Στα πλαίσια της εκδήλωσης για την ανάδειξη – προβολή και αξιοποίηση των διατηρημένων αρχαιολογικών καταλοίπων της Σπάρτης, που οργάνωσε ο Σύνδεσμος Γορτυνίων και το Ινστιτούτο Σπάρτης, παρουσιάστηκε από την κ. Αναστασία Κανελλοπούλου η παρακάτω συγκροτημένη και ολοκληρωμένη πρόταση με στόχο να δείξει ότι ακόμα και στην εποχή της σκληρότερης λιτότητας , υπάρχει δυνατότητα να πραγματοποιηθούν και στην Λακωνία δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις , με ενισχύσεις από ευρωπαϊκά κονδύλια του νέου ΕΣΠΑ, και ιδιαίτερα επενδύσεις στον τομέα της ανάδειξης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Παράλληλα ανέδειξε την εγκατάλειψη των πολύ αξιόλογων μνημείων και αρχαιολογικών ευρημάτων γενικότερα, καθώς επίσης και το γεγονός ότι στην Λακωνία το έλλειμμα στέγης για την ιστορία και την παγκόσμια ακτινοβολία της είναι μοναδικό και προκαλεί πολλά ερωτηματικά.
ΟΙ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΛΠΙΔΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΛΑΚΩΝΙΑ
Ο τεράστιος πολιτιστικός πλούτος της Σπάρτης αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές πηγές για την τοπική ανάπτυξη. Αυτό που είναι καθοριστικό για να αρχίσει επιτέλους η αξιοποίηση αυτού του πλούτου προς όφελος και των νεώτερων Σπαρτιατών και των νεότερων Λακώνων, είναι να προσδιορίσουμε με ακρίβεια ποια είναι τα εργαλεία και οι ευκαιρίες που μας προσφέρονται σήμερα προκειμένου να επιτύχουμε τους αναπτυξιακούς μας στόχους χρησιμοποιώντας ως εφαλτήριο την πολιτιστική μας κληρονομιά.
Ποια είναι τα επιχειρήματά μας με τα οποία μπορούμε να στηρίξουμε τα αιτήματα μας ως Σπάρτη;
Κατ’ αρχήν η Σπάρτη είναι μία παρακαταθήκη προς την Διεθνή κοινότητα και δεν αποτελεί κληρονομιά των Σπαρτιατών και μόνον. Είναι μία οικουμενική αξία και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπισθεί από όλους τους παράγοντες που μπορούν να συνεισφέρουν στην ανάδειξή της. Άλλωστε είναι πολύ μεγάλη αξία και δύναμη που ξεπερνά τα τοπικά όρια κι την οποία φυσικά δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση να την διαχειριστούμε μόνοι μας οι Σπαρτιάτες.
Γι’ αυτό οφείλουν να σκύψουν πάνω από την Σπάρτη και πάνω από αυτό που συμβολίζει η Σπάρτη, να την προστατεύσουν και να αναδείξουν αλώβητες τις αξίες της οι Διεθνείς οργανισμοί που με πολλή φροντίδα και μεράκι προστατεύουν μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλο τον κόσμο.
Γι’ αυτό υποχρέωση των Σπαρτιατών είναι να απευθυνθούμε στην διεθνή κοινότητα, να προσελκύσουμε αυτό το διεθνές ενδιαφέρον για την ανάγκη προστασίας και ανάδειξης του πολιτισμού της Σπάρτης, προετοιμάζοντας μεθοδικά και στοχευμένα ένα σχέδιο και μία πρόταση που να πείθει.
