Σήμερα 22 Φεβρουαρίου ξημερώνει η επέτειος των 200 Χρόνων από τη πρώτη ανεπίσημη κήρυξη της Επανάστασης των Ελλήνων κατά των Τούρκων στο Γαλάτσι ή Γκαλάτσι στη Μολδαβία.
Ήταν η μέρα που ο Αλέξανδρος Υψηλάντης πέρασε τον Προύθο ποταμό και κήρυξε την Επανάσταση στις 22 Φεβρουαρίου 1821 (και πιο επίσημα στις 24 Φεβρουαρίου), όμως η αρχή είχε γίνει μια μέρα πιο πριν!
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή:
Στις αρχές του 1821, ο Μαχμούτ Β΄ 30ός Σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχε να αντιμετωπίσει προβλήματα σε πολλά μέτωπα: (1) να απασχολεί μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις για να αντιμετωπίσει την εξέγερση του Αλή Πασά στα Γιάννενα, (2) συνοριακά προβλήματα και συγκρούσεις με το περσικό σουλτανάτο του Καζάρ αλλά και με πασάδες στο Τούνεσι και τη Μπαρμπαριά (ακτές της Τυνησίας) και (3) την εξέγερση του συνεργάτη των Φιλικών Τούντορ (Θεόδωρου) Βλαντιμιρέσκου στη Βλαχία, που είχε κηρύξει επανάσταση στις 23 Ιανουαρίου 1821 – αν και περισσότερο εσωτερική, παρά αντι-Τουρκική!
Επίσης ο Σουλτάνος είχε προβλήματα και με τα σώματα των Γενιτσάρων τους οποίους τελικά κατέσφαξε στους κοιτώνες τους και τους κατάργησε το 1826 (βλέπε και σφαγή του Ernst Röhm και των Sturmabteilung στις 30 Ιουνίου 1934, τη Νύκτα των Μεγάλων Μαχαιριών)
Παράλληλα, εμείς οι Έλληνες είχαμε τη ψευδή αίσθηση ότι:
1. Το ‘Ξανθό Γένος’ (των Ρώσων) είναι έτοιμο να προστρέξει να μας βοηθήσει σε περίπτωση που εμείς ξεσηκωνόμασταν και
2. Μαζί με εμάς θα ξεσηκωνόντουσαν Βλάχοι και Μολδαβοί και Σέρβοι και Βούλγαροι εθνικιστές.
Αυτά, και η πληροφορία ότι οι Τούρκοι κάπως είχαν ανακαλύψει τα σχέδιά μας για Επανάσταση, ώθησαν στις 21 Φεβρουαρίου στο Γκαλάτσι στη Μολδαβία, τον Έλληνα επικεφαλής του Ρωσικού προξενείου Δημήτριο Αργυρόπουλο να κηρύξει την Επανάσταση. Με το μικρό τους επαναστατικό σώμα φόνευσαν περίπου 80 προύχοντες Οθωμανούς κυρίως εμπόρους, άλλους συνέλαβαν, ενώ αιχμαλώτισαν και 11 οθωμανικά πλοία
(ενέργεια που περισσότερο τρόμαξε και αναστάτωσε, παρά βοήθησε τη προσπάθεια του ξεσηκωμού)!
Αυτά συνεχίστηκαν και τις επόμενες εβδομάδες και προκάλεσαν αρνητικές εντυπώσεις για την έλλειψη πειθαρχίας και σχεδίου και κατά τον μεγάλο ιστορικό μας Σπυρίδωνα Τρικούπη «ηύξησαν την γενικήν και δικαίαν δυσαρέσκειαν» των ντόπιων.
Την επόμενη μέρα, στις 22 Φεβρουαρίου του 1821, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης επικεφαλής των επαναστατικών δυνάμεων πέρασε τον ποταμό Προύθο και κήρυξε την έναρξη της επανάστασης.
