Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι μια δέσμη πρωτοβουλιών πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία έχει ως στόχο να θέσει την ΕΕ σε τροχιά προς την πράσινη μετάβαση, με απώτερο στόχο την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050, με σταδιακή αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης από τη χρήση των πόρων και μετάβαση προς κυκλικά συστήματα σε παραγωγή και κατανάλωση.
Αν και είναι εξαιρετικά δύσκολο να καταλήξουμε σε μια συνολική αποτίμηση των επιπτώσεων των αγρο-γεωργικών μέτρων της Πράσινης Συμφωνίας, οι περισσότερες διαθέσιμες έρευνες προτάσσουν τη θέση ότι η Πράσινη Συμφωνία θα έχει αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις στον γεωργο-αγροτικό τομέα, κυρίως όσον αφορά τη μειωμένη παραγωγή και τις αυξημένες τιμές καταναλωτή.
Αυτή η αξιολόγηση έχει επικριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε μια σύντομη δήλωσή της το 2021, η οποία, αν και «καλωσορίζει τις συνεισφορές των μελετών στη συζήτηση», σημειώνει ορθά ότι «τα μοντέλα που χρησιμοποιούνται στις μελέτες έχουν όλα τους περιορισμούς τους. Δεν είναι σε θέση να αξιολογήσουν τον πλήρη αντίκτυπο των δύο στρατηγικών και να προβλέψουν το μέλλον. Για παράδειγμα, οι μελλοντικές αλλαγές στη συμπεριφορά των καταναλωτών, ο αντίκτυπος της έρευνας και της καινοτομίας ή η υιοθέτηση της τεχνολογίας στον γεωργικό τομέα δεν έχουν ληφθεί υπόψη, ή έχουν ληφθεί εν μέρει», εστιάζοντας αντ’ αυτού μόνο σε μέτρα προσφοράς.
Μια επιπλέον αδυναμία των διαθέσιμων μελετών είναι ότι δεν ποσοτικοποιούν πλήρως (ή καθόλου) τα οφέλη των πολιτικών που αποφασίζονται για το περιβάλλον και την υγεία, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι οι υπάρχουσες έρευνες δείχνουν σημαντικά διαφορετικά αποτελέσματα εάν συμβούν αλλαγές στη συμπεριφορά των καταναλωτών (π.χ. αλλαγές στη διατροφή). Επιπλέον, πολύ διαφορετικά αποτελέσματα είναι πιθανά εάν οι πολιτικές που έχει ήδη υιοθετήσει η ΕΕ εγκριθούν και από άλλες χώρες του κόσμου.
Ωστόσο, αυτές οι εξελίξεις βρίσκονται εκτός των δυνατοτήτων επιβολής της νομοθεσίας από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Οι πολίτες δεν μπορούν να εξαναγκαστούν να υιοθετήσουν διαφορετικές δίαιτες, οι περισσότερες χώρες του κόσμου δεν καταγράφουν σημαντική πρόοδο σε αρκετούς φιλόδοξους στόχους της ΕΕ για την πράσινη μετάβαση και οι απαραίτητες τεχνολογικές βελτιώσεις μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες ώστε η αυξημένη παραγωγικότητα που θα προσφέρουν να αντισταθμίσει τη μείωση της παραγωγής και, κατ’ επέκταση, τις αυξημένες τιμές.
Ταυτόχρονα, αν και τα περιβαλλοντικά οφέλη από την πράσινη μετάβαση του αγροτο-γεωργικού τομέα θα είναι σημαντικά, κυρίως στους τομείς μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της προστασίας της βιοποικιλότητας, εξαιτίας των παράλληλων φαινομένων «διαρροής» που θα προκαλέσει η πράσινη μετάβαση, τα τελικά συνολικά οφέλη εκτιμάται ότι θα να είναι έως και 50% χαμηλότερα από τα θεωρητικώς δυνητικά.
Γενικότερα, οι επιπτώσεις για την οικονομία θα είναι μεικτές. Τα μέτρα θα οδηγήσουν σε μείωση της παραγωγής και των εξαγωγών, αύξηση των εισαγωγών, μείωση του ΑΕΠ, αυξημένο περιθώριο κέρδους για τους παραγωγούς (με σημαντικές διαφοροποιήσεις ανά κλάδο) και αυξημένο κόστος για τους καταναλωτές.
Οι δε ποσοτικοποιημένες επιπτώσεις για την κοινωνία θα είναι αρνητικές, διότι οι πολίτες της ΕΕ θα κληθούν να πληρώσουν το μεγαλύτερο μέρος του κόστους προσαρμογής του αγροτικού τομέα στις νέες συνθήκες, καθώς και ελαφρά αυξημένο κόστος διατροφής.
Συνολικά, αν και ορισμένα μέτρα από την πράσινη μετάβαση είναι αναμενόμενο να έχουν θετικές συνέπειες τόσο στην υγεία των πολιτών (π.χ. καλύτερη διατροφή, πιο υγιεινές τροφές) όσο και στο κόστος διαβίωσης (π.χ. μείωση κόστους διατροφής λόγω περιορισμού της σπατάλης τροφής), δεν υπάρχουν διαθέσιμες μελέτες που να ποσοτικοποιούν σε ποιο βαθμό αυτές οι θετικές συνέπειες θα περιορίσουν ή/και αναστρέψουν τις αρνητικές συνέπειες.
Απαντήσεις στις προκλήσεις της πράσινης μετάβασης επιχειρεί να δώσει το έργο «Ανθεκτικότητα, Συμπερίληψη και Ανάπτυξη: Προς μια Δίκαιη Πράσινη και Ψηφιακή Μετάβαση των Ελληνικών Περιφερειών» (JustReDI), το οποίο λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0, με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU και υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας.
Το έργο JustReDI υλοποιείται με τη σύμπραξη έξι φορέων και ιδρυμάτων: του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), του Ερευνητικού Κέντρου «ΑΘΗΝΑ», καθώς και του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ) και του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος (ΔιΠΑΕ).
Το JustReDI περιλαμβάνει ένα συνεκτικό σύνολο δράσεων που θα συμβάλλουν στην υλοποίηση των ευρωπαϊκών και εθνικών στρατηγικών για την αναπτυξιακή πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας, μεγιστοποιώντας τον θετικό αντίκτυπο για την τοπική κοινωνία, ελαχιστοποιώντας τις κοινωνικές επιπτώσεις της διττής μετάβασης, ιδίως για τις ευάλωτες ομάδες και περιφέρειες, και ενισχύοντας την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα υπό το πρίσμα της δίκαιης ανάπτυξης και της συμπερίληψης.
Ένας από τους παράγοντες που επηρεάζουν τις αντιλήψεις που σχηματίζουν οι Έλληνες για τα θέματα αυτά είναι και η έγκυρη δημόσια πληροφόρηση. Έτσι, το έργο περιλαμβάνει μια δράση για την αποτίμηση της αξιοπιστίας των ειδήσεων γύρω από την κλιματική αλλαγή και την πράσινη μετάβαση (Check4Facts).
Περισσότεροι πολίτες συμμετέχοντες στη διαδικασία, περισσότερες ευκαιρίες για βιώσιμη ανάπτυξη.
Εικόνες από FREEP!K