Ο νόμος δίνει τη δυνατότητα εκλογής δημάρχου ή περιφερειάρχη από τον πρώτο γύρο, εάν συγκεντρώσει ποσοστό 43 τοις εκατό συν μία ψήφο.
Προβλέπεται η εκλογή συμβουλίων ή προέδρων δημοτικών κοινοτήτων σε όλη την επικράτεια, χωρίς εξαίρεση, μία ρύθμιση που ανταποκρίνεται σε σχετικά αιτήματα των τοπικών κοινωνιών. Ειδικότερα για τις κοινότητες με πληθυσμό μέχρι και 300 κατοίκους, κάθε συνδυασμός μπορεί να έχει πάνω από έναν (1) υποψήφιο πρόεδρο. Πρόεδρος εκλέγεται ο πρώτος σε σταυρούς, ανεξαρτήτως συνδυασμού, από τον πρώτο γύρο. Καταργείται η ανεξάρτητη επιπλέον κάλπη για τα τοπικά συμβούλια χωριών και προβλέπεται ενιαίο ψηφοδέλτιο τοπικού συμβουλίου, σε εκλογικό συνδυασμό υποψήφιου δημάρχου. Δημοσιεύματα σύμφωνα με τα οποία, πρόεδρος τοπικής κοινότητας , εκλέγεται όχι ο πλειοψηφών σύμβουλος στο χωριό, αλλά ο πλειοψηφών με το συνδυασμό του εκλεγέντος Δημάρχου (ανεξαρτήτως ψήφων), παραμένουν δημοσιεύματα, καθώς μέχρι στιγμής δεν έχει εγκριθεί σχετική νομοθετική ρύθμιση. Για τον αριθμό των μελών τοπικών κοινοτήτων, παραμένουν οι διατάξεις του άρθρου 8 του Ν.3852/2010 σύμφωνα με τις οποίες προβλέπονται:
– Τοπικές κοινότητες με μόνιμο πληθυσμό μέχρι τριακοσίους (300) κατοίκους όπου εκλέγεται ένας εκπρόσωπος που θα είναι ο πρόεδρος της κοινότητας (μονομελές).
– Τοπικές κοινότητες με μόνιμο πληθυσμό από τριακόσιους έναν έως δύο χιλιάδες (301-2.000) κατοίκους με τριμελές συμβούλιο.
– Πληθυσμός έως δέκα χιλιάδες (10.000) κατοίκους πενταμελές συμβούλιο.
– Πληθυσμός από δέκα χιλιάδες έναν έως πενήντα χιλιάδες (10.001- 50.000) κατοίκους από έντεκα (11) μέλη.
– Πληθυσμός από πενήντα χιλιάδες έναν (50.001) και άνω κατοίκους από δεκαπέντε (15) μέλη. Υφίσταται κώλυμα εκλογής- ασυμβίβαστο για όποιους συνδέονται με τον οικείο δήμο, τα νομικά του πρόσωπα ή τα νομικά πρόσωπα στα οποία αυτός συμμετέχει, με σύμβαση προμήθειας, εκτέλεσης έργου, παροχής υπηρεσιών, παραχώρησης δικαιώματος εκμετάλλευσης έργου, εκμετάλλευσης ακινήτου ή υπηρεσίας με αντικείμενο συνολικής αξίας άνω των δέκα χιλιάδων (10.000) ευρώ, εφόσον η σύμβαση είναι σε ισχύ κατά και μετά την 1η Ιανουαρίου του έτους διεξαγωγής των εκλογών, διότι ο νομοθέτης θεωρεί ότι υπάρχει “συναλλαγή” εις βάρος των συμφερόντων του Δήμου και του ελληνικού δημοσίου. Μειώνεται η υποχρεωτική ποσόστωση γυναικών, λόγω μείωσης πληθυσμού και αδυναμία συγκρότησης ψηφοδελτίων.
