Θα σας κουράσω λίγο, αλλά θέλησα να παραθέσω κάπως πιο ουσιαστικά στοι-χεία και να ξεφύγω λίγο από το να συγγράψω ένα τυπικό «Πανηγυρικό»!
Σήμερα, γιορτάζουμε τα 200 Χρόνια από την κήρυξη της Επανάστασης του 1821!
Ξεκίνησαν με μόνη πυξίδα, όχι απλά τη δική τους ατομική ελευθερία, αλλά μια ελεύθερη Ελλάδα!
Αυτός ήταν ο κεντρικός πυλώνας της Επανάστασης του ‘21: η Ελευθερία!
ΘΥΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
1. Μα, και το πολίτευμα που επινόησε ο Λυκούργος για τους Σπαρτιάτες (περί-που το 830 π.Χ.), αυτό δεν είχε ως πρωταρχικό σκοπό;
Την ελευθερία των Σπαρτιατών;
Και η Σπαρτιατική αγωγή δεν είχε ως σκοπό της τη σωματική και ψυχική ενδυ-νάμωση των Σπαρτιατόπουλων, ώστε να μην μπορούν να τους καταδυναστεύ-σουν ξένοι εισβολείς και εγχώριοι επίδοξοι τύραννοι;
2. Και ο Λεωνίδας για την ελευθερία δε θυσιάστηκε με τους 300 και τους 700 Θεσπιείς το 480 π.Χ.;
3. Και ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος δεν ξεκίνησε από το Μυστρά για να θυσια-στεί για την ελευθερία μας, στη Κωνσταντινούπολη το 1453;
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΣΠΑΡΤΗΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΗΜΑΡΧΟΥ Ταχ. Δ/νση: Ευαγγελιστρίας 85-87 231 00 Σπάρτη Πληροφορίες: Αναστασία Σιούτου Τηλέφωνο: 2731 0 22226 σωτ.:108 Φαξ: 2731 0 22203 Email: spartitypos@gmail.com Σπάρτη, 25.03.2021
4. Και η ελάχιστα γνωστή επανάσταση του πατριώτη Λάκωνα Κροκόδειλου Κλαδά κατά των Τούρκων στη Μάνη το 1479-1481, για την ελευθερία δεν έγινε;
[Η εξέγερσή του όμως δεν έπιασε τόπο, καθώς Βενετοί και Τούρκοι στην Πελο-πόννησο τα είχαν βρει μεταξύ τους και ο Κλαδάς διέφυγε στη Νάπολι της Ιτα-λίας, όπου «έτυχε λαμπράς υποδοχής υπό του βασιλέως Φερδινάνδου.» [βλ. και Παναγ. Δούκα: «Η Σπάρτη διά Μέσου των Αιώνων», Νέα Υόρκη, Τυπογρ. Εθνικού Κήρυκος, 1922, σελ. 621-627]
5. Ο Ματωμένος Γάμος: Περίπου 50-60 χρόνια αργότερα, γύρω στο 1527 (ή το 1570), κάποιες μεγάλες Ελληνικές οικογένειες της δυτικής Κρήτης αποφάσισαν να συναντηθούν στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη στο Ακρωτήρι με σκοπό να οργανώσουν επανάσταση κατά των Βενετών.
Οπωσδήποτε, το κίνητρο δεν ήταν απλά η οικονομική καταπίεση, αλλά και η πατριωτική περηφάνεια, η αγανάκτηση με την υποτιμητική συμπεριφορά των Βενετσιάνων.
Αρχηγός της ορίστηκε ο Γεώργιος Κανδανολέων.
Η επανάσταση σημείωσε στην αρχή επιτυχία με αποτέλεσμα οι Βενετοί να α-ναγκαστούν να αποσυρθούν στα Χανιά.
Ο Κανδανολέων έκανε έδρα της περιοχής, που είχε απελευθερωθεί, τα Μέ-σκλα, 15 χιλιόμετρα νότια των Χανίων.
Σύμφωνα με αυτά που αναφέρει ο σπουδαιότατος Λευκαδίτης λόγιος Σπυρίδων Ζαμπέλιος στο βιβλίο του «Οι Κρητικοί Γάμοι. Ανέκδοτον επεισόδιον της Κρη-τικής Ιστορίας επί Βενετών (1570)» [Τορίνο, τυπ. Ουικεντίου Βώνα, 1871], ο γιος του Κανδαλέοντα, ο Πέτρος, ερωτεύτηκε τη Σοφία, κόρη του Βενετού άρ-χοντα Φραντσέσκο Μολίνο.
