Έρευνα για τον τρόπο που επιδρά η οικονομική κρίση διαχρονικά στο αναπτυξιακό επίπεδο των ελληνικών πόλεων πραγματοποίησε ο διδάκτωρ Αστικής Ανάπτυξης, Σωτήρης Παυλέας. Η έρευνα αφορά τις 51 πόλεις, πρωτεύουσες των (πρώην) νομών
για τα 4 χρόνια της περιόδου 2008-2011. Έγινε επιλογή, ώστε το αναπτυξιακό επίπεδο της κάθε πόλης να εκφράζεται μέσα από το εισόδημα που δηλώνουν αθροιστικά οι κάτοικοι κάθε χρόνο στη φορολογική τους δήλωση. Τα στοιχεία εισοδήματος ελήφθησαν από το υπουργείο Οικονομικών και επειδή βγαίνουν με μια σχετική καθυστέρηση, υπήρχε και περιορισμός στη χρονική περίοδο μελέτης.
Έπειτα, έγινε προσπάθεια να διερευνηθεί από ποιους παράγοντες είναι δυνατόν να επηρεάζεται τελικά η ανάπτυξη μιας πόλης. Οι διάφορες δοκιμές στο μοντέλο έδειξαν ότι τα χαρακτηριστικά που επηρεάζουν την εξέλιξη μιας πόλης έχουν να κάνουν, σε γενικές γραμμές, με τη γεωγραφία, την απασχόληση, την εκπαίδευση και την παραγωγική της δομή. Ένας ακόμη παράγοντας που ενσωματώθηκε, ο οποίος προσδίδει και μια δόση πρωτοτυπίας στο μοντέλο, έχει να κάνει με τη στάση ζωής ή την ψυχολογία των πολιτών, σύμφωνα με το Σωτήρη Παυλέα.
Σύμφωνα με τον επικεφαλής της έρευνας, το φαινόμενο της οικονομικής κρίσης έχει προφανείς και έντονα δυσμενείς επιπτώσεις στην καθημερινότητα του ελληνικού πληθυσμού, με σαφή υποβάθμιση του βιοτικού τους επιπέδου. Απλώς, η συγκεκριμένη έρευνα έρχεται να εξετάσει εάν κάποιες πόλεις δείχνουν να αντέχουν περισσότερο από κάποιες άλλες σε συνολικό αναπτυξιακό επίπεδο. Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, ότι η πλειονότητα των περιπτώσεων εμφάνισε αρνητικές μεταβολές στο εισόδημα τα τέσσερα αυτά χρόνια της ανάλυσης.
Τα τρία μεγαλύτερα αστικά κέντρα της χώρας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Πάτρα) βρίσκονται στις τελευταίες θέσεις της κατάταξης, με τις μεγαλύτερες αρνητικές μεταβολές, αλλά και πόλεις όπως η Λάρισα και η Καβάλα. Πόλεις οι οποίες εμφάνισαν (έστω και μικρές) θετικές μεταβολές φαίνεται να είναι η Ηγουμενίτσα, η Καστοριά, η Λευκάδα, η Χίος, αλλά και η Ζάκυνθος ή η Σπάρτη.
