Όλοι οι Έλληνες, μικροί και μεγάλοι, έχουν κυριολεκτικά συγκλονισθεί, από την φοβερή σύγκρουση των δύο μοιραίων τραίνων στα Τέμπη, στις 28/2/23. Οι πρώτοι αυτόπτες μάρτυρες, υπήρξαν οι τραγικοί επιβάτες που δέχθηκαν, όλως ξαφνικά, σαν από κόλαση, τον εκκωφαντικό χτύπο της σύγκρουσης και μαζί, την εκτυφλωτική πύρινη μάζα που προκλήθηκε. Ακολούθησε ακαριαίως, ο σκληρός θάνατος 57 προσώπων, κυρίως νέων, φοιτητών και άλλων, που είχαν τους νεανικούς τους σχεδιασμούς για δημιουργία. Μερικών τα σώματα βρέθηκαν διαμελισμένα και η ταυτοποίηση τους έγινε με εξέταση του DNA τους. Ένας αριθμός κατέληξε στα γύρω νοσοκομεία με πολύ σοβαρά ή ελαφρότερα τραύματα και οι υπόλοιποι βγήκαν γεροί και υγιείς, ευχαριστώντας ίσως το Θεό για τη σωτηρία τους.
Ακολούθησε ο μακάβριος χορός των γονιών, των αδελφών, των συγγενών πρώτα, και των φίλων και των γνωστών των θυμάτων. Αναζητούσαν με μεγάλη αγωνία, να μάθουν για τα αγαπημένα τους πρόσωπα και όταν μάθαιναν το τραγικό γεγονός, έπεφταν σε γοερό κλάμα με κινήσεις και εκφράσεις ανείπωτης οδύνης. Μέσα σ΄αυτό τον ορυμαγδό, είναι θαυμαστή αλληλεγγύη που έδειξαν οι επιβάτες ο ένας στον άλλο, αυτοί που σώθηκαν προς όσους έχαναν τη ζωή τους. Το γεγονός διαδόθηκε αστραπιαία, με τα μέσα ενημέρωσης, σε όλη τη χώρα και σκέπασε με βαρύ πένθος κάθε Έλληνα. Κηρύχθηκε τριήμερο πένθος. Κινητοποιήθηκαν παντού, κυρίως από παιδιά και νέους, διάφορες πολυάριθμες εκδηλώσεις συμπαράστασης πένθους προς τους συγγενείς των θυμάτων. Οργανώθηκαν και μεγάλες πορείες διαμαρτυρίας και αλληλεγγύης, σε διάφορες μεγάλες πόλεις, στις οποίες δυστυχώς δεν έλλειψαν και οι ανεπίτρεπτες συγκρούσεις με την αστυνομία. Τέλος, την Κυριακή της Ορθοδοξίας (5/3), εψάλη από την Εκκλησία μας επιμνημόσυνη δέηση υπέρ αναπαύσεως των κοιμηθέντων αδελφών μας, στο φονικό δυστύχημα, στην οποία παραβρέθηκε και η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία.
Αμέσως σχεδόν, άρχισαν και οι κομματικές αντιθέσεις και συγκρούσεις. Με την Κυβέρνηση να ζητεί «συγγνώμη» για το ανεπάντεχο δυστύχημα και να πρωτοστατεί για την ανακούφιση των οικογενειών των θυμάτων. Παράλληλα να εκφράζει το «ποτέ πιά», εννοώντας την πρόθεση και την ευθύνη να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα στις συγκοινωνίες, για να μη ξανασυμβεί ένα τέτοιο αποτρόπαιο δυστύχημα. Συγχρόνως να αναλαμβάνει την ευθύνη, να γίνουν το γρηγορότερο οι έρευνες, για να διευκρινισθούν τα ειδικότερα και γενικότερα αίτια του φριχτού δυστυχήματος. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης, να ασκούν δριμεία κριτική στη κυβέρνηση για τις παραλήψεις της, που οδήγησαν στην ανείπωτη συμφορά.
