Ενεργός η συμμετοχή της Λακωνίας στη σχολική δράση που έγινε θεσμός!
Μαθητές και εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων στον νομό Λακωνίας συμμετείχαν και φέτος στο ιστορικό πείραμα του Ερατοσθένη για τον υπολογισμό της περιφέρειας και της ακτίνας της Γης, την Τετάρτη 20 Μαρτίου 2019, ημέρα της Εαρινής Ισημερίας. Συνολικά πήραν μέρος περίπου 650 σχολεία από την ελληνική επικράτεια, συμπεριλαμβανομένων 3 σχολείων της Κύπρου, του Ελληνικού σχολείου Βουκουρεστίου, της Αμπείου σχολής του Καΐρου, και 6 σχολείων από τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία, τα οποία συμπράττουν σε ευρωπαϊκά προγράμματα με ελληνικά σχολεία. Στη Λακωνία, μαθητές από Δημοτικά, Γυμνάσια και Γενικά και Επαγγελματικά Λύκεια, της Σπάρτης, της Αρεόπολης, του Γερακίου, της Σκάλας, της Μονεμβασιάς, της Νεάπολης και του Κάμπου, του Γυθείου και του Μαυροβουνίου, αψηφώντας τη σποραδική συννεφιά, και, ακολουθώντας τα βήματα του Ερατοσθένη, με την πολύτιμη βοήθεια των εκπαιδευτικών τους, υπολόγισαν πειραματικά την περιφέρεια και την ακτίνα του πλανήτη μας, με μικρό επιστημονικό σφάλμα! Αξιοσημείωτη ήταν και φέτος η συμμετοχή μαθητών και εκπαιδευτικών του Εργαστηρίου Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (Ε.Ε.Ε.Ε.Κ.) Μυστρά, στον Καραβά.
Το «Πείραμα του Ερατοσθένη» είναι μια διεπιστημονική δράση, γνωστή και καθιερωμένη πλέον στη σχολική ζωή, που διοργανώθηκε και συντονίζεται και φέτος εθελοντικά από έξι Εργαστηριακά Κέντρα Φυσικών Επιστημών (Ε.Κ.Φ.Ε.), διά των υπευθύνων τους. Πρόκειται για τους:
Σωτήρη Μανδηλιώτη, Υπεύθυνο του Ε.Κ.Φ.Ε. Σερρών,
Νίκο Ιωάννου, Υπεύθυνο του Ε.Κ.Φ.Ε. Πιερίας,
Ελένη Παλούμπα, Υπεύθυνη του Ε.Κ.Φ.Ε. Λακωνίας,
Γιάννη Παπαδάκη, Υπεύθυνο του Ε.Κ.Φ.Ε. Κω,
Βασίλη Νούση, Υπεύθυνο του Ε.Κ.Φ.Ε. Θεσπρωτίας και
Κλεοπάτρα Μανουσάκη, Υπεύθυνη του Ε.Κ.Φ.Ε. Αργολίδας.
Τη δράση υποστηρίζει το Ινστιτούτο Αστρονομίας Αστροφυσικής Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (Ι.Α.Α.Δ.Ε.Τ.) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (Ε.Α.Α.), το Υπουργείο Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων και η Πανελλήνια Ένωση Υπεύθυνων Ε.Κ.Φ.Ε. (ΠΑΝΕΚΦΕ).
Περιγραφή της εκπαιδευτικής δράσης
Την ημέρα της Εαρινής Ισημερίας κάθε χρόνο, μαθητές κάθε εκπαιδευτικής βαθμίδας, χωρίς να χρειαστεί να μετακινηθούν ή να ταξιδέψουν, από τα προαύλια των σχολείων τους, κατορθώνουν να υπολογίσουν την περιφέρεια και την ακτίνα της Γης!
Για να πετύχουν τον στόχο τους, ακολουθούν προσεκτικά τα «βήματα» του Πανεπιστήμονα Ερατοσθένη του Κυρηναίου.
