Εφημερίδα Πρώτο Θέμα
Κύριε Διευθυντά,
Σας γράφω αναφορικά με το χθεσινό δημοσίευμα στο πολύ έγκριτο Πρώτο Θέμα για το άρθρο του κ. Myke Cole στο The New Republic (01/08/19), με τίτλο “The Sparta Fetish Is a Cultural Cancer”, όπου ο κ. Cole, με απίθανη επιπολαιότητα βλέπει τον παγκόσμιο θαυμασμό προς τη Σπάρτη σαν ένα “benign ahistorical myth” και σαν ένα πολιτιστικό καρκίνωμα που αξιοποιούν οι νεο-Ναζήδες, και ότι λίγο-πολύ, η Σπάρτη είναι ιδιαίτερα υπερτιμημένη και μήτρα φασιστικών ιδεοληψιών!
Ως Δήμαρχος Σπάρτης θα ήθελα να προσπαθήσω να ξεκαθαρίσω κάποια πράγματα, μιας και φέτος (και του χρόνου), η Σπάρτη και όλη η Ελλάδα ‘γιορτάζουμε’ τα 2500 Χρόνια από τη φοβερή Μάχη των Θερμοπυλών:
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή:
1. Η νομοθεσία του Λυκούργου είχε ως πρώτιστο στόχο (όπως μας περιγράφει ο Πλάτων, ο Ξενοφών και ο Πλούταρχος) και ως σκοπό ‘τη καλλιέργεια της αρετής’ και την ελευθερία των Σπαρτιατών! Το να μην είναι υπόδουλοι ούτε ξένων κατακτητών, ούτε εγχώριων τυράννων. Δεν είχε ως στόχο την Πανελλήνια ηγεμονία τους!
Οι Σπαρτιάτες ήταν πολύ συντηρητικοί για να επιδιώκουν τις περιπέτειες των ηγεμονιών
2. Για να στηρίξουν αυτό το στόχο, δημιούργησαν, για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, ένα σύστημα κοινής δωρεάν δημόσιας παιδείας, την περίφημη Σπαρτιατική αγωγή!
3. Η αγωγή αυτή περιελάμβανε σε σημαντικό βαθμό και τις στρατιωτικές εξασκήσεις, για να είναι ισχυροί – ακριβώς για να μπορούν να προστατεύουν την ελευθερία τους, και όχι για να κατακτούν άλλες πόλεις και λαούς!
Δεν ήταν για να νικάνε, αλλά για να μην νικιούνται και υποδουλώνονται.
Όταν δε επικράτησε στη Λακωνική ο Φιλοποίμην (188 π.Χ.), το πρώτο που έκανε ήταν να καταργήσει τη Σπαρτιατική αγωγή, γιατί ήταν αυτή που κράταγε το Σπαρτιατικό φρόνημα υψηλό, αγέρωχο και …. επικίνδυνο!
4. Να σημειώσουμε ότι οι περισσότερες άλλες Ελληνικές πόλεις θεωρούσαν τη Σπάρτη ‘απελευθερωτική δύναμη’, όχι μόνον απέναντι στους Πέρσες, αλλά κυρίως απέναντι στους Αθηναίους, οι οποίοι ενώ είχαν σπουδαία δημοκρατία εσωτερικά, είχαν σχεδόν τυραννική συμπεριφορά προς τους συμμάχους τους (τους φορολογούσαν με ‘τέλος προστασίας’, ενώ οι Σπαρτιάτες με κανένα φόρο ή τέλος)!
5. Όταν ο περίφημος Σπαρτιάτης ναύαρχος Λύσανδρος εισήλθε το 404 π.Χ. νικητής στην Αθήνα, και όλοι οι σύμμαχοι των Σπαρτιατών ζητούσαν να κατεδαφισθεί και να αφανισθεί ‘επιτέλους’ η Αθήνα, οι Σπαρτιάτες απάντησαν ότι δεν αξίζει τέτοια μοίρα σε μια τέτοια πόλη! Και δεν την πείραξαν κ α θ ό λ ο υ!
6. Ο Σπαρτιατικός στρατός, κράτησε τη Σπάρτη ελεύθερη για 600 χρόνια περίπου!
Αλλά ήταν σχετικά μικρός σε μέγεθος για να ήταν μόνιμα και «εξ´ ορισμού» αήττητος!
Και οι φοβερότερες αθλητικές ομάδες κάθε τόσο χάνουν κάποιους αγώνες.
Την μεγαλύτερη καταστροφή του την έπαθε στα Λεύκτρα το 371 π.Χ., όταν ο Θηβαίος Επαμεινώνδας έριξε σχεδόν όλο το στρατό του πάνω στο τμήμα του ηρωικού βασιλιά της Σπάρτης, Κλεόμβροτου, ο οποίος σκοτώθηκε πολεμώντας.
Οι Αθηναίοι συστηματικά απέφευγαν την κατά μέτωπο συμπλοκή με τις Σπαρτιατικές φάλαγγες, ακόμα και όταν οι Σπαρτιάτες εισέβαλαν στην Αττική!