Ο Μολίνο τότε συνωμότησε με τον Δούκα του Ηρακλείου ώστε να τους παγι-δεύσουν. Συμφώνησε προσχηματικά να γίνουν οι γάμοι μεταξύ του Πέτρου και της Σοφίας και κατά την προσέλευση των συγγενών του γαμπρού (που ήταν και οι πρωταγωνιστές της επανάστασης) στον γάμο, τους συνέλαβε και τους εκτέλεσε.
Οι υπόλοιποι συλληφθέντες χωρίστηκαν σε τέσσερις ομάδες και απαγχονίστη-καν στα Χανιά, στο Κουτσογέρακο, στο Ρέθυμνο και στα Μέσκλα. Όσοι δεν συ-νελήφθησαν, συνέχισαν την επανάσταση από τα ορεινά, μέχρι που εξασφάλι-σαν αμνηστία από τους Βενετούς.
* Να θυμίσω, πως ο Σαίξπηρ έγραψε τον «Ρωμαίο και την Ιουλιέττα» κατά το 1596-1597 μ.Χ., και ο Λόρκα τον «Ματωμένο Γάμο» το 1932!
6. Ας μην ξεχνάμε και την εξέγερση των χωρικών υπό τον Μητροπολίτη Λάρι-σας, Διονύσιο τον Φιλόσοφο, το 1600 στα Άγραφα και το 1611 στα Ιωάννινα.
[Παρά τη πατριωτική φλόγα του Διονύσιου, οι εξεγέρσεις του δεν είχαν τις δυ-νάμεις που απαιτούντο.
Ο Διονύσιος αιχμαλωτίστηκε, οι Τούρκοι κυριολεκτικά τον έγδαραν ζωντανό για να τρομοκρατήσουν κάθε επίδοξο επαναστάτη και γέμισαν το δέρμα του με ά-χυρα! [βλ. και Μαξίμου ιερομονάχου του Πελοποννησίου λόγος στηλιτευτικός κατά Διονυσίου του επικληθέντος Σκυλοσόφου και των συναποστησάντων αυτώ εις Ιωάννινα εν έτει 1611]
7. Και στο Γαλαξείδι το 1660: Σύμφωνα με το Χρονικόν του Γαλαξειδίου [«Ἱστο-ρία Γαλαξειδίου εὐγαλμένη ἀπὸ παλαιά χερόγραφα, μεμβράνια, σιζίλια, καὶ χρυ-σόβουλλα αὐθεντικά, ὁπού εὑρίσκονται, καὶ εἶνε καὶ σώζονται εἰς τὸ Βασιλικὸν Μοναστήρι τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, χτισμένο παρά τοῦ ποτὲ αὐθέντη καὶ Δε-σπότη Κυρ Μιχαήλ τοῦ Κομνηνοῦ, οὗ αἰωνία ἡ μνήμη. Ἀμήν», γραμμένο σε ένα τεύχος 20 φύλλων, στο δε χειρόγραφο αναφέρεται ότι έχει γραφτεί από τον ιε-ρομόναχο Ευθύμιο, το 1703], το 1660 συνεπλάκησαν Γαλαξειδιώτες ναυτικοί με τουρκο-μπερμέρους πειρατές, χωρίς όμως άλλα οικονομικά, ή εθνικοαπε-λευθερωτικά κίνητρα: «τότες πληά αρχίνησε μία φοβερή αμάχη από το πουρνό, ως το δειλινό, που επέσασι μπόμπαις και τόπια περίσσα, και κάμποσα σπίτια Γαλαξειδιώτικα, έστοντας στο περιγιάλι, επέσασι από τον βρόντο και το σείσιμο των κανονιών και πολεμώντας μια μπόμπα Γαλαξειδιώτικη, μεγάλη και βρο-ντερή, επήγε και εχτύπησε μέσα στο τζιμπιχανέ του πειράτου, και πετιέται στον αέρα η γαλιότα, και καίονται και άλλες τρεις· ετότες ο κουρσάρος με την εντροπή στα μούτρα και με χολιασμένη καρδιά, έφυγε μέσα σε μία γαλιότα μισοκαϋμένη, που εμπόρεσε να γλύση, γιατί αι άλλαις τέσσαρες καήκανε, και η αποδέλοιπαις πέντε πιαστήκασι πρέζα. Εσκοτωθήκασι κουρσάροι εκατόν τριάντα, και Γαλα-ξειδιώταις πενήντα οχτώ.»
