Τις τελευταίες ημέρες η χώρα ζει μια πρωτοφανή κατάσταση με χιλιάδες παράνομους μετανάστες, οι οποίοι παροτρυνόμενοι και υποστηριζόμενοι από το τουρκικό καθεστώς προσπαθούν να εισέλθουν στο ελληνικό έδαφος. Η τουρκική εξωτερική πολιτική με περίσσιο αμοραλισμό, εργαλειοποιεί μια πληθώρα ανθρώπων προκειμένου να ασκήσει αφόρητη πίεση στην χώρα. Άτομα διαφόρων εθνικών προελεύσεων (Αφγανιστάν, Πακιστάν, Μπαγκλαντές, Κονγκό, Μαρόκο κ.λ.π.) πολλοί εκ των οποίων μιλούν άπταιστα τουρκικά (γεγονός που αποδεικνύει πολύχρονη παραμονή στην Τουρκία), παρουσιάζονται από το τουρκικό καθεστώς ως πρόσφυγες πολέμου από την Συρία. Αναμφίβολα πολλοί από αυτούς είναι θύματα παραπληροφόρησης της Τουρκίας, η οποία τους παρακινεί να μεταβούν στα σύνορα, βεβαιώνοντάς τους ότι είναι ανοιχτά και μπορούν να περάσουν σε ευρωπαϊκό έδαφος. Μαρτυρίες από μετανάστες κάνουν λόγο ότι πολλοί που συνειδητοποιούν τα ψεύδη της κυβέρνησης Erdoğan και αποφασίζουν να επιστρέψουν, ωθούνται πάλι προς τα σύνορα από την τουρκική αστυνομία και την στρατοχωροφυλακή.
Άλλοι πάλι, μπροστά στις κάμερες αποκαλύπτουν ότι η τουρκική αστυνομία τους ζητάει 100 $ το άτομο με την υπόσχεση να τους οδηγήσει μέσω περασμάτων σε ελληνικό έδαφος. Εκτός από τα αθώα θύματα που άθελά τους χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της τουρκικής στρατηγικής, υπάρχει και μια μερίδα μεταναστών που εν γνώσει τους συμμετέχουν ενεργά σε αυτή. Εφοδιασμένοι με δακρυγόνα από τις τουρκικές αρχές, πέτρες και επικουρούμενοι από τις τουρκικές αρχές, οι οποίες με drones και άλλα μέσα εκτοξεύουν δακρυγόνα στην ελληνική πλευρά, στήνουν ένα σκηνικό μιας οργανωμένης επίθεσης. Όπως αποκάλυψε και ο Τούρκος δημοσιογράφος, Abdullah Bozkurt, η εταιρεία τουριστικών λεωφορείων «Metro Tourism», που μεταφέρει μετανάστες στα σύνορα, είναι ιδιοκτησίας του πολιτικού συμμάχου του Erdoğan και καταδικασμένου για υποθέσεις οργανωμένου εγκλήματος, Galip Öztürk. Είναι η ίδια εταιρεία η οποία σε συνεργασία με την τουρκική υπηρεσία πληροφοριών ΜΙΤ, μετέφερε τζιχαντιστές στη Συρία.
Την στιγμή λοιπόν που το επίσημο τουρκικό κράτος αναλαμβάνει το ρόλο του διακινητή ανθρώπων σε μια προσπάθεια επίτευξης πολιτικών στόχων και στελέχη της στρατοχωροφυλακής, της αστυνομίας αλλά και διάφοροι Τούρκοι δουλέμποροι θησαυρίζουν, εκμεταλλευόμενοι την ελπίδα χιλιάδων ανθρώπων, προβαίνει σε μια ανερυθρίαστη εκτόξευση κατηγοριών κατά της Ελλάδας για δήθεν καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μια εκτεταμένη και συνεχής προσπάθεια προπαγάνδας έχει εξαπολυθεί από το τουρκικό καθεστώς προκειμένου να παραπλανήσει την διεθνή κοινή γνώμη σχετικά με το τι συμβαίνει στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Σκηνοθετημένα videos με δημοσιογράφους που επιδεικνύουν σταγόνες αίματος στο πρόσωπο τους και σημάδια μικρότερης έκτασης κι από σπασμένο σπυρί να ισχυρίζονται ότι πυροβολήθηκαν από τις ελληνικές δυνάμεις, φωτογραφίες από άσχετα συμβάντα περασμένων ετών που παρουσιάζονται ως τωρινές και άλλα τέτοια τραγελαφικά που μας έχει συνηθίσει όλα τα χρόνια η βιομηχανία παραπληροφόρησης της γείτονος, έχουν κατακλύσει τους τηλεοπτικούς δέκτες και το διαδίκτυο.