Η υποβολή των υποψηφιοτήτων γίνεται μόνο μέσω συνδυασμών και με δήλωση που υποβάλλεται στην ηλεκτρονική πύλη gov.gr, κατ’ επιλογή του υποψηφίου με το πατρώνυμο ή το μητρώνυμό του. Τώρα, όλα γίνονται ηλεκτρονικά. Καταληκτική ημερομηνία της κατάθεσης, είναι η 31η Αυγούστου του 2023 έως τις 23:59. Η 10η Σεπτεμβρίου, είναι η καταληκτική ημερομηνία, για την ανακήρυξη των συνδυασμών από το αρμόδιο δικαστήριο (Πρωτοδικείο). Πέρα από όλα τα παραπάνω, η καινοτομία είναι η ηλεκτρονική δήλωση. Εκεί θα πρέπει να είναι πολύ καλά οργανωμένος και πολύ προσεκτικός ο κάθε συνδυασμός, διότι δεν υπάρχει καμία δυνατότητα αλλαγής αυτών που θα «ανέβουν» (ως τις 31 Αυγούστου) πλην θανάτου κάποιου υποψηφίου ή παραίτησής τους. Τότε ενδεχομένως να υπάρχει η δυνατότητα παραμετροποίησης. Για αυτό, είναι καλό όλοι οι συνδυασμοί που θα συμμετέχουν στις εκλογές, να αρχίσουν να προετοιμάζονται και πέρα από τους υποψηφίους, να δουν και την τεχνική υποστήριξη που θα έχουν στον συνδυασμό τους.
Με το νόμο 4804/2021 που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 90/Α/5-6-2021, τροποποιείται το ποσοστό πλειοψηφίας που απαιτείται για την ανάδειξη του επιτυχόντος συνδυασμού στις εκλογές δημάρχων και δημοτικών συμβουλίων, καθώς και στις εκλογές περιφερειαρχών και περιφερειακών συμβουλίων. Το ποσοστό πλειοψηφίας ορίζεται, εφεξής, μεγαλύτερο του 43% συν μία ψήφο του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων, αντί για 50% συν μία ψήφο.
Ειδικότερα, εξασφαλίζεται εκλογή δημάρχου και περιφερειάρχη από τον πρώτο γύρο, με όριο εκλογής το 43%. Εάν ο πρώτος συνδυασμός λάβει ποσοστό έως και 60%, εκλέγει τα 3/5 των εδρών του δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου, ενώ για άνω του 60%, οι έδρες κάθε συνδυασμού κατανέμονται αναλογικά.
Με το νόμο 4804/2021 καταργούνται οι προισχύουσες διατάξεις του ν. 3852/2010 (Α’ 87), περί των εκλογών των δημοτικών και περιφερειακών αρχών, όπως είχε τροποποιηθεί με το ν. 4555/2018 (Α’ 133) καθώς και τα άρθρα 19 έως και 74 του ν. 3463/2006 (Α’ 114), περί των εκλογών των δημοτικών αρχών.
Οι βασικές αλλαγές με το νόμο:
-Επαναφορά της 5ετούς θητείας [από τέσσερα (4) που ισχύει σήμερα]. Οι δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες που θα αναδειχθούν από τις εκλογές της 8ης Οκτωβρίου 2023, θα έχουν πλήρη πενταετή θητεία, η οποία θα ξεκινήσει την 1η Ιανουαρίου 2024.
νκητή των εκλογών.
-Η υποβολή των υποψηφιοτήτων γίνεται μόνο μέσω συνδυασμών και με δήλωση που υποβάλλεται στην ηλεκτρονική πύλη gov.gr, κατ’ επιλογή του υποψηφίου με το πατρώνυμο ή το μητρώνυμό του.