Μόνο τέσσερις φορές Αθηναίοι και Σπαρτιάτες πολέμησαν ανοικτά μεταξύ τους: στη Μάχη της Τανάγρας (457), της Αμφίπολης (422),της Μαντινείας (418) και της ἐν ταῖς Ἁλαῖς πηλόν (έλος, 403) – και οι τέσσερις υπέρ των Σπαρτιατών.
Και στη νησίδα Σφακτηρία, η Σπαρτιατική φρουρά αποδεκατίστηκε από Αθηναίους τοξότες, όχι από μάχες σώμα με σώμα, ή φάλαγγα με φάλαγγα. (Ο κύριος όγκος του στρατού είχε εκστρατεύσει με τον Βρασίδα στη Μακεδονία, ενώ ο υπόλοιπος μόλις είχε επιστρέψει στη Σπάρτη από την προσπάθειά του να εισβάλλει στην Αττική – προσπάθεια που ανακόπηκε λόγω σεισμών κοντά στον Ισθμό.)
Η ήττα αυτή ήταν πολύ μεγάλο πλήγμα για τη φήμη και το γόητρο των Σπαρτιατών.
Όταν δε κάποιος Αθηναίος κορόιδευε έναν Σπαρτιάτη αιχμάλωτο από τη Σφακτηρία, λέγοντάς περίπου ότι, «μόνον οι δειλοί επιζούνε στις μάχες», αυτός απάντησε ότι «πρέπει τα Αθηναϊκά βέλη να είναι πολύ έξυπνα για να ξεχωρίζουν τους γενναίους από τους δειλούς»!
Αλλά και στις Θερμοπύλες ο Σπαρτιατικός στρατός των «300» «ηττήθηκε» από τους Πέρσες! Ήταν όμως ήττα αυτή;
7. Οι περισσότεροι δεν έχουν αντιληφθεί ότι το μεγαλείο της Σπάρτης ήταν το «αμίμητο» (όπως το χαρακτήρισε ο Πλούταρχος), πολίτευμά της. Ο βασιλιάς μας Λεωνίδας και οι 300 ήταν σχεδόν νομοτελειακό απότοκο του πολιτεύματος και της Σπαρτιατικής αγωγής! Όλοι οι Σπαρτιάτες βασιλιάδες ήταν στη πρώτη γραμμή του πυρός! Αλλά ενώ όλοι πήγαιναν για να νικήσουν, ο Λεωνίδας και οι 300 ήξεραν τι τους περίμενε. Και θυσιάστηκαν για την ελευθερία της Σπάρτης και της Ελλάδας!
8. Το πολίτευμα του Λυκούργου ήταν η μήτρα όλου του δυτικού πολιτικού πολιτισμού!
Γιατί;
9. Ήταν η πρώτη ρεπουμπλικανικού τύπου δημοκρατία στην ιστορία της ανθρωπότητας!
Στην μεν καθαρόαιμη Αθηναϊκού τύπου δημοκρατία, η Εκκλησία του Δήμου, συνερχόταν και αποφάσιζε επί τόπου! Και κάθε απόφασή της είναι νέος νόμος, χωρίς πολλές εξασφαλίσεις για εγκράτεια.
10. Στη ρεπουμπλικανική δημοκρατία υπάρχουν πιο πολλές εξασφαλίσεις, ώστε στο πολίτευμα να συμμετέχουν ουσιαστικά όλες οι κοινωνικές τάξεις, και κυρίως να εξασφαλίζεται ότι οι πιο πλούσιοι και οι γαιοκτήμονες δεν θα κατατρέχονται και δεν θα υπερφορολογούνται και δεν θα δημεύονται οι περιουσίες τους από τους φτωχότερους που είχαν και τη μεγάλη πλειοψηφία στις λαϊκές συνελεύσεις!
11. Αυτό το πέτυχε ο Λυκούργος με 3 τρόπους:
i. Με το να κατοχυρώσει ότι η Σπάρτη θα έχει βασιλικό πολίτευμα, αλλά με δύο βασιλικούς οίκους, από τα δύο επιφανέστερα σόγια της Σπάρτης. Έτσι μοιράστηκε η βασιλική εξουσία.
ii. Με το να επινοήσει, για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας τον, από τη φύση του πιο συντηρητικό, θεσμό της Γερουσίας.
Οι Γερουσιαστές εκλέγονταν δια βίου, και ως πιο πλούσιοι είχαν καλύτερη δυνατότητα συλλογής ψήφων, και
iii. Στη κορυφή του πολιτεύματος τοποθέτησε την Απέλλα, τη γενική συνέλευση του Σπαρτιατικού λαού που είχε τον τελικό λόγο για όλες τις σημαντικές αποφάσεις!
Πάλι για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητος, η δημοκρατία γίνεται το επίσημο πολίτευμα!
12. Όλοι οι Σπαρτιάτες είχαν δικαίωμα να εκλεγούν γερουσιαστές ή έφοροι και να ψηφίζουν στη συνέλευση του λαού!
