Ήταν Τρίτη και το ρολόι έδειχνε 23:21 όταν δύο αμαξοστοιχίες, μία επιβατική και μία εμπορική, συγκρούστηκαν σφόδρα στην Κοιλάδα των Τεμπών, η οποία, εν μία νυκτί, έγινε «κοιλάδα του μαρτυρίου» για τους συγγενείς των 57 θυμάτων που άφησε πίσω του το πρωτοφανές για τα ελληνικά χρονικά σιδηροδρομικό δυστύχημα. Αλλά και τόπος μνήμης για μια ολόκληρη κοινωνία, που συνεχίζει να θρηνεί και να αναρωτιέται «Γιατί χάθηκαν έτσι άδικα 57 ψυχές;» και πώς είναι δυνατόν να συμβεί κάτι τέτοιο εν έτει 2023.
Η ασύλληπτη τραγωδία που συνέβη εκείνο το βράδυ εξακολουθεί, δύο χρόνια μετά, να ρίχνει βαριά τη σκιά της πάνω στη χώρα.
Μια χώρα που συνεχίζει να ζει με το «τραύμα» και για πολλοστή φορά βγαίνει σήμερα στους δρόμους ζητώντας την πλήρη διαλεύκανση των αιτιών του δυστυχήματος και κυρίως απαιτώντας από την Πολιτεία να διασφαλίσει ότι δεν θα ξαναβιώσει ποτέ τέτοιο πόνο.
Μια χώρα που δείχνει να έχει απολέσει -σε μεγάλο βαθμό λόγω της τραγωδίας αυτής- την εμπιστοσύνη της στο κράτος και τους θεσμούς, όπως δείχνει και η δημοσκόπηση της Pulse για λογαριασμό του ΣΚΑΙ.
Μια χώρα που σταχυολογεί το πόρισμα των 180 σελίδων του Εθνικού Οργανισμού Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων (ΕΟΔΑΣΑΑΜ), που δόθηκε στη δημοσιότητα την Πέμπτη, αναζητώντας ξεκάθαρες απαντήσεις στο ερώτημα «Ποιος φταίει;» για τις παραλείψεις, τις ολιγωρίες και τις χρόνιες παθογένειες που οδήγησαν στο τραγικό δυστύχημα, αλλά και το επιχειρησιακό χάος που ακολούθησε.
Το χρονικό της τραγωδίας
Εκείνη τη μοιραία Τρίτη τίποτα δεν προμήνυε την τραγωδία που συνέβη λίγα λεπτά πριν από τα μεσάνυχτα. Το αντίθετο μάλιστα, καθώς είχε προηγηθεί το αποκριάτικο τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας.
Η επιβατική αμαξοστοιχία Intercity 62 (IC-62) που εκτελούσε το δρομολόγιο Αθήνα-Θεσσαλονίκη αναχώρησε από τον σταθμό της Λάρισας στις 23:05, με καθυστέρηση 48 λεπτών, μεταφέροντας 353 επιβάτες, στην πλειοψηφία τους φοιτητές που επέστρεφαν στις σχολές τους.
Σχεδόν την ίδια ώρα, η εμπορευματική αμαξοστοιχία 63503 αναχώρησε από τον σταθμό των Νέων Πόρων με κατεύθυνση προς Λάρισα, επίσης με καθυστέρηση.
Για αρκετά χιλιόμετρα οι δύο αμαξοστοιχίες κινούνταν στην ίδια γραμμή, αλλά σε αντίθετες κατευθύνσεις, ώσπου στις 23:21, στο ύψος του οικισμού Ευαγγελισμός του Δήμου Τεμπών, συγκρούστηκαν μετωπικά.
Από τη σφοδρή σύγκρουση εκτροχιάστηκαν οι μηχανές των δύο τρένων καθώς και τα πρώτα βαγόνια της επιβατικής αμαξοστοιχίας, σημειώθηκε μια ισχυρή έκρηξη και μια τεράστια πυρόσφαιρα που προκάλεσε πυρκαγιές στο πρώτο βαγόνι και στο σημείο.