Η Σπάρτη εκτός από διεθνής πολιτιστική αξία και κληρονομιά αποτελεί κυρίως πολιτιστική αξία εθνικής εμβέλειας. Η Ελληνική πολιτεία διαθέτει έναν θησαυρό με μοναδική διεθνή αναγνωρισιμότητα, που μπορεί να λειτουργήσει ως μία από τις ναυαρχίδες της πολιτιστικής και κατ’ επέκταση της τουριστικής ανάπτυξης της χώρας. Αυτόν τον θησαυρό , που είναι η Σπάρτη, πρέπει να μην τον παραμελεί, να μην τον αγνοεί, να μην τον αφήνει να ρημάζει.
Η Σπάρτη αποτελεί ένα από τα πλέον ισχυρά συγκριτικά πλεονεκτήματα της Περιφέρειας Πελοποννήσου και γι’ αυτό αποτελεί ή τουλάχιστον θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα της Περιφερειακής και της Τοπικής αυτοδιοίκησης καθώς και της τοπικής κοινωνίας.
Γι’ αυτό κατά την νέα χρηματοδοτική περίοδο 2014-2020 είναι υποχρέωσή μας να επιμείνουμε ώστε η Σπάρτη να τύχει από την Περιφέρεια Πελοποννήσου της μεγαλύτερης δυνατής χρηματοδότησης για υποδομές πολιτισμού , για υποδομές και δράσεις , που συνδεόμενες με τα μνημεία πολιτισμού θα επιτρέψουν την τουριστική απογείωση της περιοχής.
Σε όλες τις ιστορικές περιόδους η Σπάρτη έχει αφήσει το στίγμα της στην ελληνική ιστορία και αποδεικνύει την συνεχή παρουσία της με πολύ αξιόλογα μνημεία όλων των εποχών.
Θα πρέπει , λοιπόν, ως Σπαρτιάτες και ως Λάκωνες να αναζητήσουμε την λειτουργική διασύνδεση των πιο αξιόλογων αρχαιολογικών ευρημάτων όλων των εποχών , δράση που θα αναδείξει την διαχρονικότητα της Σπάρτης.
Το όραμά μας για την Σπάρτη είναι να κατακτήσει ως ιστορική οντότητα και ως πανανθρώπινη αξία , την θέση που της αξίζει στην αξιολογική κλίμακα των ιστορικών πόλεων της διεθνούς κοινότητας, της Ευρώπης , της Ελλάδας.
Η ανάδειξη, η προβολή και η αξιοποίηση των διατηρημένων αρχαιολογικών καταλοίπων της Σπάρτης, των αρχαιολογικών ευρημάτων που ευρίσκονται εντός του αστικού ιστού και θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα δίκτυο επισκέψιμων χώρων για τους επισκέπτες της Πόλης μας, θα πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό στόχο για όλους μας , θεσμικούς, συλλογικούς παράγοντες, επαγγελματίες και απλούς πολίτες.
Τι σημαίνουν όμως οι όροι ανάδειξη , προβολή και αξιοποίηση των αρχαιολογικών χώρων μας; Μερικές φωτογραφίες μπορούν να μιλήσουν καλύτερα από τα λόγια.
Στην πρώτη φωτογραφία φαίνεται το αρχαίο θέατρο της Μεσσήνης , ενώ στην δεύτερη φωτογραφία φαίνεται το αρχαίο θέατρο της Σπάρτης, και τα δύο, όπως είναι σήμερα.
Αντιλαμβανόμαστε απολύτως τι υπεραξία θα πρόσφερε στην Σπάρτη η ανάδειξη, η προβολή και η αξιοποίηση του αρχαίου μας θεάτρου.
Το ίδιο συμβαίνει και με τον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Σπάρτης. Στις επόμενες δύο φωτογραφίες αντιλαμβανόμαστε την διαφορά ανάμεσα στους δύο αρχαιολογικούς χώρους ,όπως είναι σήμερα,
Επίσης συνεχίζοντας αυτήν την συγκριτική παρουσίαση , βλέπουμε πόσο φροντισμένη είναι η ρωμαϊκή έπαυλη στην Σκάλα της Κεφαλονιάς, η οποία είναι προστατευμένη με στέγαστρο, περιβάλλεται από ξύλινο διάδρομο ώστε να είναι επισκέψιμη, διαθέτει ενημερωτικές πινακίδες, εν αντιθέσει προς την ρωμαϊκή έπαυλη στην Σπάρτη, η οποία αποπνέει εγκατάλειψη και μιζέρια.