-Τίθεται καταληκτική ημερομηνία η 31η Αυγούστου του έτους των εκλογών, για την -Μέσα στις σημαντικές αλλαγές που επιφέρει στην εκλογική νομοθεσία των Αυτοδιοικητικών εκλογών ο νέος νόμος του Υπουργείου Εσωτερικών, ξεχωρίζει και η μείωση της ελάχιστης υποχρεωτικής ποσόστωσης των φύλων στη σύνθεση των Συνδυασμών. Αναλυτικότερα:
Μειώνεται η υποχρεωτική ποσόστωση γυναικών, λόγω μείωσης πληθυσμού και αδυναμία συγκρότησης ψηφοδελτίων. Όσον αφορά τις Δημοτικές εκλογές, το αρ.12 «Κατάρτιση Συνδυασμών» προβλέπει ότι:
« Ο αριθμός των υποψήφιων Δημοτικών Συμβούλων από κάθε φύλο ανέρχεται σε ποσοστό 33 %, τουλάχιστον, του συνολικού αριθμού των υποψηφίων του οικείου Συνδυασμού, συμπεριλαμβανομένου του υποψηφίου Δημάρχου και των Συμβούλων Δημοτικής Κοινότητας. »
Σήμερα, η ισχύουσα παρ.4γ του αρ.18 του ν.3852/2010, όπως είχε αντικατασταθεί από την παρ.1 του αρ.52 του ν.4604/2019, ορίζει ότι « ο αριθμός των υποψήφιων Δημοτικών Συμβούλων από κάθε φύλο ανέρχεται σε ποσοστό 40 %, τουλάχιστον, του συνολικού αριθμού των υποψηφίων του οικείου Συνδυασμού ».
-Ο αριθμός των μελών των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων, καθώς και των συμβουλίων δημοτικών κοινοτήτων καθορίζεται με βάση συγκεκριμένες πληθυσμιακές κλίμακες. Προβλέπεται λελογισμένη μείωση του αριθμού των μελών τους, με στόχο τον εξορθολογισμό, χωρίς να δημιουργείται πρόβλημα στην ομαλή λειτουργία των ΟΤΑ. -Σημειώνεται, δε, ότι μετά τη δημόσια διαβούλευση, αφουγκραζόμενοι τις ανησυχίες που εξεφράσθησαν, επήλθαν στοχευμένες παρεμβάσεις. Στο πλαίσιο αυτό, δήμος που αποτελείται από περισσότερες από έξι (6) δημοτικές ενότητες και έχει πληθυσμό από 10.001 έως 50.000 κατοίκους, δικαιούται αυξημένου αριθμού μελών δημοτικού συμβουλίου.
-Εξορθολογίζεται και συστηματικοποιείται το πλαίσιο κωλυμάτων εκλογιμότητας και ασυμβιβάστων, λαμβανομένων υπόψιν και παρατηρήσεων που διατυπώθηκαν στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης. – Αυξάνονται τα ασυμβίβαστα και τα κωλύματα εκλογιμότητας.
-Επαναδιατυπώνονται με σαφήνεια και πληρότητα δικονομικές διατάξεις που αφορούν στην εκδίκαση διαφορών που σχετίζονται με τις εκλογές ΟΤΑ.
-Για τη διεξαγωγή των εκλογών δημοτικών και περιφερειακών αρχών λαμβάνεται υπόψιν ο μόνιμος πληθυσμός, όπως αποτυπώνεται στα αποτελέσματα της τελευταίας απογραφής.
– Σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα ισχύοντα, ο εκλεγμένος περιφερειάρχης, κατά τη διάρκεια της θητείας του, τελεί σε αναστολή της επαγγελματικής του δραστηριότητας.
Θα ιδρυθούν, οι 7 Αυτοτελείς Υπηρεσίες Εποπτείας του υπουργείου εσωτερικών.
Θα στελεχωθούν σε 1η φάση άμεσα με το προσωπικό των Αποκεντρωμένων και έχουν εγκριθεί ήδη θέσεις Νομικών και θα ενισχυθεί περαιτέρω με ανθρώπινο δυναμικό .