Η θανατηφόρα σύγκρουση στοίχισε τη ζωή σε 57 ανθρώπους και προκάλεσε τον τραυματισμό άλλων 180. Από τα 57 θύματα, 46 ήταν επιβάτες και 11 μέλη του προσωπικού ή των υπεργολάβων που εργάζονται για τη Hellenic Train. Από τους δε τραυματίες, 81 άνθρωποι τραυματίστηκαν σοβαρά ενώ άλλοι 99 έφεραν ελαφρά τραύματα. Πολλοί ακόμη επιβάτες υπέστησαν ψυχικό σοκ, με τουλάχιστον 22 άτομα να ταλαιπωρούνται ακόμη από σοβαρή διαταραχή μετατραυματικού στρες.
Στην αρχή οι πληροφορίες ήταν συγκεχυμένες. Η πρώτη κλήση έγινε στο 112 και έκανε λόγο για εκτροπή αμαξοστοιχίας, όμως πολύ σύντομα έγινε αντιληπτό το μέγεθος της τραγωδίας και ότι επρόκειτο για μετωπική σύγκρουση δύο αμαξοστοιχιών.
Ισχυρές δυνάμεις του ΕΚΑΒ και της Πυροσβεστικής καθώς και δυνάμεις της αστυνομίας άρχισαν να φτάνουν στο σημείο. Συνολικά 17 οχήματα και 150 πυροσβέστες, με τη συνδρομή περίπου 40 ασθενοφόρων και περισσότερων από 30 αστυνομικών, συμμετείχαν στην επιχείρηση αντιμετώπισης της κατάστασης και διάσωσης των επιβαινόντων.
Σύντομα άρχισαν να κυκλοφορούν και οι πρώτες αναφορές για νεκρούς. Αρχικά ένας, λίγο αργότερα δύο, τρεις, τέσσερις… Ο τραγικός απολογισμός ήταν 57 νεκροί.
Η Τετάρτη ξημέρωσε βρίσκοντας σύσσωμη τη χώρα να παρακολουθεί συγκλονισμένη τις εξελίξεις. Κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος.
Και στη συνέχεια ξεκίνησε η ταυτοποίηση των σορών με τη μέθοδο του DNA, καθώς λόγω των υψηλών θερμοκρασιών που αναπτύχθηκαν από την πύρινη έκρηξη στο πρώτο βαγόνι της επιβατικής αμαξοστοιχίας ήταν εξαιρετικά δύσκολη η ταυτοποίηση.
Παράλληλα, ξεκίνησε και ο «Γολγοθάς» της διερεύνησης των αιτιών του δυστυχήματος, αλλά και ένας δημόσιος διάλογος, σε κοινωνικό, επιχειρησιακό και πολιτικό επίπεδο, με τις συνεπακόλουθες αναπόφευκτες κόντρες, για τις χρόνιες παθογένειες του ελληνικού σιδηροδρόμου, τις ελλείψεις και τυχόν παραλείψεις, τα ενδεχόμενα ανθρώπινα λάθη και τους κακούς χειρισμούς στη διαχείριση της τραγωδίας, που συνεχίζονται μέχρι και σήμερα με την ίδια ένταση.
Κρίση εμπιστοσύνης στους θεσμούς
Σήμερα, ανήμερα της μαύρης επετείου των δύο χρόνων από την τραγωδία των Τεμπών, η Ελλάδα στέλνει και πάλι σύσσωμη το μήνυμα ότι δεν ξεχνά. Η μεγάλη συγκέντρωση στο Σύνταγμα και τα συλλαλητήρια σε όλη τη χώρα δείχνουν ότι το «τραύμα» είναι ακόμα νωπό.
Καταδεικνύουν επίσης ότι η κοινωνία έχει χάσει την εμπιστοσύνη της στην πολιτεία και στους θεσμούς, αξιολογώντας αρνητικά τους χειρισμούς της κυβέρνησης.