Αναμφίβολα όλη αυτή η κλιμάκωση έχει να κάνει και με εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες αλλά κυρίως είναι το αποτέλεσμα της αβελτηρίας των τουρκικών σχεδιασμών σε διάφορα μέτωπα της εξωτερικής πολιτικής με πρώτο την Συρία. Η ανάκτηση περιοχών στην επαρχία της Idlib από την συριακή κυβέρνηση και οι επακόλουθες τουρκικές απώλειες, έχουν κλονίσει την εικόνα της περιφερειακής υπερδύναμης που διαφήμιζε ο Erdogan και έχουν δημιουργήσει σημαντικές αντιπολιτευτικές φωνές στο εσωτερικό. Στην παρούσα φάση τα όρια της ρωσοτουρκικής προσέγγισης στην Συρία δοκιμάζονται καθώς η Μόσχα στηρίζει τον Bashar al Assad στην προσπάθειά του να ανακαταλάβει περιοχές της επαρχίας Idlib που ελέγχονται από τουρκικές και φιλοτουρκικές τζιχαντιστικές ομάδες. Η Άγκυρα ερμηνεύει την συμφωνία με την Μόσχα σχετικά με την Idlib ως εφαλτήριο για την δημιουργία ενός ελεγχόμενου προτεκτοράτου, αλλάζοντας την ανθρωπογεωγραφία της περιοχής με την μεταφορά αντικαθεστωτικών Σύριων σουνιτών και Τουρκομάνων.
Σε δεύτερη φάση θα μπορεί ενδεχομένως ακόμα και να επιδιώξει προσάρτηση της επαρχίας όπως έπραξε και το 1939 όταν απέσπασε την συριακή επαρχία της Αλεξανδρέττας, την οποία μετονόμασε σε Χατάι. Από την άλλη πλευρά τόσο για την Μόσχα όσο και για την Δαμασκό, η παρουσία τουρκικών δυνάμεων στην Idlib δεν μπορεί παρά να έχει μόνο προσωρινό χαρακτήρα κι αυτό γιατί εξυπηρετούσε τα επιχειρησιακά τους σχέδια στην καταπολέμηση των αντικαθεστωτικών δυνάμεων καθώς στην συγκεκριμένη περιοχή θα μπορούσε να συγκεντρωθεί το σύνολο των δυνάμεων της αντιπολίτευσης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα μειωνόταν η ανάγκη «πόρτας – πόρτας» εκκαθάρισης εντός αστικών περιοχών στην υπόλοιπη συριακή επικράτεια. Η διάσταση απόψεων των δύο πλευρών έχει φέρει αυτή την στιγμή αντιμέτωπη την Τουρκία με την Ρωσία στο μέτωπο της Συρίας και η αδυναμία επιβολής της πρώτης την οδηγεί στην εύρεση ερεισμάτων κατά της δεύτερης. Σημειώνεται ότι πρόσφατα και το Ιράν κάλεσε την Τουρκία να σταματήσει άμεσα τους βομβαρδισμούς κατά της Συρίας ενώ σε αντίθετη περίπτωση θα εξαπολύσει απροειδοποίητη πυραυλική επίθεση εναντίον του τουρκικού στρατού. Εν προκειμένω η δυσκολία που αντιμετωπίζει η Άγκυρα στο θέμα της Συρίας την ωθεί ακόμα και στην εξεύρεση υποστήριξης μέσω εκβιασμού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο εργαλειοποιεί τους μετανάστες και τους πρόσφυγες που έχει στο έδαφός της με διπλή στόχευση.
Η πρώτη στόχευση αφορά στην Ευρώπη και αποβλέπει στην άσκηση πίεσης ώστε από την μία να αποσπάσει χρηματική βοήθεια και από την άλλη η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) να πιέσει με την σειρά της την Ρωσία προκειμένου να υποχωρήσει στο θέμα της Συρίας. Γι’ αυτό και επίσημα δηλώνει ότι άνοιξε τα σύνορα και παροτρύνει τις ροές να περάσουν από τον Έβρο ώστε να δοθεί η ανάλογη δημοσιότητα που πιστεύει ότι θα θορυβήσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Όλος αυτός ο μηχανισμός προώθησης μεταναστών δεν δημιουργήθηκε αυτές τις μέρες. Έχει στηθεί πολύ καιρό και απλά λειτουργούσε πιο αθόρυβα, σε «χαμηλότερες στροφές». Πλέον όμως τέθηκε σε πλήρη λειτουργία προκειμένου να δημιουργήσει μαζικές μετακινήσεις προς την Ευρώπη και συγκεκριμένα στα χερσαία σύνορα καθώς εκεί με την συνδρομή των τουρκικών αρχών (δακρυγόνα, drones κ.λ.π.) μπορεί να προκαλέσει πιο «εντυπωσιακές» σκηνές που παραπέμπουν σε πολεμικό πεδίο. Η δύναμη της εικόνας είναι αυτή στην οποία αποβλέπει ο Erdoğan.