13. Στην Αθήνα, οι φτωχότεροι Αθηναίοι απόκτησαν το δικαίωμα να ψηφίζουν 230 χρόνια μετά τους Σπαρτιάτες, επί Σόλωνα κατά το 598 π.Χ. Το δε δικαίωμα να ανέρχονται σε δημόσια αξιώματα οι φτωχοί ‘θήτες’ το απέκτησαν κατά το 508 π.Χ. δηλαδή 300 χρόνια μετά τους Σπαρτιάτες!
14. Όμως στη Σπάρτη δικαίωμα να αγορεύσουν στην Απέλλα είχαν μόνον οι δύο βασιλείς, οι 28 Γερουσιαστές και οι 5 Έφοροι, και όχι όλος ο λαός, ώστε να μην δημιουργηθεί τάξη δημαγωγών!
15. Ο λαός δεν διαμαρτυρόταν γι’ αυτό γιατί τον εκπροσωπούσαν άμεσα οι 5 Έφοροι, που εκλέγονταν με κλήρωση από τα σπλάχνα του λαού!
16. Το να εκλέγεσαι με κλήρωση, έδινε σε όλους τις ίδιες πιθανότητες εκλογής, και αφαιρούσε το δικαίωμα διαμαρτυρίας για λαθροχειρία! Και επειδή οι έφοροι εκλέγονταν μόνο για ένα χρόνο και είχαν πανίσχυρες εκτελεστικές αρμοδιότητες, χωρίς να χρειάζεται να δίνουν εξηγήσεις σε κανέναν πλούσιο για τις πράξεις τους, αυτό φαίνεται να ικανοποιούσε το δημοκρατικό συναίσθημα των προγόνων μας.
17. Όπως έγραψε ο Αριστοτέλης, το πολίτευμα της Σπάρτης ήταν έτσι φτιαγμένο που ικανοποιούσε όλες τις κοινωνικές τάξεις, έτσι ώστε καμία να μην επιζητά την ανατροπή του!
18. Γι’ αυτό και διήρκεσε για 600 χρόνια, με ομαλές διαδοχές βασιλέων, γερουσιαστών και εφόρων, χωρίς κανένα πραξικόπημα!
Η συνομωσία του Κινάδωνα (ίσως ο πρώτος κομμουνιστής), και η επιθυμία του Λύσανδρου να διευρυνθούν οι οίκοι που θα είχαν δικαίωμα στη βασιλεία, ήταν σχετικά ασήμαντες εξαιρέσεις που επιβεβαίωναν τον κανόνα!
19. Κανένα πολίτευμα στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν έχει διαρκέσει τόσο, χωρίς πραξικοπήματα και βίαιες ανατροπές!
20. Οι ίδιοι οι αρχαίοι Έλληνες το θαύμαζαν και το επαινούσαν (Θουκυδίδης, Σωκράτης, Πλάτων, Αριστοτέλης, Αριστοφάνης, Ξενοφώντας, Ισοκράτης, Δημοσθένης, Πλούταρχος, Διονύσσιος Αλικαρνασσεύς, Διόδωρος Σικελιώτης, κ.α.)
21. Το αρχαίο ρωμαϊκό σύνταγμα, αντέγραψε πολλά από το Σπαρτιατικό: δύο ύπατοι (αντί για δύο βασιλείς), γερουσία, κλπ. Το ίδιο και το Αμερικανικό!
Σχεδιάζουμε δε ειδικά συμπόσια για αυτό (τις σχέσεις του συντάγματος του Λυκούργου, της Ρώμης, των ΗΠΑ, της συνταγματικής Μοναρχίας στη Ηνωμένο Βασίλειο, κλπ.), σε Σπάρτη, Ρώμη, Λονδίνο και Washington, στα πλαίσια των 2500 Χρόνων, μόλις ομαλοποιηθούν τα πράγματα!
22. Σε κάθε περίπτωση, η εξουσία στη Σπάρτη ήταν καθαρά πολιτική και όχι οποιασδήποτε μορφής στρατοκρατική! Την εξουσία είχαν οι εκλεγμένοι έφοροι και οι γερουσιαστές! Ακόμα και οι δύο βασιλείς συμμετείχαν στην πολιτική εξουσία, μόνο με τη ψήφο τους στη γερουσία ως γερουσιαστές (και φυσικά με το κύρος τους)!
23. Βέβαια, με την πάροδο των αιώνων και των δεκαετιών, τα πράγματα φθείρονται.
Έτσι και στη Σπάρτη!
Λεπτομέρειες στο βιβλίο μου «Σπάρτη: η Πρώτη Δημοκρατία», που ευελπιστώ να κυκλοφορήσει αυτό τον Μάιο!
—Αυτά τα λίγα κύριε Cole!
Τα βιβλία σας επιστημονικής φαντασίας είναι καλύτερα από τις ιστορικές αναλυσούλες και διατριβές σας
Ο Δήμαρχος Σπάρτης
Πέτρος Γ. Δούκας