Ο επίλογος της τραγικότητας των χαροκαμένων οικογενειών, ήρθε με τις κηδείες των αγαπημένων τους προσώπων, που εψάλησαν στους Ιερούς Ναούς της τοπικής τους πατρίδας. Οι προσευχές της Εκκλησίας, και μαζί των συντριμμένων γονέων, των οικείων και του μεγάλου πλήθους, για «αιωνία η μνήμη αυτών» και για «μακαρία η οδός» που οδηγεί στον ουρανό, στην «αιώνια Βασιλεία του Θεού», είναι η πιο μεγάλη ανακούφιση για τους επιζώντες, και ο τελευταίος και θείος προορισμός των τεθνεώτων. Οι πορείες λύπης και αγανάκτησης των χιλιάδων πολιτών, μικρών και μεγάλων, είναι ο συνεχής τρόπος έκφρασης της οδύνης όλων των Ελλήνων.
Η ζωή πηγή πόνου
Αυτή είναι μια σύντομη, κατά το δυνατόν, περιγραφή του τραγικού δυστυχήματος. Μια οφειλόμενη τιμή προς εκείνους που έφυγαν για τον ουρανό και μια βαθιά κατανόηση όσων έζησαν και ζουν το μέγεθος της συμφοράς τους. Πέραν αυτού, οφείλουμε να σκεφθούμε γενικότερα, το νόημα που έχουν για μας, τα μεγάλα και μικρά ατυχήματα με κανένα ή με ένα ή πολλούς νεκρούς, όπως είναι αυτό που μας συνέβη. Τέτοια και πολύ μεγαλύτερα συμβαίνουν, όχι μόνο στη πατρίδα μας, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Είναι κατ΄αρχήν τα δυστυχήματα που γίνονται σε όλα το μέσα συγκοινωνίας και οφείλονται στο ανθρώπινο λάθος ή στην αμέλεια των υπευθύνων ή στην αδυναμία να προλαμβάνονται τα ατυχήματα ή σε όλα μαζί. Είναι όμως και οι μεγάλες και θανατηφόρες καταστροφές που έχουν τις αιτίες τους στη φύση, που όμως μπορούσαν να αποφευχθούν από τον άνθρωπο, όπως είναι η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος. Είναι ακόμη τα και τα φονικά γεγονότα, όπως οι σεισμοί, οι πυρκαγιές, οι καταποντισμοί, οι πλημμύρες, οι επιδημίες κ.α., που μπορούν να προληφθούν ή να περιορισθούν οι οδυνηρές συνέπειες τους, αν έχουν ληφθεί κάποια μέτρα από τον άνθρωπο. Η Ιστορία μαρτυρεί, από την αρχή της ανθρωπότητας, τέτοιες ή μεγαλύτερες καταστροφές, μερικές μάλιστα αναφέρονται στην Αγία Γραφή, που δεν υπήρχαν τα μέσα κάποιας προστασίας για τον άνθρωπο. Παράλληλα υπήρχαν, σέ όλες τις εποχές, οι μεγάλοι ή και μικρότεροι πόλεμοι, όπως και σήμερα ακόμη ο πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας, με τις χιλιάδες απώλειες ανθρώπινων ζωών και πολλές άλλες οδυνηρές συνέπειες.
Καιρός να ανανήψουμε
Αν και είναι πολύ νωπό το δυστύχημα στα Τέμπη, είναι καιρός για όλους μας, πιο νηφάλιοι, να σκεφθούμε τι ουσιαστικό προκύπτει για την ζωή μας στο εξής. Και πρώτα να ξεκινήσουμε από το Δημιουργό του σύμπαντος που κατευθύνει τα πάντα, και επομένως, τα ανθρώπινα έργα και τις πηγές πόνου για τον άνθρωπο. Είναι ο απρόσιτος και ο ασύλληπτος Θεός, που υπερβαίνει κατά πολύ τον ανθρώπινο νου, για να τον συλλάβει πλήρως. Ως «εν εσόπτροις και εν αινίγμασι» μόνο μπορεί να Τον προσεγγίσει. «Θεόν ουδείς εώρακε πώποτε. Ο μονογενής υιός ο ων εις τον κόλπον του πατρός, εκείνος εξηγήσατο» (Ιω. α, 18). Μένει ανεξιχνίαστος ο τρόπος που σκέπτεται και ενεργεί. Όπως και «ανεξιχνίαστος» είναι και «ο πλούτος του Χριστού» (Εφες. γ, 8).