7. Για την ελευθερία ξεσηκώθηκαν (δυστυχώς απροετοίμαστοι) το 1770, οι Έλ-ληνες εναντίον των Τούρκων, παρακινούμενοι από την Τσαρίνα της Ρωσίας, Αικατερίνη Β’ και τους αδελφούς Ορλώφ και βασιζόμενοι στη Ρωσική παρέμ-βαση!
Οι Ρώσοι, μας χρησιμοποίησαν για αντιπερισπασμό κατά των Τούρκων, στη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου, και μας παράτησαν χωρίς επαρκή βοή-θεια στο έλεος των υπέρτερων Τουρκικών δυνάμεων!
8. Για την ελευθερία θυσιάστηκαν τα παιδιά του Ιερού Λόχου στο Δραγατσάνι της Ρουμανίας, στις 7 Ιουνίου και οι υπόλοιπες ελληνικές δυνάμεις στο Σκου-λένι, στις 17 Ιουνίου 1821.
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821
Όπως θυμόταν ο «Γέρος του Μοριά»: «Ο κόσμος μας έλεγε τρελούς, εμείς αν δεν είμεθα τρελλοί, δεν εκάναμεν την επανάστασιν, διατί ηθέλαμεν συλλογισθή πρώτον δια πολεμοφόδια, καβαλλαρία μας, πυροβολικό μας, πυριτοθήκες μας, τα μαγαζιά μας, ηθέλαμεν λογαριάσει τη δύναμιν την εδικήν μας, τη τουρκική δύναμη. Τώρα όπου ενικήσαμεν, όπου ετελειώσαμεν με το καλό τον πόλεμό μας, μακαριζόμεθα, επαινώμεθα, αν δεν ευτυχούσαμεν, ηθέλαμεν τρώγει κατά-ρες και αναθέματα».
Αρχικά, οι δυτικές δυνάμεις ανησύχησαν γιατί θεώρησαν ότι επειδή οι Έλληνες ήταν ορθόδοξοι, αυτό θα έδινε απειλητική διέξοδο στην ορθόδοξη Ρωσία στη Μεσόγειο!
Όμως και η Ρωσία, πάντα απειλούμενη από τη Γερμανία (Πρωσσία) και Αυ-στροουγγαρία, και εξαντλημένη από την εισβολή του Ναπολέωντα Α’ μέχρι τη Μόσχα (1812-1814), μάλλον έκρινε ότι η Ελλάδα δεν θα ήταν σίγουρη, δεδο-μένη και εξασφαλισμένη σύμμαχος, και ότι εκείνη τη περίοδο δεν τη συνέφερε μια σύρραξη των σχέσεών της με τη Τουρκία (που ούτως ή άλλως δεν απει-λούσε τα συμφέροντά της, ούτε το δεσποτικό πολίτευμά της)!
Έτσι αποκήρυξε το κίνημα του Αλέξανδρου Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία (Φεβρ. 1821), καταδικάζοντας την εξέγερση εκεί σε αποτυχία, και διαβεβαίωνε την Υ-ψηλή Πύλη του Σουλτάνου για τις φιλικές της προδιαθέσεις προς την Οθωμα-νική Αυτοκρατορία!
Στη Δύση όμως, το φιλελληνικό ρεύμα (που χρωστάει πάρα πολλά και στο Λόρδο Βύρωνα), ήταν τέτοιο που δεν μπορούσε να αγνοηθεί από τις Κυβερνή-σεις!
Σε αυτό κάπως συνέβαλε και ο νέος Υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας, Γεώρ-γιος Κάνινγκ, που έδωσε μια πιο φιλελεύθερη χροιά στην εξωτερική πολιτική της Βρετανίας.
Έτσι, στις 24 Ιουνίου 1827 υπογράφτηκε στο Λονδίνο συνθήκη μεταξύ Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας, που καθόριζε τα της ανεξαρτησίας της Ελλάδας.