Αυτό θα γίνει , με σκοπό να περιοριστεί ο έλεγχος και να είναι πολύ αυστηρός ως έλεγχος νομιμότητας και όχι σκοπιμότητας. Δηλαδή,δεν έχει δικαίωμα κανένας να ελέγξει εάν θα πάρουν ένα απορριμματοφόρο ή εάν θα πάρουν μία μπουλτνόζα ή 40 μπουλντόζες. Είναι δικό τους θέμα.
Μάλιστα θα καταστεί πιο ρητά και πολύ πιο σαφές ότι όλες οι πράξεις που λαμβάνει η Αυτοδιοίκηση είναι άμεσα εκτελεστές ανεξαρτήτως του ελέγχου νομιμότητας.
Θα τεθούν δικλείδες ασφαλείας ώστε κάποιος αν θίγεται να μπορεί να προσφεύγει ώστε να παίρνει μια προσωρινή αναστολή σύντομου χρονικού διαστήματος.
Θα υποχρεωθούν οι Υπηρεσίες Εποπτείας του υπουργείου εσωτερικών, να εκδίδουν το πόρισμά τους και την Απόφασή τους σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Και όλο αυτό θα γίνεται σε ένα ανεξάρτητο πλαίσιο, μακριά από το Κεντρικό Κράτος, χωρίς ουσιαστικά παρέμβαση του εκάστοτε Υπουργού Εσωτερικών ή άλλου μέλους της Κυβέρνησης.
Η εποπτεία των ΟΤΑ θα είναι Αυτοτελής, θα είναι από καταρτισμένο προσωπικό και θα γίνεται σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.
Κωλύματα εκλογιμότητας: Ήδη δόθηκε στη δημοσιότητα η πρώτη σχετική εγκύκλιος από το υπουργείο Εσωτερικών, που δίνει τις πρώτες πληροφορίες για τα πρόσωπα και τις ιδιότητες που αυτά έχουν και επηρεάζουν τη δυνατότητα συμμετοχής τους στις εκλογές.
Περισσότερες διευκρινίσεις και πληροφορίες για το σύνολο των κωλυμάτων εκλογιμότητας και ασυμβιβάστων θα παρασχεθούν με την κύρια εκλογική εγκύκλιο που θα εκδοθεί.
Α. Τοπικό κώλυμα εκλογιμότητας – Δυνατότητα απαλλαγής από κρίσιμα καθήκοντα μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2022
Διοικητές, υποδιοικητές, πρόεδροι διοικητικών συμβουλίων, διευθύνοντες ή εντεταλμένοι σύμβουλοι των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, των κρατικών νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, των δημόσιων επιχειρήσεων και των επιχειρήσεων τη διοίκηση των οποίων ορίζει, άμεσα ή έμμεσα, το Δημόσιο με διοικητική πράξη ή ως μέτοχος, οι οποίοι δεν είναι αιρετοί της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, δεν έχουν εκλεγεί στα ανωτέρω αξιώματα, ή δεν έχουν οριστεί στις θέσεις αυτές λόγω ιδιότητας (ex officio), σύμφωνα με τη νομοθεσία που διέπει τα νομικά αυτά πρόσωπα, δεν μπορούν να εκλεγούν στο Δήμο της έδρας του νομικού προσώπου, εφόσον κατέχουν τα συγκεκριμένα αξιώματα κατά και μετά την 1η Ιανουαρίου του έτους διεξαγωγής των εκλογών.
Τα ως άνω πρόσωπα δύνανται να θέσουν υποψηφιότητα σε Δήμο της έδρας του νομικού προσώπου, εφόσον έχουν κατά νόμιμο τρόπο απαλλαγεί από τα καθήκοντά τους μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2022.