Με την προκήρυξή του με τίτλο, «Μάχου υπέρ Πίστεως και Ελπίδος», την οποία εξέδωσε δυο μέρες αργότερα (24 Φεβρουαρίου) στο Ιάσιο, ο Υψηλάντης προσπάθησε να συγκινήσει τις ευρωπαϊκές δυνάμεις και να εξυψώσει το ηθικό των δικών μας αφού δήθεν σύντομα θα βρισκόταν στο πλευρό μας μια κραταιά δύναμη (δηλ. η τσαρική Ρωσία)!
Στις 1 Μαρτίου ο Σουλτάνος ενημερώνεται για τα γεγονότα στη Μολδαβία και διατάζει τον Πατριάρχη να καταραστεί τον Υψηλάντη και τον Σούτσο και να παρακινήσει τους χριστιανούς στις περιοχές αυτές να μείνουν πιστοί στο Σουλτάνο.
Μέρες αργότερα άρχισαν πογκρόμ, λεηλασίες και σφαγές κατά των Ελλήνων στη Κωνσταντινούπολη.
Όταν στις 3 Απριλίου 1821 μαθεύτηκε ότι είχε επαναστατήσει και η Πελοπόννησος, οι σφαγές πήραν ακόμα πιο μεγάλη έκταση!
Στις 21 Μαρτίου, ο Βλαντιμιρέσκου με 6.000 πεζούς και 2.500 ιππείς κατέλαβε το Βουκουρέστι της Βλαχίας μέσα σ’ ένα κλίμα γενικού ενθουσιασμού του πληθυσμού, και ακολούθησε ο Υψηλάντης που μπήκε στην πόλη με τον στρατό του στις 27 Μαρτίου!
Η δύναμη του Υψηλάντη έφτασε να αριθμεί περίπου 7.000 στρατιώτες, εκ των οποίων τα 2/3 ήταν ελληνικής καταγωγής.
Σε αυτή τη δύναμη συμπεριλαμβανόταν και ο Ιερός Λόχος που συγκροτήθηκε κυρίως από εθελοντές σπουδαστές των ελληνικών παροικιών της Μολδοβλαχίας και της Οδησσού!
Αλλά γενικά η «κακοηθεία του συρφετώδους στρατού» του Υψηλάντη ο οποίος «αχαλίνωτος εις τας ορέξεις του έπραττε παντός είδους καταχρήσεις», όχι μόνο δεν του απέφερε συμμάχους, αλλά προκάλεσε μεγάλη απέχθεια στους ντόπιους.
Σαν να μην έφταναν αυτά, άρχισαν και οι προστριβές! Ο Βλαντιμιρέσκου στόχευε και σε κοινωνική επανάσταση, ενώ οι δικοί μας της Φιλικής Εταιρείας είχαν ως κύριο στόχο την ελευθερία μας από τους Τούρκους.
Ο Βλαντιμιρέσκου στο «Μανιφέστο» του στόχευε στη κατάργηση της φεουδαρχίας, στην απελευθέρωση των δουλοπάροικων και στη δημιουργία κράτους πρόνοιας για τους φτωχούς και σε βάρος των προνομιούχων γαιοκτημόνων, την εισαγωγή της αξιοκρατίας στη διοίκηση και στην εξάλειψη των εξαγορασμένων αξιωμάτων, την κατάργηση ορισμένων
φόρων και φορολογικών κριτηρίων, τη μείωση του κύριου φόρου, την ίδρυση Βλαχικού Στρατού και την κατάργηση των εσωτερικών τελωνειακών δασμών, κ.α.
Αυτοί δεν ήταν στόχοι που ασπάζονταν ούτε οι ντόπιοι προύχοντες, ούτε οι Φιλικοί και οι Φαναριώτες (και φυσικά ούτε η Ρωσική φεουδαρχική αριστοκρατία)!
Έξι χρόνια μετά τους καταστροφικότατους Ναπολεόντειους Πολέμους, και τον Ρωσο-Τουρκικό πόλεμο του 1812, ούτε οι Ρώσοι, αλλά ούτε και οι Ευρωπαίοι είχαν όρεξη για τέτοιες κοινωνικές αναστατώσεις και αναμπουμπούλες που ευαγγελιζόταν ο Βλαντιμιρέσκου, ούτε όρεξη για άγνωστης κατεύθυνσης εθνικο-απελευθερωτικούς αγώνες.