Αν και η Σπάρτη θεωρείται από τις σημαντικότερες πόλεις παγκοσμίως στο τομέα των ψηφιδωτών , στερείται της ανάδειξης των μοναδικών ψηφιδωτών της , τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις αφού ανασκαφούν και φωτογραφηθούν , ξαναχώνονται στο έδαφος για να προστατευθούν. Αντίθετα , πόλεις που δεν έχουν ούτε στο ελάχιστο τις δυνατότητες της Σπάρτης, έχουν ήδη μουσειακούς χώρους , όπου αναδεικνύουν τα ψηφιδωτά τους. Εμείς , ακόμα και αυτά τα ψηφιδωτά που έχουν μεταφερθεί σε αποθήκες, δεν μπορούμε να τα αναδείξουμε , να τα προβάλουμε και να τα καταστήσουμε επισκέψιμα προσφέροντας στην νεώτερη Σπάρτη την υπεραξία από αυτόν τον πλούτο και επιτρέποντας έτσι στους κατοίκους της πόλεις μας που είναι χτισμένη στην κυριολεξία πάνω στην αρχαία Σπάρτη , να πάψουν να δυσανασχετούν και να απολαύσουν τα οφέλη από την ανάδειξη, την προβολή και την αξιοποίηση αυτού του πλούτου.
Αντίθετα , η Σπάρτη , αν και διαθέτει ψηφιδωτά υψηλής καλλιτεχνικής και αρχαιολογικής αξίας, ( πιθανόν να είναι στις πέντε πρώτες πόλεις παγκοσμίως ως προς την αξιολόγηση), μεταξύ των οποίων και το περίφημο ψηφιδωτό της Αρπαγής της Ευρώπης, το οποίο απεικονίζεται και στο Ευρώ, και το οποίο είναι κρυμμένο στην κυριολεξία, στην κατάσταση που απεικονίζεται στην 8η φωτογραφία, , και κυρίως δεν υπάρχει δυνατότητα να το επισκεφθεί κάποιος. Ούτε καν ενημερωτικά φυλλάδια δεν υπάρχουν σχετικά με τα τόσο σημαντικά ψηφιδωτά της Σπάρτης.
Μέσα δε στον αστικό ιστό της πόλης μας, υπάρχουν αξιόλογα ευρήματα, τα οποία είναι καλυμμένα από τα χορτάρια και αφρόντιστα, χωρίς σήμανση, χωρίς φωτισμό , απαξιωμένα στην συνείδηση των αρμοδίων και κατ’ επέκταση και των κατοίκων , οι οποίοι τα βλέπουν περισσότερο σαν ενόχληση παρά σαν πλούτο που βρέθηκε στις ιδιοκτησίες τους και λογικά!!
Σε ποια συμπεράσματα μπορούμε να καταλήξουμε έχοντας υπ’ όψιν μας τα παραπάνω;
Κατ’ αρχήν αναδεικνύεται πλέον επιτακτική η ανάγκη κάθε επέμβαση της αρχαιολογικής σκαπάνης να αποδίδει ένα ολοκληρωμένο και επισκέψιμο έργο Η περιστασιακή μέριμνα για μνημεία των οποίων δεν έχει ολοκληρωθεί η εξερεύνηση, η αναστήλωση, η ανάδειξη και δεν έχει διασφαλιστεί η επισκεψιμότητα, δημιουργούν αίσθημα εγκατάλειψης και πρέπει να πάψει ως πρακτική .
Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να συνεχιστεί το θάψιμο των σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων της πόλης μας, τα οποία αποτελούν και τον μεγαλύτερο θησαυρό της .
Δεν μπορεί να συνεχιστεί η αποθήκευση των σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων , αλλά θα πρέπει να αποκτήσουν το δικό τους πραγματικό Σπίτι !! Το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο αποτελεί αδήριτη ανάγκη πλέον για την πόλη της Σπάρτης. Άλλωστε είμαστε πλέον τελευταίοι! Ακόμα και μικρές επαρχιακές πόλεις έχουν αποκτήσει στέγη για την ιστορία και τον πολιτισμό τους.
Άλλωστε ακόμα και αν δούμε με απολύτως ωφελιμιστικό τρόπο το θέμα , είναι ή δεν είναι η σύνδεση του αρχαιολογικού πλούτου της Σπάρτης με την βιομηχανία του τουρισμού, ο στρατηγικός μας σχεδιασμός για την ανάπτυξη της περιοχής μας;
Αν σε αυτό το ερώτημα η απάντηση είναι ναι, αυτό σημαίνει ότι χρειαζόμαστε επενδύσεις του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα σε υποδομές πολιτισμού και τουρισμού, βιοτεχνική και βιομηχανική παραγωγή που να συνδέεται με το μοντέλο της επιδιωκόμενης ανάπτυξης , έξυπνες δράσεις προβολής και προώθησης με βάση τις επιστήμες της πληροφορικής και της επικοινωνίας για να πετύχουμε την ανάδειξη του πολιτιστικού μας αποθέματος και την τουριστική ανάπτυξη .
Οι επιμέρους στόχοι μας σε μια τέτοιας μορφής προσπάθεια , πρέπει να είναι πρωταρχικά:
1. Η απαίτηση και η κατάκτηση δημοσίων επενδύσεων στον πολιτισμό, όπως:
Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο
Ανακαίνιση και αξιοποίηση του παλαιού αρχαιολογικού μουσείου και του κήπου του
Αναστήλωση του αρχαίου θεάτρου
Περαιτέρω ανασκαφική εργασία, αναστήλωση και σήμανση των βασικών αρχαιολογικών χώρων της αρχαίας Σπάρτης
Δημιουργία του πάρκου των ψηφιδωτών μας
Ολοκλήρωση των Ανακτόρων του Μυστρά
Ανάδειξη των περιφερειακών μνημείων, Ενδεικτικά αναφέρω: ( Βαφειό, Άγιος Βασίλειος, Πελλάνα, Σελλασία, Μενελάια)- (Βυζαντινές εκκλησίες, ρωμαϊκά λουτρά και πηγές)- (Γεφύρια, νεοκλασικά κτίρια)
2. Δημιουργία της έξυπνης Σπάρτης με την αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών που επιτρέπουν:
Την ψηφιοποίηση του ιστορικού μας πλούτου
Την προβολή της Σπάρτης σε όλο τον κόσμο
Την υποστήριξη της έρευνας και την διάχυση της γνώσης σχετικά με την Σπάρτη σε όλο τον κόσμο
Την διασύνδεση με πανεπιστήμια και την δημιουργία προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών σε σημαντικούς τομείς της επιστήμης όπως η ιστορία, η φιλοσοφία, οι επιστήμες της αγωγής, η οικονομία που σχετίζονται με την βιοθεωρία και την κοσμοθεωρία της αρχαίας Σπάρτης και όχι μόνον
3. Η σύνδεση της ιστορικής κληρονομιάς με τα άλλα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής που είναι το φυσικό περιβάλλον και ο διατροφικός τομέας με δράσεις όπως
Η προβολή των διατροφικών συνηθειών των αρχαίων Σπαρτιατών
Η Μεσογειακή διατροφή
4. Βιοτεχνική και βιομηχανική παραγωγή, όπως:
παραγωγή ειδών δώρων με αναφορά στην αρχαία Σπάρτη, στο Βυζάντιο
στην νεώτερη Σπάρτη
παραγωγή διατροφικών προϊόντων σε συσκευασίες δώρου και
τουριστικής κατανάλωσης με αναφορές στην ιστορία και στα ποιοτικά
προϊόντα της Σπάρτης
5. Η προσέλκυση μεγάλων επενδύσεων που θα μπορούσαν να αναφέρονται:
Στην δημιουργία κέντρου φιλοξενίας νέων από όλο τον κόσμο στις όχθες
του Ευρώτα
Στην δημιουργία Πολιτιστικού πάρκου με αναβίωση δρωμένων της
αρχαίας Σπάρτης
Στην δημιουργία του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου αν η Πολιτεία και η
Περιφέρεια Πελοποννήσου αδυνατούν να το υλοποιήσουν.