Όπως αποκάλυψε η δημοσκόπηση της Pulse για λογαριασμό του ΣΚΑΙ, για τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων η υπόθεση των Τεμπών αποτελεί το μείζον ζήτημα που τους απασχολεί.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, το 82% των ερωτηθέντων, ανεξαρτήτως ηλικίας, απάντησε ότι το θέμα των Τεμπών είναι είτε το πιο σημαντικό (29%), είτε ένα από τα πιο σημαντικά θέματα (53%). Μόλις το 14% απάντησε ότι δεν είναι τόσο ή δεν είναι σημαντικό.
Την ίδια στιγμή, η δημοσκόπηση αποκαλύπτει, ότι το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας δεν είναι ικανοποιημένο από όσα έχουν γίνει μέχρι σήμερα για τη διερεύνηση και την απόδοση ευθυνών για το τραγικό δυστύχημα.
Ειδικότερα, το 66% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι δεν είναι ικανοποιημένοι και επιπλέον ένα 15% θεωρεί ότι οι επιδόσεις της έρευνας είναι μέτριες. Μόλις το 15% δηλώνει πολύ ή αρκετά ικανοποιημένο από την πορεία της έρευνας.
Ανθρώπινα λάθη, παραλείψεις, επιχειρησιακό χάος…
Την Πέμπτη, εν τω μεταξύ, δόθηκε στη δημοσιότητα το πόρισμα του Εθνικού Οργανισμού Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων (ΕΟΔΑΣΑΑΜ) που επιχειρεί να ρίξει φως στα αίτια που οδήγησαν στο πολύνεκρο δυστύχημα.
Το 180 σελίδων πόρισμα αναδεικνύει τις αβελτηρίες και τα εγκληματικά λάθη που έχουν γίνει επί σειρά ετών στη χώρα μας, όπως η καθυστέρηση υλοποίησης της επίμαχης σύμβασης 717, τις ολιγωρίες του κράτους όσον αφορά τις επενδύσεις στον σιδηρόδρομο αλλά και τον ρόλο των μνημονίων στην περαιτέρω υποβάθμισή του, καθώς και σωρεία ανθρωπίνων λαθών ως τα αίτια του μοιραίου συμβάντος.
Παράλληλα, στηλιτεύει το επιχειρησιακό χάος που επικράτησε στο σημείο του δυστυχήματος, με την έλλειψη συντονισμού κατά τη διαδικασία έρευνας και διάσωσης, καθώς και τους λανθασμένους χειρισμούς που οδήγησαν στην απώλεια πληροφοριών ζωτικής σημασίας για την κατανόηση των αιτιών.
Όπως επισημαίνεται στο πόρισμα, η αρχική συλλογή αποδεικτικών στοιχείων για μια περαιτέρω διερεύνηση ανέδειξε αρκετά ελαττώματα, με αποτέλεσμα την απώλεια πληροφοριών δυνητικά ζωτικής σημασίας, απαραίτητων για την κατανόηση των αιτίων και των υποκείμενων παραγόντων του ατυχήματος και για τη βελτίωση της ασφάλειας του σιδηροδρομικού συστήματος.
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, το πόρισμα δεν δίνει σαφείς απαντήσεις σε ορισμένα κρίσιμα ερωτήματα, όπως τα αίτια πρόκλησης της πυρόσφαιρας.
Οι αιτιώδεις και οι υποκείμενοι παράγοντες
Οι αποφάσεις του σταθμάρχη Λάρισας, που δεν χρησιμοποίησε την αυτοματοποιημένη μέθοδο προκειμένου να ορίσει τη διαδρομή για τον συρμό IC-62, και οι μετέπειτα ενέργειές του, σε συνδυασμό με το δύσκολο επιχειρηματικό πλαίσιο που είχε να αντιμετωπίσει εκείνο το βράδυ και την έλλειψη συγκεκριμένης διαδικασίας επικοινωνίας, καθώς και η αντίδραση των μηχανοδηγών της αμαξοστοιχίας, αποτελούν σύμφωνα με το πόρισμα, τους αιτιώδεις παράγοντες που οδήγησαν στην τραγωδία.