Και ενώ οι ντόπιοι ίσως διαβλέποντας μεγάλη προχειρότητα στο όλο εγχείρημα δεν έδειξαν καμία διάθεση να ξεσηκωθούν, και να συστρατευτούν με τους αγωνιστές μας, άρχισαν να διασπείρονται υποψίες ότι ο Βλαντιμιρέσκου τα είχε βρει με τους Τούρκους και ότι έπαιζε διπλό παιχνίδι.
Ο γενναίος οπλαρχηγός Γιωργάκης Ολύμπιος κατάφερε να τον συλλάβει και να τον παραδώσει στον Υψηλάντη. Αυτός έστησε ένα πρόχειρο δικαστήριο, το οποίο με εντολή του Υψηλάντη, τον έκρινε ένοχο για συνεργασία με τους Οθωμανούς εναντίον της Φιλικής Eταιρείας.
Τη νύχτα της 27ης προς την 28η Μαΐου, φαίνεται ότι βασανίστηκε και εκτελέσθηκε από την Eταιρεία, προφανώς από φόβο ότι ετοιμαζόταν να συμμαχήσει με τους Τούρκους που ήδη από τις 30 Απριλίου 1821 με τη συγκατάθεση της Ρωσίας, είχαν εισέλθει στη Μολδοβλαχία!
Η επανάσταση είχε πάρει την κάτω βόλτα!
Τη 1η Μαΐου 1821 οι Τούρκοι ανακατέλαβαν το Γαλάτσι υπό τον αρχιστράτηγο Σελίμ Μεχμέτ.
Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΔΡΑΓΑΤΣΑΝΙΟΥ
Τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά και ο Αλέξανδρος Υψηλάντης αποφάσισε να αντιμετωπίσει τους Τούρκους στη πεδιάδα του Δραγατσανίου με όλο του το στρατό, που αποτελούσαν 5.000 πεζοί, 2.500 ιππείς και 4 κανόνια.
Ασυντόνιστες ενέργειες των δικών μας έδωσαν την ευκαιρία στους τούρκους να κυκλώσουν το ηρωικό σώμα των Ιερολοχιτών (που αποτελείτο κυρίως από αγύμναστους στα πολεμικά φοιτητές) το οποίο στις 07 Ιουνίου 1821 υπέστη μεγάλες απώλειες.
Η παρέμβαση του Οπλαρχηγού Γιωργάκη Ολύμπιου διέσωσε 136 αγωνιστές, ενώ ίσως σκοτώθηκαν πάνω από 200-300)!
Ύστερα από αυτό φαίνεται ότι το ηθικό μας κατέρρευσε και ο καθένας πήρε το δρόμο του.
Μετά τη Μάχη του Δραγατσανίου, ο μεγάλος πατριώτης Αλέξανδρος Υψηλάντης παραδόθηκε στους Αυστριακούς, φυλακίστηκε για έξι χρόνια, παρά την περί του αντιθέτου συμφωνία, και πέθανε δύο μήνες μετά την αποφυλάκισή του, πάμπτωχος, στις 31 Ιανουαρίου 1828 στη Βιέννη!
Η καρδιά του φυλάσσεται σε επίχρυση θήκη στον ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών του Αμαλίειου Ορφανοτροφείου (Στησιχόρου 6 & Λυκείου) στην Αθήνα.
Αλλά ο αγώνας συνεχίστηκε για άλλες δέκα μέρες!
Η ΦΟΒΕΡΗ ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΣΚΟΥΛΕΝΙ
Οι Τούρκοι μπήκαν στο Ιάσιο στις 13 Ιουνίου του 1821.
Οι Έλληνες επισκεύασαν ένα παλιό ρωσικό οχύρωμα πάνω στον Προύθο ποταμό, κοντά στη Μονή Σκουλενίου στη Μολδαβία, με διαταγή ενός απόστρατου Συνταγματάρχη του ρωσικού στρατού, του Γεώργιου Καντακουζηνού.
Η θέση είχε πρόσβαση στην απέναντι όχθη του Προύθου, αλλά ήταν πεδινή και ευάλωτη σε επιθέσεις!