Σε ό,τι αφορά τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα, αποτελούν περιπτώσεις που συγκριτικά έχουν ενισχυμένο δημόσιο τομέα και συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο μερίδιο της επιχειρηματικής δραστηριότητας στη χώρα. Μπορεί να υποθέσει κανείς, λοιπόν, ότι οι μισθολογικές μειώσεις στους δημόσιους υπαλλήλους, όπως και η κάμψη στον ιδιωτικό τομέα, συνέβαλαν στα αρνητικά μεγέθη. Από την άλλη, μικρότερες πόλεις της επαρχίας φαίνεται να τα πηγαίνουν καλύτερα, ίσως διότι το στοιχείο της πολυαπασχόλησης είναι ιδιαίτερα ενισχυμένο. H κρίση είναι ένα δυναμικό φαινόμενο που βρίσκεται σε εξέλιξη και τα όποια ερευνητικά αποτελέσματα αποτελούν απλώς τις πρώτες ενδείξεις και όχι καταληκτικά συμπεράσματα
Από την ανάλυση του οικονομετρικού μοντέλου φαίνεται ότι η γειτνίαση με το θαλάσσιο στοιχείο και η ύπαρξη τουρισμού επιδρούν θετικά. Επίσης, οι πόλεις με μικρότερο συγκριτικά εισόδημα το 2008 παρουσίασαν μικρότερες απώλειες ή και αύξηση του εισοδήματός τους μέχρι το 2011. Δηλαδή, οι φτωχότερες πόλεις τα πήγανε καλύτερα από τις πλουσιότερες! Οι πόλεις με μικρότερη απασχόληση στον τριτογενή τομέα (υπηρεσίες-εμπόριο), δηλαδή αυτές που είναι λιγότερο ανοιχτές στον οικονομικό ανταγωνισμό, και ίσως είναι περισσότερο «αγροτικές» ή έχουν παραγωγική εξειδίκευση (π.χ. η Καστοριά στο εμπόριο γούνας), τα πήγανε καλύτερα. Οι πόλεις με υψηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο τα πήγανε χειρότερα. Φαίνεται ότι το διαθέσιμο αναβαθμισμένο ανθρώπινο δυναμικό δεν βρίσκει αντίστοιχη εξειδικευμένη δουλειά και είτε φεύγει προς εξωτερικό είτε προς την επαρχία.
Τέλος, οι πόλεις με πιο αισιόδοξη στάση ζωής το 2008, δηλαδή με περισσότερη πίστη στον τόπο τους και στο μέλλον, είχαν καλύτερα αποτελέσματα! Το στοιχείο αυτό έχει σημαντική αξία, διότι σχετίζεται με την κοινωνική κουλτούρα κάθε πόλης Προφανώς, αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε γενικά να εντοπίσουμε μια πόλη που να έχει όλα αυτά τα στοιχεία και να τη θεωρούμε πρότυπο όσον αφορά την κρίση. Απλώς η έρευνα δείχνει ορισμένες τάσεις για μια σειρά από παράγοντες και τον τρόπο που επηρεάζουν, θετικά ή αρνητικά, την εξέλιξη των πόλεων στα χρόνια της κρίσης.
Ίσως να μην είναι επιστημονικά δόκιμη η σύγκριση των πόλεων ανά δύο, μια και δεν ήταν αντικείμενο της έρευνας, ωστόσο θεωρώ ότι δημιουργείται ένα «ιντριγκαδόρικο ενδιαφέρον» από τη διαπίστωση ότι σε αναπτυξιακό επίπεδο η Σπάρτη τα πήγε καλύτερα από την Αθήνα, η Χίος καλύτερα από την Πάτρα, η Ηγουμενίτσα από τη Θεσσαλονίκη και η Καστοριά από τη Λάρισα!
Οι πόλεις που παρουσιάζουν μεγαλύτερη αντοχή φαίνεται να είναι αυτές που ήταν λιγότερο εκτεθειμένες στη διεθνοποίηση και στον ανταγωνισμό, που η απασχόλησή τους κατείχε σημαντικότερο συγκριτικά μερίδιο στον πρωτογενή τομέα (γεωργία- κτηνοτροφία), που συνδυάζουν το θαλάσσιο στοιχείο με την τουριστική δραστηριότητα, ενώ οι κάτοικοί τους φάνηκαν να πιστεύουν περισσότερο στις δυνάμεις τους. Ωστόσο, δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι η κρίση είναι ένα δυναμικό φαινόμενο που βρίσκεται σε εξέλιξη και τα όποια ερευνητικά αποτελέσματα αποτελούν απλώς τις πρώτες ενδείξεις και όχι καταληκτικά συμπεράσματα!
Πληροφορίες από τη συνέντευξη που παραχώρηση ο Σωτήρης Παυλέας στη Lifo και το Δημήτρη Κυριαζή.