Η Σπάρτη είναι μία πόλη που στην πορεία της αστικής της εξέλιξης επέτρεψε (δυστυχώς) να χαθεί ένα σημαντικό μέρος του αξιόλογου ιστορικού αρχιτεκτονικού της πλούτου, θυσία στον βωμό του κέρδους, της αντιπαροχής και της άναρχης – αυτοκαταστροφικής αστικοποίησης.
Το παλαιό Δικαστικό Μέγαρο Σπάρτης, το οποίο αν και ανήκει στο δημόσιο καταρρέει μπλεγμένο στα γρανάζια της γραφειοκρατίας, της αδιαφορίας και της ανικανότητας, αποτελεί ένα αρνητικό ορόσημο για την πόλη και αντικατοπτρίζει την γενικότερη κατάσταση, όσον αφορά την τύχη των διατηρητέων κτισμάτων της.
Εδώ και χρόνια, κυρίως μέσα από το όραμα του αείμνηστου Αντώνη Τρίτση, έχει γίνει κατανοητό, ότι η διατήρηση, η αξιοποίηση και η ανάδειξη των αρχιτεκτονικών και ιστορικών κτηρίων-μνημείων της Σπάρτης, που έχουν διασωθεί, είναι μια άμεση και επιτακτική ανάγκη, προκειμένου να διατηρηθεί η συλλογική ιστορική μνήμη, να διαμορφωθεί η ταυτότητα της Σπάρτης και να καταλάβει η πόλη μας καλύτερες θέσεις στο πεδίο του ανταγωνισμού με τις άλλες πόλεις.
Η διατήρηση και η αξιοποίηση των «διατηρητέων» της Σπάρτης, η αξιοποίησή τους και η ένταξή τους στην ζωή της πόλης είναι, εκτός άλλων, και προϋπόθεση για την κατάκτηση της ταυτότητας μιας πόλης ανταγωνιστικής, μιας πόλης του πολιτισμού και του ποιοτικού επιπέδου ζωής. Τα νεοκλασικά και τα άλλα διατηρητέα είναι ζωντανά και περήφανα σύμβολα της ιστορίας της πόλης μας, κτήρια – στολίδια που κοσμούσαν την Σπάρτη για χρόνια, αρχιτεκτονικά διαμάντια από σπουδαίους αρχιτέκτονες και μαστόρους. Κάθε ένα απ’ αυτά τα σπίτια διηγείται ένα κομμάτι της ιστορίας της πόλης, αλλά και ιστορίες των ανθρώπων που τα κατασκεύασαν και τα κατοίκησαν.
Κατά τα τελευταία 10 (τουλάχιστον χρόνια) έχουν αναπτυχθεί στη χώρα μας, από το Πράσινο Ταμείο, χρηματοδοτικά προγράμματα μέσω των οποίων ΜΠΟΡΟΥΝ οι δήμοι να αγοράζουν (με πλήρη χρηματοδότηση) διατηρητέα κτήρια ιστορικής και πολιτιστικής σημασίας.
Πολλοί δήμοι, σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, από το 2013 έως και σήμερα, αξιοποίησαν τα χρηματοδοτικά αυτά εργαλεία του Πράσινου Ταμείου και κατάφεραν να αποκτήσουν αξιόλογα διατηρητέα κτήρια, προς όφελος των πόλεων τους και των τοπικών κοινωνιών:
-Δήμος Χαϊδαρίου
-Δήμος Αμαρουσίου
-Δήμος Χανίων
-Δήμος Λαγκαδά
-Δήμος Ναυπλιέων
-Δήμος Κοζάνης
-Δήμος Αιγιαλείας
-Δήμος Βοΐου
-Δήμος Τρίπολης
-Δήμος Χίου
-Δήμος Ερυμάνθου
-Δήμος Άργους –Μυκηνών
-Δήμος Λαυρεωτικής
-Δήμος Δράμας
-Δήμος Χαλκίδας κ.ά.
Ο δήμος Σπάρτης, ακολουθώντας το παράδειγμα των πόλεων αυτών, μπορεί να ενεργοποιηθεί, να δει τις δυνατότητες και να αξιοποιήσει τα σχετικά χρηματοδοτικά προγράμματα, ώστε να αποκτήσει και να διασώσει ένα, τουλάχιστον, «διατηρητέο» της Σπάρτης, από εκείνα που σήμερα καταρρέουν, εγκαταλειμμένα στη φθορά του χρόνου.
Είναι μια ελάχιστη υποχρέωση προς μια πόλη, που έχει δει να χάνονται κτήρια, όχι μόνο ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος αλλά και μεγάλης ιστορικής αξίας και σημειολογίας.
Η εκθαμβωτική αναγέννηση του «διατηρητέου» ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΚΗ (Παλαιολόγου και Λυκούργου στο κέντρο της Σπάρτης), που γίνεται σήμερα από την ιδιωτική πρωτοβουλία, δείχνει πώς τα παλιά διατηρητέα κτήρια της Σπάρτης ΜΠΟΡΟΥΝ να ξαναγίνουν τα στολίδια της, να δώσουν άλλον «αέρα» στην πόλη και να συνδέσουν αρμονικά το «Σήμερα» με το «Χθες».
Παράλληλα, ο δήμος Σπάρτης μπορεί (και επιβάλλεται) να πάρει πρωτοβουλίες προς την πλευρά της κεντρικής εξουσίας αλλά και των ιδιοκτητών «διατηρητέων», ώστε να συγκροτήσει μια στέρεη και επεξεργασμένη άποψη για το πρόβλημα των «διατηρητέων» κτηρίων της Σπάρτης. Με τον τρόπο αυτό θα μπορέσει ο δήμος Σπάρτης (εκτός της εξαγοράς κάποιου ή κάποιων εξ αυτών) να αναπτύξει και μια πολιτική δημιουργικής και αποτελεσματικής παρέμβασης με στόχο τη διάσωση της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς και την ανάδειξή της.
Ένας δήμος, εκτός από «εκτελεστικός», μπορεί (και πρέπει) να είναι και «παρεμβατικός-διεκδικητικός».
Σπάρτη 21-3-2022
Βαγγέλης Μητράκος