Ευρήματα που ξεκινούν από την Παλαιολιθική Εποχή εντοπίζει ο Ανδρέας Ντάρλας, προϊστάμενος της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας στα σπήλαια τα οποία ανασκάπτει εδώ και χρόνια.
Χάρη στη συστηματική διερεύνηση, σήμερα γνωρίζουμε αρκετά για την περιοχή αλλά και για τους πρώτους κατοίκους, που, σύμφωνα με τον ίδιο, δεν πρέπει να ξεπερνούσαν τη μία ή τις δύο εκατοντάδες ανά περίοδο και θεωρητικά μιλώντας, θα πρέπει να ζούσαν σε μικρές ομάδες των 10 ή 20 ατόμων.
«Χίλιοι αιώνες προϊστορίας στη Μάνη: οι πολιτισμοί της Μέσης και της Ανώτερης Παλαιολιθικής» ήταν ο τίτλος διάλεξης που έδωσε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Οπως ο ίδιος σημειώνει: «Η χερσόνησος της Μάνης έχει διασώσει πολλά αδιατάρακτα κατάλοιπα της Παλαιολιθικής Εποχής, ίσως περισσότερα από κάθε άλλη περιοχή της Ελλάδας. Στους κατακόρυφους ψηλούς γκρεμούς που δεσπόζουν πάνω από τη θάλασσα, σε όλο το μήκος της δυτικής ακτής της ανοίγονται πολυάριθμα σπήλαια, τα οποία είχαν κατοικηθεί σε όλες τις περιόδους, από την Παλαιολιθική Εποχή έως το πρόσφατο παρελθόν. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι όλα σχεδόν διατηρούν ίχνη παλαιολιθικής χρήσης».
Εως τώρα έχουν εντοπιστεί περισσότερα από 60 σπήλαια με παλαιολιθικές επιχώσεις, επτά από τα οποία ερευνήθηκαν ανασκαφικά. Σε αυτά έχουν αποτυπωθεί, συνολικά, όλες οι πολιτισμικές φάσεις της Μέσης και της Ανώτερης Παλαιολιθικής (καθώς και της Μεσολιθικής), μιας περιόδου 100.000 ετών, κατά την οποία έζησαν δύο ανθρώπινα είδη: οι άνθρωποι του Νεάντερταλ και οι Ανατομικά Σύγχρονοι άνθρωποι (Homo Sapiens).
Ο δρ Ντάρλας εξηγεί στο «Εθνος» ότι ανάμεσα στα σπήλαια που έχουν διερευνηθεί είναι του Απηδήματος, όπου είχε εντοπισθεί ανθρώπινο κρανίο, καθώς και τα σπήλαια Καλαμάκια, Μελιτζιά και Κολομίνιτσα, τα οποία ανασκάπτει ο ίδιος με την ομάδα του.
Οι άνθρωποι της Παλαιολιθικής Εποχής δεν ζούσαν αποκλειστικά σε σπήλαια, ζούσαν και στην ύπαιθρο ως νομάδες, καθώς μετακινούνταν για την εύρεση τροφής και θηραμάτων. Από τα αποφάγια τους βλέπουμε πως έχουν ίχνη από εργαλεία -πέτρινα πάντοτε- για σφαγή, γδάρσιμο και τεμάχισμα. Από αναλύσεις δοντιών, τέλος, αρχίζουμε και ανιχνεύουμε κατανάλωση και φυτικών τροφών, αλλά δεν ξέρουμε ποιων.
Κατά τις παγετώδεις περιόδους, η θέση της Μάνης κοντά στη θάλασσα επέτρεπε την ύπαρξη βλάστησης, ενώ αντίθετα στις πιο θερμές εποχές η βλάστηση ξεραινόταν.
Κατά τις παγετώδεις περιόδους η στάθμη της θάλασσας κατέβαινε δεκάδες μέχρι και εκατοντάδες μέτρα. Στη Μάνη, που δεν έχει ήπιο ανάγλυφο, εμφανίζονταν τότε κάποια σπήλαια, που στις μεσοπαγετώδεις εξαφανίζονταν με την άνοδο των υδάτων. Η τελευταία παγετώδης περίοδος ήταν από 80 έως 10 χιλιάδες χρόνια πριν. Θα πρέπει πάντως να κατανοήσουμε πως οι αλλαγές αυτές συντελούνταν και ολοκληρώνονταν σε χιλιάδες χρόνια, επομένως δεν ήταν ορατές σε γενιές ανθρώπων, αλλά κρατούσαν πολύ περισσότερο.
Από τα 35 χιλιάδες χρόνια, οπότε έχουμε αποκλειστικά Homo Sapiens, μέχρι τα 10.000 στα ευρήματα φαίνεται μεγάλη πρόοδος. Υπάρχουν λεπτοδουλεμένα εργαλεία και προς το τέλος της περιόδου έχουμε και χρήση του τόξου.
Ο Homo Sapiens έχει φέρει μαζί του οστέινα σουβλιά, σπάτουλες, αιχμές, ακόμα και βελόνες όπως τις γνωρίζουμε σήμερα. Σίγουρα υπήρχαν και άλλα, π.χ. από ξύλο, που δεν έχουν σωθεί.
Εμφανίζουν επίσης πνευματικές και μεταφυσικές ανησυχίες, όπως βλέπουμε σε κοσμήματα και περίαπτα (δόντια ελαφιού, σωληνωτά κοχύλια κ.ά.).
Πολύ σημαντικό στοιχείο είναι η συστηματική αναζήτηση σιδηρομεταλλευμάτων με προέλευση το Ταίναρο.
Τα έτριβαν και έπαιρναν κόκκινη ώχρα, κάτι που χρησιμοποιούσε μόνο ο Homo Sapiens, ενώ στους Νεάντερταλ η χρώση είναι παντελώς απούσα.
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