Ωστόσο, δεν οφείλεται αποκλειστικά σε αυτούς το δυστύχημα. Το πόρισμα αποδίδει ευθύνες στη διαχρονική έλλειψη προσωπικού του ελληνικού σιδηροδρόμου, την κακή συντήρηση του εξοπλισμού και τις υποβαθμισμένες υποδομές, που επιδεινώθηκαν επί μνημονίων.
Πιθανή η παρουσία άγνωστου καυσίμου
Την ίδια στιγμή, το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο παρουσίας ενός άγνωστου μέχρι σήμερα καυσίμου. Όπως αναφέρεται, με βάση τις παρατηρήσεις που μπόρεσαν να γίνουν, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι ο τεχνικός εξοπλισμός της έλασης υλικού που χρησιμοποιήθηκε προκάλεσε τον σχηματισμό και την επέκταση της τεράστιας πύρινης σφαίρας που προέκυψε μετά την πρόσκρουση, και στη συνέχεια οδήγησε στις δευτερογενείς πυρκαγιές.
Σύμφωνα με το πόρισμα, με τα υπάρχοντα στοιχεία είναι αδύνατο να προσδιοριστεί τι ακριβώς την προκάλεσε, αλλά οι προσομοιώσεις υποδεικνύουν την πιθανή παρουσία ενός άγνωστου μέχρι σήμερα καυσίμου.
Επισημαίνεται επίσης ότι παρόλο που δεν υπήρχε ρητή νομική υποχρέωση για τον εξοπλισμό του τροχαίου υλικού με καλύτερα αντιπυρικά υλικά, μένει να αξιολογηθεί εάν αυτό θα μπορούσε να διαδραματίσει ρόλο στην πιθανότητα επιβίωσης των λίγων θυμάτων που είχαν επιζήσει από την αρχική σύγκρουση και έχασαν τη ζωή τους από τη φωτιά.
Δύο χρόνια μετά η Ελλάδα πενθεί
Η Ελλάδα, δύο χρόνια μετά, θρηνεί για τις 57 ψυχές που χάθηκαν στην Κοιλάδα των Τεμπών
Παναγιώτης Μπουρνάζης του Ευαγγέλου, 15 ετών, Θεσσαλονίκη
Αναστασία Παπαγγελή του Ηλία, 19 ετών, Μαρούσι
Μαρία-Θωμαή Ψαροπούλου του Αντωνίου, 20 ετών, Θεσσαλονίκη
Χρυσή Πλακιά του Νικολάου, 20 ετών, Τρίκαλα
Θωμαή Πλακιά του Νικολάου, 20 ετών, Τρίκαλα
Αναστασία-Μαρία Πλακιά του Δημητρίου, 20 ετών, Τρίκαλα
Φραντσέσκα Μπέζα του Δημητρίου, 20 ετών, Θεσσαλονίκη
Κλαούντια Λάτα του Εντουαρ, 21 ετών, Λάρισα
Ελένη Τσίντζα του Δημητρίου, 21 ετών, Θεσσαλονίκη
Αναστάσιος Κουτσόπουλος του Δημητρίου, 21 ετών, Καρδίτσα
Ιορδάνης Αδαμάκης του Αδάμ, 23 ετών, Καβάλα
Κυπριανός Παπαϊωάννου του Χριστόδουλου, 23 ετών, Κύπρος
Ιφιγένεια Μήτσκα του Σωτηρίου, 23 ετών, Γιαννιτσά
Ντένις Ρούτσι του Πάνο, 23 ετών, Αθήνα