Υπάλληλοι με σχέση εργασίας δημοσίου δικαίου και Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου του Δημοσίου, των περιφερειών και των νομικών προσώπων που είναι ενταγμένα στο Μητρώο Φορέων Γενικής Κυβέρνησης του άρθρου 14 του ν. 4270/2014 (Α’ 143), ως δέκα (10) μήνες πριν από τη διενέργεια των εκλογών, οι οποίοι, κατά και μετά από την 1η Ιανουαρίου του έτους διεξαγωγής των εκλογών, άσκησαν καθήκοντα προϊσταμένου οργανικής μονάδας επιπέδου γενικής διεύθυνσης ή διεύθυνσης, δεν μπορούν να εκλεγούν στους Δήμους στα διοικητικά όρια των οποίων εκτείνεται η αρμοδιότητα των οργανικών τους μονάδων.
Τα ως άνω πρόσωπα δύνανται να θέσουν υποψηφιότητα στους Δήμους στα διοικητικά όρια των οποίων εκτείνεται η αρμοδιότητα των οργανικών τους μονάδων, εφόσον έχουν κατά νόμιμο τρόπο απαλλαγεί από τα καθήκοντά τους μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2022.
Β. Τοπικό κώλυμα εκλογιμότητας –Δυνατότητα παραίτησης υποψηφίων μέχρι την 31η Μαΐου 2023
Διοικητές, υποδιοικητές, πρόεδροι διοικητικών συμβουλίων, διευθύνοντες ή εντεταλμένοι σύμβουλοι των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, των κρατικών νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, των δημόσιων επιχειρήσεων και των επιχειρήσεων τη διοίκηση των οποίων ορίζει, άμεσα ή έμμεσα, το Δημόσιο με διοικητική πράξη ή ως μέτοχος, οι οποίοι δεν είναι αιρετοί της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή δεν έχουν εκλεγεί στα ανωτέρω αξιώματα, ή δεν έχουν οριστεί στις θέσεις αυτές λόγω ιδιότητας (ex officio), σύμφωνα με τη νομοθεσία που διέπει τα νομικά αυτά πρόσωπα, μπορούν να θέσουν υποψηφιότητα στους άλλους Δήμους της χωρικής αρμοδιότητας του νομικού προσώπου, πλην του Δήμου της έδρας αυτού, εφόσον παραιτηθούν από τη θέση τους, Άρθρο 10 παρ. 2 ε, εδ. β’ του ν.4804/2021, σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 30 του π.δ. 26/2012 (Α ́ 57), το αργότερο την 31η Μαΐου 2023.
Γενικοί γραμματείς Δήμων, ειδικοί σύμβουλοι των Δήμων και δικηγόροι με έμμισθη εντολή των Δήμων, στους Δήμους στους οποίους υπηρετούν, μπορούν να εκλεγούν, εάν παραιτηθούν από τη θέση τους το αργότερο την 31η Μαΐου 2023. Διευκρινίζεται ότι στους ειδικούς συμβούλους των Δήμων περιλαμβάνονται τόσο οι άμισθοι όσοι και οι έμμισθοι.
Επισημαίνεται ότι οι ειδικοί συνεργάτες και οι επιστημονικοί συνεργάτες των Δήμων, σύμφωνα με το άρθρο 163 του ν. 3584/ 2007, δεν περιλαμβάνονται στα κωλύματα εκλογιμότητας του άρθρου 10 του ν. 4804/2021.
Όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή της εγκυκλίου, οι διατάξεις που καθορίζουν τα κωλύματα εκλογιμότητας και τα ασυμβίβαστα είναι στενά ερμηνευτέες, με συνέπεια να αποκλείεται η διασταλτική τους ερμηνεία ή αναλογική τους εφαρμογή σε άλλες περιπτώσεις.
Σε κάθε περίπτωση, αρμόδιο να διαπιστώσει την ύπαρξη ασυμβιβάστου και την έκπτωση από το αξίωμα είναι το διοικητικό Πρωτοδικείο, ύστερα από άσκηση ένστασης.
Όσοι ασκούν καθήκοντα Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης μπορούν να είναι υποψήφιοι στους Δήμους όπου υπηρετούν, εφόσον παραιτηθούν από τη θέση τους το αργότερο την 31η Μαΐου 2023.