Εκείνος, με τη διάνοια, τη γνώση και τα μέσα της εποχής του, κατόρθωσε το …ακατόρθωτο. Οι σύγχρονοι μαθητές του, με τη βοήθεια των Νέων Τεχνολογιών, (Google Earth, SunCalc κ.ά.) αξιοποιούν κατάλληλα λογισμικά, μετρούν, παρατηρούν, υπολογίζουν, σχολιάζουν, σκέφτονται επιστημονικά και καταλήγουν σε συμπεράσματα σημαντικά και διδακτικά!
Με ευρηματικότητα και επιδεξιότητα, τα παιδιά στερεώνουν ράβδους ή άλλα κατάλληλα αντικείμενα, μετρούν τα μήκη τους και τα μήκη των σκιών τους και επαναλαμβάνουν προσεκτικά το ιστορικό αυτό πείραμα, το φωτισμένο από το μεγαλείο της αρχαίας ελληνικής σκέψης! Οι επίδοξοι «γεω-μέτρες», φέτος, παρά την έλλειψη έντονης ηλιοφάνειας, αξιοποίησαν και την παραμικρή ακτίνα του Ήλιου και οδηγήθηκαν στον υπολογισμό της ακτίνας της Γης με ακρίβεια σημαντική και σφάλμα μικρότερο από 0,5%!
Οι υπεύθυνοι των έξι συνεργαζόμενων Ε.Κ.Φ.Ε., καθοδηγούν τους συμμετέχοντες παρέχοντας αναλυτικές πληροφορίες και υποστηρικτικό εκπαιδευτικό υλικό (οδηγίες υπολογισμών, ιστορικά στοιχεία, φύλλα εργασίας για κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα κλπ) . Στη συνέχεια παραλαμβάνουν ηλεκτρονικά τις μετρήσεις και φωτογραφίες του κάθε σχολείου, τις καταχωρούν στην ειδικά διαμορφωμένη βάση δεδομένων και ενημερώνουν τον ηλεκτρονικό χάρτη που έχουν δημιουργήσει για τον σκοπό αυτό. Στον εμπλουτισμένο αυτό χάρτη, αποτυπώνονται αντιπροσωπευτικές φωτογραφίες των σχολείων, αλλά, κυρίως, η ενθουσιώδης συμμετοχή, το μεράκι, η έμπνευση, καθώς και η αρμονική σύνδεση της σχολικής και επιστημονικής γνώσης με την πειραματική διδασκαλία που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον των παιδιών, παρέχοντάς τους ανεκτίμητα εφόδια ζωής και μπορεί, αποδεδειγμένα, να «τα μορφώνει, χωρίς να τα εξοντώνει». Στη διεύθυνση(https://bit.ly/2U1jE3D βρίσκεται υπό διαμόρφωση ο χάρτης της τρέχουσας σχολικής χρονιάς, ο οποίος ενημερώνεται βάσει των δεδομένων που στέλνουν τα σχολεία σε ημερήσια βάση και, στη διεύθυνση https://bit.ly/2HNhCxz ο ολοκληρωμένος χάρτης της προηγούμενης σχολικής χρονιάς. Τέλος, οι υπεύθυνοι των έξι συνεργαζόμενων Ε.Κ.Φ.Ε. επιμελούνται την έκδοση των επαίνων των σχολείων και των βεβαιώσεων των συμμετασχόντων εκπαιδευτικών, οι οποίες υπογράφονται από το Ινστιτούτο Αστρονομίας Αστροφυσικής Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (Ι.Α.Α.Δ.Ε.Τ.) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (Ε.Α.Α.) και την Πανελλήνια Ένωση Υπεύθυνων Ε.Κ.Φ.Ε. (ΠΑΝΕΚΦΕ).
Η «προστιθέμενη αξία» του πειράματος του Ερατοσθένη
Εκτελώντας το ιστορικό αυτό πείραμα, τα παιδιά:
συμμετέχουν με ενδιαφέρον σε ένα πλούσιο σε γνώσεις και διδάγματα μάθημα, όχι στην τάξη, αλλά στο προαύλιο του σχολείου τους, μια ευχάριστη ανοιξιάτικη μέρα
μαθαίνουν βιωματικά ότι με απλές μετρήσεις φυσικών μεγεθών, με την παρατήρηση, την υπόθεση, τους κατάλληλους συλλογισμούς, και κυρίως με τη θέλησή τους, μπορούν να οδηγηθούν. στη μέτρηση της περιφέρειας ακόμα και ενός ουράνιου σώματος, της Γης.