Και επομένως, είναι πάντα αδικαιολόγητη ασέβεια να τολμούμε να λέμε αγανακτισμένοι το «γιατί Θεέ μου» μετά από κάθε συμφορά. Ή να κάνουμε σκέψεις για «θεοδικία», να αποδίδουμε δηλαδή στο Θεό, την αιτία κάθε κακού που συμβαίνει, στη φύση και στον άνθρωπο. Να την θεωρούμε ως τιμωρία. Εκείνο που γνωρίζουμε καλά, γιατί μας το έχει πει, κυρίως ο Χριστός, είναι ότι ο Θεός αγαπά και φροντίζει όλη τη δημιουργία του και μας τους ανθρώπους, τα αγαπημένα παιδιά Του, με απόλυτη προστασία και στοργή. Και μας το δείχνει συνεχώς, κάθε στιγμή. Μας δίνει την συνεχή ύπαρξη και τη ζωή, τη σωματική, την ψυχική και την πνευματική. Μας τροφοδοτεί με όλα τα αγαθά Του, είτε με αφθονία είτε με στέρηση. Μας προστατεύει τη υγεία, και όταν την χάνουμε, μας δίνει την επιστήμη για να την ανακτήσουμε, αν δεν κρίνει ότι μπορεί και να την χάσουμε. Δεν αποκλείει τον θάνατο, γιατί αυτός είναι απλό πέρασμα στην αιωνιότητα. Μας χορηγεί τον πλούτο των αγαθών Του για τη συντήρηση μας, την πολιτεία και τους θεσμούς, για να μας τα εξασφαλίζουν. Έχουμε την Εκκλησία μας, που μας χαρίζει πάντα την πνευματική ζωή, μας στηρίζει και παρηγορεί στον πόνο μας, μας τρέφει με την μυστηριακή ζωή και μας συνδέει με τον ουρανό.
Εκείνο που απομένει σε μας, είναι να ευγνωμονούμε και να ευχαριστούμε το Θεό, για αυτά που χαιρόμαστε και για αυτά που μας λείπουν. Να ταπεινώνουμε τον εαυτόν, για αυτά που είμαστε και για αυτά που δεν είμαστε. Να καταφεύγουμε στην Εκκλησία μας με το συνεχές «Κύριε ελέησον». Να προσευχόμαστε για τη ζωή και όλα τα αγαθά των συνανθρώπων μας. Να καταρτιζόμαστε καλά και να εκτελούμε με ευθύνη και προσοχή το έργο που αναλαμβάνουμε. Ναι ικετεύουμε για όσους αδελφούς πεθαίνουν, να τους αναπαύει ο Θεός και για όσους επιζούν αδελφούς μας, να βρίσκουν το δρόμο της σωτηρίας τους.