Η δεύτερη στόχευση αφορά συγκεκριμένα στην Ελλάδα. Η Τουρκία θεωρεί την χώρα μας ως το σημαντικότερο εμπόδιο που έχει στην περιοχή, στην προσπάθειά της για περιφερειακή ηγεμονία. Ο Erdoğan έχοντας καταπνίξει τα τελευταία χρόνια κάθε αντίθετη φωνή στο εσωτερικό της χώρας του, προωθεί το όραμα της ανασύστασης της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Μέχρι το 2023 που είναι ένα έτος ορόσημο για την Τουρκία καθώς σηματοδοτεί τα 100 χρόνια από την ίδρυση της, ο Erdoğan επιθυμεί να έχει εκτοπίσει την μορφή του Mustafa Kemal που είναι συνδεδεμένη με το σύγχρονο κοσμικό κράτος, αντικαθιστώντας τον ως ο νέος Ataturk (πατέρας των Τούρκων). Ένας Ataturk όμως που δεν απευθύνεται μόνο στους Τούρκους εντός της Τουρκίας αλλά σε όλους τους τουρκογενείς πληθυσμούς της Κεντρικής Ασίας και του Καυκάσου, γι’ αυτό και κάνει λόγο για τα 300.000.000 Τούρκων. Στην προσπάθειά του αυτή έχει ως ιδεολογικό όπλο το δόγμα του παντουρκισμού και του πανισλαμισμού. Η Ελλάδα είναι μια χώρα ενταγμένη σε δυτικούς θεσμούς όπως το ΝΑΤΟ, η Ε.Ε. κ.λ.π., ταυτόχρονα έχει ισχυρές ένοπλες δυνάμεις και μία από τις καλύτερες πολεμικές αεροπορίες παγκοσμίως. Εξαιτίας αυτού δεν μπορεί να ρισκάρει μια άμεση και απροκάλυπτη πολεμική αναμέτρηση (κάτι φυσικά που θα ήταν επιζήμιο και για τις δύο χώρες). Αντιθέτως, τουλάχιστον σε πρώτη φάση ακολουθεί μια έμμεση αντιπαράθεση με την προώθηση στην Ελλάδα χιλιάδων μεταναστών μουσουλμανικού θρησκεύματος (σουνίτες κυρίως), αποσκοπώντας στην άσκηση αφόρητης πίεσης που θα οδηγήσει τους κρατικούς θεσμούς (υγεία, εκπαίδευση, κοινωνικές παροχές κ.λ.π.) στα όρια θραύσης με συνακόλουθη διασάλευση της κοινωνικής ειρήνης. Ταυτόχρονα, αποκτά έναν εν δυνάμει μοχλό πίεσης εντός της χώρας που θα χρησιμοποιείται κατά το δοκούν κάθε φορά που η Αθήνα δεν συμμορφώνεται με την θέληση της Άγκυρας. Είναι το γνωστό δόγμα του Turgut Özal από τη δεκαετία του 1980. Εξου και η τάση του Erdoğan να αυτοπαρουσιάζεται ως ο προστάτης των απανταχού σουνιτικών πληθυσμών. Ήδη τις τελευταίες ημέρες παρατηρήθηκαν φαινόμενα μιας προσπάθειας υποκίνησης αναταραχών μέσω μηνυμάτων sms σε συγκεκριμένους χώρους διαμονής παράνομων μεταναστών. Με την Ελλάδα, υπάρχουν κατά την Τουρκία πολλές διαφορές όπως η υφαλοκρηπίδα, οι θαλάσσιες ζώνες κ.λ.π. και θεωρεί ότι έχει έρθει η στιγμή να τις λύσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σύμφωνα με τις επιθυμίες της. Γι’ αυτό και δεν παρατηρούνται μεταναστευτικές ροές προς την Βουλγαρία αν και διαθέτει χερσαία σύνορα μαζί της και η οποία επίσης είναι χώρα μέλος της Ε.Ε. Με την Βουλγαρία όμως δεν έχει αυτό τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό κι εκτός αυτού μπορεί να της ασκεί πίεση μέσω της εκεί μουσουλμανικής μειονότητας (12%), η πλειοψηφία της οποίας είναι τουρκικής καταγωγής. Το οξύμωρο είναι ότι ενώ η Τουρκία εξακοντίζει κατηγορίες εναντίον της Ελλάδας για δήθεν κακομεταχείριση των μεταναστών, πολλοί από αυτούς ερωτώμενοι γιατί δεν πάνε στη Βουλγαρία ισχυρίζονται ότι εκεί τους κακοποιούν και γι’ αυτό προτιμούν την Ελλάδα.
Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια η Τουρκία έχει επιδοθεί σε μια κούρσα εξοπλισμών, την οποία διαφημίζει με κάθε ευκαιρία με σκοπό να προκαλέσει δέος στο πλαίσιο μιας εκστρατείας ψυχολογικών επιχειρήσεων (ένας τομέας στον οποίο δίνει μεγάλη σημασία). Ταυτόχρονα θεωρεί ότι η διεθνής συγκυρία είναι η κατάλληλη για τα ιμπεριαλιστικά της σχέδια καθώς μεταξύ της αλλοπρόσαλλης πολιτικής του προέδρου Trump στην περιοχή, της ανάγκης της Ρωσίας να προκαλέσει τριγμούς εντός του ΝΑΤΟ μέσω της ρωσοτουρκικής προσέγγισης, της πρόσφατης οικονομικής κρίσης της Ελλάδας και μιας Ε.Ε. που έχει κρίση ηγεσίας και προσανατολισμού και που έως πρόσφατα διαχειριζόταν το Brexit, παρουσιάζονται μεγάλες δυνατότητες ελιγμών. Ο Erdoğan θεωρεί ότι η ευκαιρία είναι τώρα γιατί κατά το σκεπτικό του, αν όχι τώρα τότε πότε; Αν όχι εγώ, τότε ποιος; Σε αυτό το πλαίσιο, οι μεταναστευτικές ροές αποτελούν ένα όπλο στα χέρια του, ένα όπλο που δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει γιατί απλά δεν του κοστίζει τίποτα. Το αντίθετο μάλιστα, ανταποκρίνεται στην πίεση που δέχεται από κατοίκους πόλεων όπως η Κωνσταντινούπολη που θεωρούν τις χιλιάδες των μεταναστών ως ενισχυτικό αν όχι κύριο παράγοντα της οικονομικής τους υποβάθμισης. Ταυτόχρονα απασχολεί τις ελληνικές αστυνομικές, στρατιωτικές και λιμενικές δυνάμεις χωρίς καν να χρησιμοποιεί τις δικές του τακτικές δυνάμεις.
Η Τουρκία έχει μεταβεί από την πολιτική μηδενικών προβλημάτων με τις γειτονικές χώρες, του Ahmet Davutoğlu, στην πολιτική των μηδενικών σχέσεων του Recep Tayyip Erdoğan. Τα μεγαλεπήβολα σχέδια της Άγκυρας έχουν θορυβήσει μια σειρά κρατών της περιοχής, τα οποία αισθανόμενα απειλή, ενισχύουν τις μεταξύ τους σχέσεις. Μια τέτοια προσέγγιση έγινε αυτές τις ημέρες με το κάλεσμα του στρατάρχη Khalifa Haftar στον Bashar al Assad για κοινό αγώνα κατά των ενόπλων που υποστηρίζει η Τουρκία στα εδάφη τους και την επαναλειτουργία της πρεσβείας της Λιβύης στη Δαμασκό μετά το 2012. Αναμένεται ότι όσο το καθεστώς Erdoğan δεν σημειώνει πρόοδο στο θέμα κυρίως της Συρίας, τόσο θα συνεχίζει την άσκηση πίεσης προς την Ε.Ε. και την ιδιότυπη «επίθεση» κατά της Ελλάδας με κύριο «όπλο» το μεταναστευτικό. O Τούρκος πρόεδρος μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες στην εξουσία φαντάζει ως η προσωποποίηση της ρήσης του λόρδου Acton ότι «η εξουσία έχει την τάση να διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα». Μεθυσμένος από το νέκταρ της αυταρχικής εξουσίας, με τις αυξανόμενες κατηγορίες για σκάνδαλα κατά του ίδιου και της οικογένειάς του από την μία και τις ονειρώξεις αυτοκρατορικού μεγαλείου από την άλλη, δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο να προχωρήσει σε αψυχολόγητες, ανορθολογικές και ριψοκίνδυνες αποφάσεις στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Αποφάσεις που ίσως έχουν ως γνώμονα κυρίως την επιβίωση του καθεστώτος και δευτερευόντως της χώρας.