Αλλά πριν τη μάχη, ο Καντακουζηνός διέφυγε για ασφάλεια στη ρωσική Βεσσαραβία, ίσως απογοητευμένος με τις εξελίξεις και διαφωνίες με τους άλλους οπλαρχηγούς. Και ζήτησε και από τους άλλους οπλαρχηγούς να υποχωρήσουν για να διασωθούν τα υπολείμματα των Ελληνικών δυνάμεων!
Αλλά αυτοί, σαν νέοι Λεωνίδες, «μια φωνή καί διά πολλής αποστροφής απέρριψαν πρότασιν τοιάυτην, καί επανήλθον είς Σκουλένιον καθυβρίζοντες τούτον ώς άνανδρον καί προδότην”!
Όπως γράφει ο μεγάλος ιστορικός Διονύσιος Κόκκινος, οι επικεφαλής της ελληνικής δύναμης των περίπου 450 μαχητών, «αφού οχύρωσαν το Σκουλένι, με τούς ολίγους πού τούς απόμειναν, έπειτα κοινώνησαν των Αχράντων μυστηρίων καί έφαγαν αντί άρτου αντίδωρον, μεταξύ τους ακούσθηκαν να λένε: “Αυτή είναι η στερνή μας τροφή”»!
•Αυτά που παρήγγειλε ο Λεωνίδας στους στρατιώτες του: φάτε καλά γιατί το βράδυ θα δειπνήσουμε στον Άδη! «τοῖς δὲ στρατιώταις παρήγγειλεν ἀριστοποιεῖσθαι ὡς ἐν Ἅιδου δειπνοποιησομένους.»
Στις 17 Ιουνίου 1821, άρχισε η φοβερή Μάχη του Σκουλενίου!
• Έλληνες πρόσφυγες, ντόπιοι Μολδαβοί και δύο Ρωσικά συντάγματα πεζικού είχαν ήδη μαζευτεί στην απέναντι όχθη για να παρακολουθήσουν τη Μάχη!
Οι Οθωμανοί άρχισαν γενική επίθεση! Οι δικοί μας, περίπου 450 παλληκάρια, απέκρουσαν με γενναιότητα τις πρώτες επιθέσεις! Ύστερα όμως από 8 ώρες κανονιοβολισμών και επιθέσεων υπερδεκαπλάσιας οθωμανικής δύναμης δεν μπορούσαν να αμυνθούν άλλο! 300 σκοτώθηκαν -μεταξύ τους και όλοι οι οπλαρχηγοί μας – 50 τραυματίστηκαν και οι υπόλοιποι 100 κάπως διασώθηκαν!
Πραγματικές νέες Θερμοπύλες που δεν νομίζω να τιμήσαμε ποτέ!
• Θα τους τιμήσουμε φέτος στη Σπάρτη!
– Ο Γιωργάκης Ολύμπιος, πολιορκημένος στη μονή Σέκκου της Μολδαβίας, όπου είχε αποκλειστεί από τα Οθωμανικά στρατεύματα, ανατινάχτηκε τον Σεπτέμβριο του 1821, μαζί με τους άντρες του για να μην πέσουν στα χέρια του εχθρού!
– Ο Ιωάννης Φαρμάκης και αυτός πολιορκούμενος στη Μονή Σέκκου, παραδόθηκε με όρους στον επικεφαλής των Τούρκων Σελίχ Πασά, έπειτα από διαμεσολάβηση Αυστριακού διπλωμάτη.
Οι Οθωμανοί δεν τήρησαν τους όρους, έσφαξαν τους συντρόφους του, και τον έστειλαν στην Κωνσταντινούπολη.
Εκεί τον βασάνισαν και τον καρατόμησαν = αποκεφάλισαν (το 1821).
Ἂς μὴ βρέξῃ ποτὲ
τὸ σύννεφον, καὶ ὁ ἄνεμος
σκληρὸς ἂς μὴ σκορπίσῃ
τὸ χῶμα τὸ μακάριον
῾ποὺ σᾶς σκεπάζει.
[Ανδρέα Κάλβου – Ώδὴ Τετάρτη – Εἰς τὸν Ἱερὸν Λόχον – στροφὴ α´, 1824]