλια γινόταν μεγάλο και δυνατό γλέντι. Στο περιβόλι του Καντόρου, γεμάτο ρόδα και άνθη, περνούσαν μια αληθινή Πρωτομαγιά οι φίλοι του ευγενούς ιδιοκτήτου, το όνομα του οποίου είχε συνδεθεί με την εξέλιξην της ανθοκομίας και καλλιεργείας εν Ελλάδι.
Η Πρωτομαγιά στην Κηφισιά έχει αφήσει εποχήν. Εις το ανθισμένον ύπαιθρον των επαύλεων εχόρευαν εκείνην την ημέραν από το πρωί έως το βράδυ. Ο αείμνηστος Θ. Δηλιγιάννης, πιστός πάντοτε, κάθε Πρωτομαγιά, μετέβαινε λίαν πρωί εις την εν Κηφισιά μικράν έπαυλήν του, όπου συνέτρωγε και παρέμενεν επί πολλάς ώρας μετά των οικείων του. Το απόγευμα, φέρων πάντοτε ωραιότατον ρόδον εις την κομβιοδόχην της γκρίζας ρεδιγκότας του, διέσχιζε τους μεγάλους δρόμους του προαστίου και έφθανε, πάντοτε συνοδευόμενος από πολλούς φίλους του και τον διευθυντήν του σιδηροδρόμου Πάνον Μπασιάκον, εις τον σταθμόν διά να επιστρέψει εις Αθήνας.
Εις τα σατιρικά φύλλα της εποχής εκείνης ευρίσκει κανείς γελοιογραφικάς σελίδας με θέμα την Πρωτομαγιά, εν συνδυασμώ με τα επίκαιρα τότε πολιτικά γεγονότα. ο Δηλιγιάννης ξεφυλλίζων μια μαργαρίτα, και ερωτών αυτήν διά την απαρτίαν, ο Τρικούπης ως τριαντάφυλλον εκατόφυλλον, ο Καραπάνος ως πεταλούδα, ο Δραγούμης ποτίζων τα άνθη του Zαππείου, άλλοι ως Έρωτες ήσαν τα θέματα της γελοιογραφικής Πρωτομαγιάς. Ο Σουρής δεν άφηνε να περάσει ο πρώτος μην του θέρους χωρίς να γράψει στον ρωμηό του ευφυεστάτους στίχους».
Τα απομνημονεύματα του Μίλτου Γ.Λιδωρίκη, που γεννήθηκε στο Κροκύλειο Φωκίδος το 1871 και υπήρξε θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης, λογοτέχνης, δημοσιογράφος και πολιτικός της γενιάς του 1890, ξεκίνησαν να δημοσιεύονται για πρώτη φορά στην εφημερίδα «Ασύρματος» τον Μάρτιο του 1940.
Πηγή: skai.gr