Ο Ιμπραήμ Πασάς που είχε εισβάλλει και κέρδιζε μάχες στη Πελοπόννησο, αρ-νήθηκε να συμμορφωθεί με τις διατάξεις της Συνθήκης και οδήγησε τον Τούρκο-Αιγυπτιακό στόλο στη καταστροφή στη Ναυμαχία στο Ναυαρίνο, στις 20-21 Ο-κτωβρίου 1827 – γιατί και η Ρωσική εξωτερική πολιτική είχε πλέον αναγνωρίσει τη νέα πραγματικότητα: Η Ελλάδα θα γινόταν ανεξάρτητο δημοκρατικό κράτος!
Αυτή η Ναυμαχία ήταν το τελειωτικό κτύπημα!
Αλλά τις μεγάλες μάχες τις δώσανε απλά παλληκάρια, κάτω από σπουδαίους ήρωες οπλαρχηγούς και ναυτικούς, και ηρωίδες καπετάνισσες, ο Κολοκοτρώ-νης, ο «Δαίμονας» Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Γιωργάκης Ολύμπιος, ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Καραϊσκάκης, ο Μακρυγιάννης, ο Γκούρας, ο Διοβουνιώτης, ο Πανουργιάς, ο Πλαπούτας, ο Παπαφλέσσας, ο Νικηταράς, ο Ζαχαριάς Μπαρ-μπιτσιώτης (από τον Πάρνωνα – αλλά πριν το 1805), ο Γιατράκος, ο Παναγιώ-της Κρεββατάς (απ´τον Μυστρά), ο Μιαούλης, ο Κανάρης, ο Κουντουριώτης (Κουντουριώτηδες), ο Σαχτούρης, ο Πιπίνος, οι Τσαμαδοί, και τόσοι, τόσοι άλ-λοι!!!
Ας αναλογισθούμε τι «χάριτες» χρωστάμε (όπως έγραφε ο Μακρυγιάννης) στις σπουδαίες γυναίκες του Αγώνα του ‘21, την Μπουμπουλίνα (Λασκαρίνα Πινό-τση), τη Μαντώ Μαυρογένους, τη Δόμνα Βισβίζη, την Κωνσταντίνα Ζαχαριά – Μπαρμπιτσιώτη, τη Σταυριάννα Σάββαινα, τη Μαριγώ Ζαφειροπούλου, την Ευ-φροσύνη Νέγρη, στις Σουλιώτισσες και τόσες, τόσες άλλες!
Αυτά τα λίγα για να ενθυμούμαστε με τι δυνάμεις είχαν να αντιπαλέσουν τα παλληκάρια μας και ο λαός του ‘21!
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
* Να σημειώσω τρείς μισοξεχασμένους παράγοντες που έπαιξαν σημαντικό ρόλο:
1. Η δίψα του Έλληνα για μόρφωση και πρόοδο, ακόμα και μέσα στα χρόνια της σκλαβιάς: Γνωρίζουμε και τιμάμε τους οπλαρχηγούς μας και καλά κάνουμε!
Ας γνωρίσουμε και τους λόγιους που κράτησαν την πνευματική φλόγα άσβεστη:
Ευγένιος Βούλγαρης, Αδαμάντιος Κοραής, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος Α’, Ιώ-σηπος Μοισιόδαξ, Δημήτριος Καταρτζής, Νεόφυτος Δούκας, Νεόφυτος Βάμβας
Ιωάννης Καποδίστριας, Κωνσταντίνος Κούμας, Θεόκλητος Φαρμακίδης, Γε-ώργιος Γεννάδιος Μιλτιάδης Αγαθόνικος, Χρήστος Βάφας, Γεώργιος Σουρίας, Ιωάννης Βορδόνης, Θεόφιλος Καΐρης, Κωνσταντίνος Καραπάνος (πρεσβύτε-ρος), Φώτιος Καραπάνου, Δημήτριος Καταρτζής, Στέφανος Κομμητάς, Κων-σταντίνος Βαρδαλάχος, Αγάπιος Λαμπρόπουλος, Μηνάς Μηνωίδης, Κωνστα-ντίνος Οικονόμου ο εξ Οικονόμων, Δημήτριος Παπαγιαννούσης, Αλέξανδρος Τυρναβίτης, Θεόκλητος Φαρμακίδης, Λάμπρος Φωτιάδης, Αθανάσιος Ψαλίδας, και τόσοι κληρικοί που βοήθησαν στη διάσωση της γλώσσας και της εθνικής συνείδησης!