Αναντίρρητα, η Ελλάδα αντιμετωπίζει το τελευταίο διάστημα μια ασύμμετρη απειλή, ενώ ταυτόχρονα οι διεκδικήσεις της τουρκικής πλευράς διαρκώς αυξάνονται. Αξιοσημείωτο είναι ότι ενώ οι κινήσεις Erdoğan σε περιοχές όπως η Λιβύη στηλιτεύονται από κόμματα όπως το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), οι διεκδικήσεις έναντι της Ελλάδας βρίσκουν σύμφωνη την τουρκική αντιπολίτευση. Ο βρώμικος «πόλεμος» στον οποίο έχει επιδοθεί η Τουρκία δεν αποτελεί φυσικά λόγο πρόκλησης πανικού στον πληθυσμό, ούτε όμως επιτρέπει την άγνοια των τεκταινομένων, παρασυρόμενος σε έναν αφελή εφησυχασμό που προωθεί μια μειοψηφία, που κάνει λόγο για υπερβολική αντίδραση της ελληνικής πλευράς. Μια τέτοια ανάγνωση της κατάστασης μαρτυρά το λιγότερο άγνοια τόσο των ζητημάτων ασφαλείας όσο και των σύγχρονων μορφών πολέμου καθώς και των απειλών που απορρέουν από αυτές.
Αναμφισβήτητα υπάρχουν αρκετοί αθώοι κατατρεγμένοι μέσα σε όλες αυτές τις μεταναστευτικές ροές, σαφώς όμως υπάρχουν και αρκετοί που ούτε κατατρεγμένοι είναι, ούτε αθώοι. Οι εικόνες μεταναστών που συμπεριφέρονται σαν αντάρτες σε εμπόλεμη ζώνη έχουν κάνει το γύρο του διαδικτύου ενώ δεν είναι λίγοι και οι βανδαλισμοί ναών και γενικώς θρησκευτικών συμβόλων σε νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Εν πάση περιπτώσει η Ελλάδα αν και έχει αποδείξει έμπρακτα την συμπαράστασή της κατά καιρούς, δεν είναι σε θέση οικονομικά και υλικοτεχνικά να δεχθεί όλες αυτές τις ροές που προωθεί με υστερόβουλη διάθεση η Τουρκία. Δεν είναι επίσης υπεύθυνη για τις συμφορές που συμβαίνουν παγκοσμίως και δεν μπορεί να αποτελέσει μια χώρα απόθεσης ψυχών. Σε τελική ανάλυση όταν κάποιος σου χτυπάει την πόρτα και ζητάει βοήθεια τον βοηθάς στον βαθμό που μπορείς, εν αντιθέτως με κάποιον που έρχεται και σου κλωτσάει την εξώπορτα για να μπει με το έτσι θέλω. Η κρατική κυριαρχία είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του διεθνούς συστήματος και πρώτιστο μέλημα κάθε κράτους είναι η ασφάλεια και η ευημερία των πολιτών του. Τα υπόλοιπα είναι ευχάριστα αλλά ανεδαφικά και επικίνδυνα σε πολλές περιπτώσεις ευχολόγια, αν όχι απλές πομφόλυγες και φληναφήματα!
Ίσως το πιο ευχάριστο και ελπιδοφόρο μήνυμα, είναι η σύμπνοια και η ομοψυχία που χαρακτηρίζει την πλειονότητα των πολιτών τις τελευταίες ημέρες. Ενωμένοι, μακριά από ανούσιες οπαδικές και άλλες διαφορές, ανακαλύπτουν εκ νέου ποια είναι τα σημαντικά που τους ενώνουν, δείχνοντας απαράμιλλο σθένος και αποφασιστικότητα έναντι της τουρκικής προκλητικότητας. Ίσως να είναι στοιχείο της φύσης των Ελλήνων να χρειάζονται μια εξωτερική απειλή για να τους αφυπνίσει, αναδεικνύοντας τη διαχρονικότητα αυτών που έγραφε ο Οδυσσέας Ανδρούτσος στον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, όταν ο Δράμαλης όδευε προς την Πελοπόννησο, «Σας στέλνω 30.000 Τούρκους για να μονοιάσετε».
Γιώργος Παπαπολυχρονίου