κατανοούν ανακαλυπτικά διαδικασίες, φαινόμενα και έννοιες όπως: μετρήσεις, ακρίβεια, σφάλματα, ορολογία Γεωγραφίας και Αστρονομίας (π.χ. συντεταγμένες, ηλιοστάσια, ισημερίες κ.ά.) αλλά και Ιστορία της Επιστήμης και του κόσμου ολόκληρου, μέσα από την αδιαμφισβήτητη αξία της συνεισφοράς προγόνων μας όπως ο Ερατοσθένης, στο επιστημονικό γίγνεσθαι.
διδάσκονται με τον πιο παραστατικό τρόπο την ακλόνητη ισχύ της τεκμηριωμένης επιστημονικής γνώσης και τη διαχρονική και ανυπέρβλητη συνεισφορά των Θετικών Επιστημών για την κατανόηση του σύμπαντος κόσμου.
συνειδητοποιούν την ανεκτίμητη αξία της συνεργασίας, αφού στη δράση αυτή συνεργάζονται υποδειγματικά, γόνιμα και δημιουργικά:
μαθητές κατά τη λήψη μετρήσεων και αποφάσεων στην κάθε σχολική τάξη
εκπαιδευτικοί από σχολεία απομακρυσμένων περιοχών, που ανταλλάσσουν τα δεδομένα των μετρήσεών τους και εκτελούν κοινούς υπολογισμούς
σημαντικές και λειτουργικές δομές της εκπαίδευσης, όπως τα Ε.Κ.Φ.Ε.
Λίγα λόγια για την ιστορία του πειράματος
Ο Ερατοσθένης (3ος π.Χ. αιώνας) ήταν Διευθυντής της μεγάλης Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, όπου σε έναν πάπυρο διάβασε ότι το μεσημέρι της 21ης Ιουνίου (θερινό ηλιοστάσιο), στη Συήνη (Ασσουάν), οι κατακόρυφοι στύλοι δεν έριχναν καθόλου σκιά και ο Ήλιος καθρεφτιζόταν ακριβώς στον πυθμένα ενός πηγαδιού. Παρατήρησε όμως ότι στην Αλεξάνδρεια, κατά την ίδια μέρα, οι κατακόρυφοι στύλοι έριχναν σκιά. Σκέφτηκε πως αν η Γη ήταν επίπεδη, οι κατακόρυφοι στύλοι στις δυο πόλεις θα ήταν παράλληλοι και θα έπρεπε και οι δυο να ρίχνουν σκιά. Αφού, λοιπόν, αυτό δεν είναι αλήθεια, τι μπορεί να συμβαίνει; Την απάντηση έδωσε ο Ερατοσθένης υποστηρίζοντας ότι η επιφάνεια της Γης δεν είναι επίπεδη όπως νόμιζαν τότε αλλά σφαιρική. Ο υπολογισμός της ακτίνας της Γης μπορεί να γίνει, αν είναι γνωστή η απόσταση Συήνης-Αλεξάνδρειας -την οποία σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Ερατοσθένης για να τη μετρήσει προσέλαβε βηματιστές- και η διαφορά των γεωγραφικών πλατών των δύο πόλεων, η οποία -από το μήκος της σκιάς ενός οβελίσκου- υπολογίστηκε ίση με περίπου 7 μοίρες.
Η περιφέρεια της Γης υπολογίστηκε ίση με περίπου 40.000 Km, μια απάντηση που ο Ερατοσθένης έδωσε χρησιμοποιώντας ως μόνα εργαλεία ράβδους, μάτια, πόδια, μυαλό με απλότητα σκέψης και επινοητικότητα. Το λάθος στον υπολογισμό ήταν μόνο 2%, ένα πραγματικά αξιοσημείωτο επίτευγμα για περίπου πριν από 2,5 χιλιετίες. Επομένως, ο Ερατοσθένης ήταν ο πρώτος άνθρωπος που μέτρησε τις διαστάσεις του πλανήτη Γη, γι’ αυτό και θεωρείται δημιουργός της μαθηματικής Γεωγραφίας.