Στην αποκατάσταση και επαναλειτουργία του ΞΕΝΙΑ
Τα αναμενόμενα αποτελέσματα από μια τέτοια προσπάθεια είναι να στεγαστεί με αξιοπρέπεια η ιστορία της Σπάρτης και να λάβει η σύγχρονη Σπάρτη το μερίδιο που της ανήκει από την διεθνή τουριστική αγορά
Είναι δυνατόν να επιτύχουμε έναν τέτοιο στόχο; ΝΑΙ , είναι δυνατόν, αλλά δεν είναι εύκολο!
Ποια είναι τα μέσα και τα εργαλεία με τα οποία μπορούμε να κατακτήσουμε τον στόχο μας και να κάνουμε πραγματικότητα το όνειρο για την πόλη μας;
Θα πρέπει κατ’ αρχήν να στραφούμε προς Διεθνείς Οργανισμούς όπως η UNESCO και να τους πείσουμε να αγκαλιάσουν , να προστατεύσουν και φυσικά να χρηματοδοτήσουν την ανάδειξη και την προβολή της Σπάρτης και των συμβολισμών που προκαλούν διεθνή θαυμασμό και σεβασμό.
Θα πρέπει να αναζητήσουμε απευθείας χρηματοδότηση από την Ε.Ε./ Ευρώπη 2020, με την κατάρτιση και την υποβολή ενός ολοκληρωμένου προγράμματος που θα στοχεύει στην ανάδειξη της διαχρονικής παρουσίας της Σπάρτης
Θα πρέπει να αναζητήσουμε μέσω διακρατικών προγραμμάτων που αφορούν σε συνεργασία πόλεων με κοινά χαρακτηριστικά, συμμαχίες και χρηματοδότηση
Με χρηματοδότη από το Περιφερειακό Πρόγραμμα Πελοποννήσου – ΣΕΣ 2014-2020 στο οποίο προβλέπονται χρηματοδοτήσεις για:
την ανάπτυξη υποδομών και υπηρεσιών ηλεκτρονικής προβολής των πολιτιστικών μας πόρων
Ανάπτυξη και εφαρμογή επιχειρηματικών σχεδίων υφιστάμενων επιχειρήσεων, για παραγωγή νέων προϊόντων και υπηρεσιών, ιδιαίτερα με τη χρήση καινοτομιών.
Προώθηση των πωλήσεων και ιδιαίτερα των εξαγωγών νέων προϊόντων και υπηρεσιών, κατά προτεραιότητα με τη χρήση καινοτομιών.