Αγάπη Τσακλίδου του Γεωργίου, 23 ετών, Θεσσαλονίκη
Αφροδίτη Τσιωμά του Ευαγγέλου, 23 ετών, Θεσσαλονίκη
Γεώργιος Παπάζογλου του Λυσσιμάχου, 23 ετών, Θεσσαλονίκη
Νικήτας Καραθεοδώρου του Αθανασίου, 24 ετών, Θεσσαλονίκη
Άγγελος Τηλκερίδης του Χρήστου, 24 ετών, Νάουσα
Καλλιόπη Πορφυρίδου του Λαζάρου, 24 ετών, Θεσσαλονίκη
Αναστασία Αδαμίδη του Στέλιου, 25 ετών, Κύπρος
Δήμητρα-Ευαγγελία Καπετάνιου του Κλεάνθη, 25 ετών, Θεσσαλονίκη
Ελισάβετ Χατζηβασιλείου του Νικολάου, 27 ετών, Θεσσαλονίκη
Δημήτριος Ασλανίδης του Παύλου, 27 ετών, Θεσσαλονίκη
Ιωάννης Καρασάββας του Αντωνίου, 28 ετών, Θεσσαλονίκη
Σωτήριος Καραγεωργίου του Δημητρίου, 28 ετών, Θεσσαλονίκη
Ελπίδα Χούπα του Χρήστου, 29 ετών, Αθήνα
Δημήτριος Οίκου του Ευθυμίου, 29 ετών, Αλεξανδρούπολη
Παναγιώτης Χατζηχαραλάμπους του Βασιλείου, 29 ετών, Αττική
Νικόλαος Ναλμπάντης του Δημητρίου, 29 ετών, Θεσσαλονίκη
Δημήτριος Μασσαλής του Άγγελου, 30 ετών, Μαρούσι
Σοφία-Ειρήνη Ταχμαζίδου του Αναστασίου, 32 ετών, Θεσσαλονίκη
Βάιος Βλάχος του Χρήστου, 34 ετών, Καρδίτσα
Mia Mohammad Edris του Sahed Mia, 34 ετών, Μπαγκλαντές
Αθηνά Κατσάρα του Αθανασίου, 35 ετών, Αθήνα
Culea Ionel του Petrica, 35 ετών, Ρουμανία
Έλενα Δουρμίκα του Αντωνίου, 35 ετών, Γερμανία
Σπυρίδων Βούλγαρης του Παναγιώτη, 35 ετών, Μαρούσι
Βάια Μπλέκα του Αναστασίου, 43 ετών, Λάρισα
Ανδρέας Παυλίδης του Προδρόμου, 49 ετών, Θεσσαλονίκη
Ιωάννης Βουτσινάς του Παναγιώτη, 49 ετών, Πειραιάς
Μαρία Μουρτζάκη του Γεωργίου, 52 ετών, Ηράκλειο
Βασίλειος-Κυριάκος Κώττας του Ανδρέα, 52 ετών, Θεσσαλονίκη
Ευάγγελος Μπουρνάζης του Δημητρίου, 54 ετών, Θεσσαλονίκη
Ιωάννης Τζοβάρας του Κωνσταντίνου, 55 ετών, Λαμία
Χρυσή Κουκαριώτου του Ιπποκράτη, 56 ετών, Δράμα
Βασιλική Χλωρού του Παναγιώτη, 56 ετών, Λάρισα
Μαρία Εγούτ του Δημητρίου, 56 ετών, Θεσσαλονίκη
Μαρία Μιάρη του Σπυρίδωνα, 56 ετών, Κέρκυρα
Γεώργιος Φωτόπουλος του Ηλία, 57 ετών, Ελβετία
Γεώργιος Κουτσούμπας του Ιωάννη, 59 ετών, Αμαλιάδα
Bozo Pavlini του Sokrat, 62 ετών, Αλβανία
Ευαγγελία Ντος Σάντος Σίλβα του Ιπποκράτη, 63 ετών, Δράμα
Ιωάννης Καριώτης του Στυλιανού, 63 ετών, Αττική
Γεώργιος Κυριακίδης του Δημητρίου, 67 ετών, Τασκένδη
skai.gr