Πίστη και εμπιστοσύνη
Παρά τη συμβολή των μέσων που έχει αναπτύξει ο άνθρωπος, για τη στήριξη του στις δοκιμασίες που αντιμετωπίζει, (ψυχοσωματική αντοχή, επιστήμες για τον άνθρωπο, ανάπτυξη της τεχνολογίας κ.ά.), ποτέ δεν θα μπορέσει να γίνει ανεξάρτητος από τον Θεό. Είναι τόση η μικρότητα του έναντι της απείρου δύναμης, της ακατάληπτης σοφίας, της ασύλληπτης τελειότητάς Του, για να αναφέρω τρείς μόνο από τις άπειρες ιδιότητές Του, ώστε να είναι εντελώς μάταιο να σκεφθούμε κάτι τέτοιο. Ο πιστός που εμπιστεύεται, έχει επίγνωση του περιορισμένου και του ατελούς της βοήθειας που έρχεται από τους ανθρώπους, και χωρίς να την αρνείται ή να την υποτιμά, στρέφεται κυρίως και προς την πραγματική γι αυτόν πηγή στήριξης, στις δοκιμασίες. Επαναλαμβάνει με τον ψαλμωδό «Δος ημίν βοήθειαν εκ θλίψεως, και ματαία σωτηρία ανθρωπου» (Ψαλ. Ι07, 13). Η πίστη και η εμπιστοσύνη δεν είναι μόνο ένα ψυχολογικό βίωμα, ούτε μόνο μια εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου. Είναι και η απάντηση του Θεού στην ανάγκη του αυτή.
«Πίστη είναι η οδός επί της οποίας ο Θεός και ο άνθρωπος βαδίζουν ο ένας προς την κατεύθυνση του άλλου. Το πρώτο βήμα το κάνει Θεός, ο οποίος δίνει στον άνθρωπο κάποιο σημάδι της παρουσίας Του» (Μητροπολίτης Ιλαρίων, Ρώσσος 2011). Ο άνθρωπος ακούει τη μυστική κλήση του Θεού και κάνει το δικό του βήμα, κινούμενος ελεύθερα και με ολόκληρο τον ψυχικό κόσμο προς Αυτόν. Από τη στιγμή αυτή, αρχίζει η ζωή με πίστη και εμπιστοσύνη. Ένας μυστικός προσωπικός διάλογος ανθρώπου και Θεού. Ο ψυχικός του κόσμος ανοίγεται και κινείται σε μια άλλη, καθαρά πνευματική πραγματικότητα, παράλληλα με την πραγματικότητα των αισθήσεων και της ανθρώπινης λογικής. Κινείται μέσα σε μια δυναμική σχέση που διαρκώς αναπτύσσεται, καλλιεργείται και βαθαίνει. Σχέση πλήρους και ακλόνητης εμπιστοσύνης, απροϋπόθετης αποδοχής της θείας αποκάλυψης, αγαπητικής επικοινωνίας και ένωσης του πιστού με το Τριαδικό Πρόσωπο του Θεού (Φάρου, 2010).
Σε αυτή τη σχέση, μπορεί ο άνθρωπος να υπερβεί κάθε δοκιμασία, και αυτήν την τραγωδία των Τεμπών.
Αλέξανδρος Κακαβούλης
Καθηγητής Πανεπιστημίου
Ο Αλέξανδρος Κακαβούλης δίδαξε αρχικά ως δάσκαλος σε δημοτικά σχολεία και ως Καθηγητής Παιδαγωγικής Ακαδημίας σε πολλές Σχολές Εκπαίδευσης Διδακτικού Προσωπικού. Ως επιστημονικός συνεργάτης δίδαξε στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Πατρών και στο Τμήμα Νοσηλευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη συνέχεια εξελέγη Καθηγητής Αναπτυξιακής Ψυχολογίας και Αγωγής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Είναι φιλόλογος με μεταπτυχιακές σπουδές στα πανεπιστήμια Εδιμβούργου και Γλασκώβης και διδακτορικό του πανεπιστημίου Αθηνών. Το συγγραφικό έργο του επικεντρώνεται κυρίως στην Αναπτυξιακή Ψυχολογία και Αγωγή παιδιών και εφήβων, στις μεταβατικές φάσεις της σχολικής εκπαίδευσης, στον παιδικό αλτρουϊσμό, στην ερωτική αγωγή και στην ψυχολογία του προσώπου. Έχει στο ενεργητικό του πλήθος δημοσιεύσεων σε επιστημονικά περιοδικά, ξενόγλωσσα και ελληνικά. Διετέλεσε επί δεκαετία μέλος της κριτικής επιτροπής του διεθνούς επιστημονικού περιοδικού Sex Education.