2. Την αρχέγονη τάση μας για αλληλοσπαραγμό:
Δυόμιση χρόνια από τη κήρυξη της επανάστασης άρχισε η διαμάχη για την ε-ξουσία και τον έλεγχο των τουρκικών ιδιοκτησιών μεταξύ στρατιωτικών και με-γάλο-γαιοκτημόνων στη Πελοπόννησο (Φθινόπωρο 1823 – Καλοκαίρι 1824)!
Και αμέσως μετά, ο δεύτερος εμφύλιος (Ιούλιος 1824 – Ιανουάριος 1825) μεταξύ κυβερνητικών (κυρίως Υδραίων και Ρουμελιωτών (που είχαν και τη στήριξη της Αγγλίας για τη χορήγηση τεράστιου δανείου) και των Πελοποννησίων (που προσωρινά παραμέρισαν τις εσωτερικές διαφορές τους)!
Αλλά και το 1827, όταν κάτω από την πίεση του Ιμπραήμ διάφορα χωριά της Πελοποννήσου φοβήθηκαν και άρχισαν να «προσκυνούν» (η γνωστή ιστορία του μέχρι τότε γενναίου οπλαρχηγού Δημήτριου Νενέκου, που τελικά τα γύρισε και έπεισε πολλούς χωρικούς στη περιοχή της Πάτρας να προσκυνήσουν τον Ιμπραήμ), ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης απείλησε με τη γνωστή με τη φράση του «Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους».
3. Το πολιτικό DNA των Ελλήνων:
Την 25η Μαρτίου 1821, η συνέλευση της Καλαμάτας ψήφισε τη σύσταση της Μεσσηνιακής Γερουσίας.
Δύο μήνες αργότερα, στη συνέλευση της Μονής των Καλτεζών (26 Μαΐου 1821), αποφασίσθηκε η σύσταση της «Γερουσίας όλου του Δήμου των επαρ-χιών της Πελοποννήσου», γνωστή ως «Γερουσία των Καλτετζών», ή «Πελο-ποννησιακή Γερουσία» και συντάχθηκε το πρώτο επίσημο έγγραφο του Ελλη-νικού Κράτους «Πατρίς», που φυλάσσεται στη Βουλή των Ελλήνων.
Αυτή ήταν και η πρώτη Εθνική Συνέλευση των Ελλήνων μετά την Άλωση! Έστω και αν συμμετείχαν μόνον «αρχηγοί» και κληρικοί και όχι ο απλός λαός – κάτι
που δεν ήταν εφικτό ούτως ή άλλως – τέθηκαν οι βάσεις δημοκρατικού πολιτεύ-ματος!
Η προσπάθεια πολιτικής διοργάνωσης συνεχίστηκε και με τον Οργανισμό της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος (Μεσολόγγι, 9 Νοεμβρίου 1821), τη Συνέλευση των Σαλώνων (15-20 Νοεμβρίου 1821), που συνέταξε τη «Νομική Διάταξι της Ανα-τολικής Χέρσου Ελλάδος», ένα είδος Συντάγματος και θεσμοθέτησε τον Άρειο Πάγο ως μιας μορφής 12-Μελούς Κυβερνητικής Επιτροπής, και στο Προσω-ρινό Πολίτευμα (πρώτο Ελληνικό Σύνταγμα του 1822) που υιοθετήθηκε από την Πρώτη Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου (1η Ιανουαρίου 1822).
Στις 13 Απριλίου 1823, στο Άστρος, αναθεωρήθηκε το Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος, και ψηφίστηκε ο «Νόμος της Επιδαύρου» (δείχνοντας τη συνέχεια του νέου Συντάγματος με το προηγούμενο). Είχε 99 παραγράφους και έδινε το δικαίωμα της ιδιοκτησίας σε όλα τα άτομα που βρίσκονταν στην Ελλάδα, χωρίς περιορισμό στην ιθαγένειά τους.
Το Σύνταγμα αυτό αντικαταστάθηκε το 1827 από το «Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος» που ψηφίστηκε στην Τροιζήνα, κατά τη διάρκεια της Γ’ Εθνοσυνέλευ-σης.
Τιμή και ευγνωμοσύνη και δόξα σ’ αυτούς (έστω και από το σπίτι μας, ας τους ευγνωμονούμε ο καθένας μας με τον δικό του τρόπο), για όλα αυτά που τους χρωστάμε!
Χρόνια Πολλά και Ψηλά τη Σημαία!