Διατήρηση, προστασία, προώθηση και ανάπτυξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, δηλαδή ενίσχυση των επενδύσεων για την προστασία και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, δράσεις σύνδεσης της προστασίας και ανάδειξης/προβολής της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς, με τον τουρισμό ανάληψη δράσης για τη βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος, την ανάπλαση των πόλεων
Με χρηματοδότηση από το πρόγραμμα του Υπουργείου Πολιτισμού,
Παιδείας και Θρησκευμάτων
Με χρηματοδότηση από το πρόγραμμα Πρόγραμμα Υπουργείου
Ανάπτυξης
Με χρηματοδότηση από το πρόγραμμα Πρόγραμμα της Ψηφιακής
Ελλάδας
Με χρηματοδότηση από τον Αναπτυξιακό Νόμο, για την χρηματοδότηση
ιδιωτικών επενδύσεων σχετικών με την βιομηχανία του τουρισμού
Με την αξιοποίηση του μεγάλου αριθμού των σημαντικών Σπαρτιατών και Λακώνων που μπορούν με την σωστή προσέγγιση να αποβούν στους πιο σημαντικούς χρηματοδότες της Σπάρτης
Αυτό που θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπ’ όψιν μας είναι ότι στην παρούσα συγκυρία το εξωτερικό περιβάλλον είναι ευνοϊκό αφού:
• Ο αυτοκινητόδρομος Τρίπολη – Σπάρτη ολοκληρώνεται
• Θα έχουμε ευκολότερη και ταχύτερη προσέγγιση σε αεροδρόμιο
• Θα υπάρχει λιμάνι για αξιόπλοα και μεγάλα πλοία
Ποιοι πρέπει να βρίσκονται σε πλήρη εγρήγορση εν όψει των παραπάνω;
Κατ’ αρχήν ο Δήμος Σπάρτης ο οποίος οφείλει να διατυπώσει το όραμά του, να σχεδιάσει την προοπτική με συγκεκριμένους στόχους και να συντονίσει τους θεσμικούς παράγοντες και τις τοπικές δυνάμεις για την αποτελεσματικότερη διεκδίκηση
Η Αντιπεριφέρεια Λακωνίας θα πρέπει να πιέσει το Περιφερειακό Συμβούλιο για μεγαλύτερες και πιο στοχευμένες χρηματοδοτήσεις για την Σπάρτη και την Λακωνία στον τομέα του πολιτισμού , αλλά για να πετύχει έναν τέτοιο στόχο χρειάζεται την ετοιμότητα και των δικών της υπηρεσιών και του Δήμου Σπάρτης προκειμένου να υπάρχουν έτοιμοι φάκελοι έργων για να κατατεθούν προς χρηματοδότηση
Οι κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποι, οι οποίοι επίσης υπό την προϋπόθεση ότι οι δικαιούχοι των προγραμμάτων που είναι οι δήμοι και η Περιφερειακή Ενότητα Λακωνίας έχουν έτοιμες μελέτες και φακέλους έργων , θα πρέπει να πιέσουν για χρηματοδοτήσεις από τα προγράμματα των Υπουργείων.
Οι συλλογικοί φορείς θα πρέπει να καταθέσουν τις γνώσεις τους για την καλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα της προετοιμασίας
Οι εν δυνάμει επενδυτές, οι οποίοι θα πρέπει να εντοπιστούν και να πεισθούν ότι ο Δήμος και η Περιφέρεια μπορούν να τους στηρίξουν σε περίπτωση που θα αποφασίσουν να επενδύσουν στην Λακωνία
η τοπική κοινωνία, τέλος, θα πρέπει να πιέσει με τον δικό της αποτελεσματικό τρόπο ώστε όλες οι δυνάμεις που ευρίσκονται εν υπνώσει να αφυπνιστούν και να δουν το μεγάλο μέγεθος στο οποίο μπορεί να εξελιχθεί η Σπάρτη και η Λακωνία .
Βεβαίως κοινωνίες και θεσμικοί φορείς που έχουν πετύχει σημαντικά αποτελέσματα για τον τόπο τους διακρίνονται από ορισμένα χαρακτηριστικά που είναι εκ των ών ουκ άνευ, χωρίς τα οποία, δηλαδή, δεν μπορούμε να πάμε πουθενά. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι:
• κατ’ αρχήν η πίστη σε αυτό που θέλουμε να πετύχουμε. Αν δεν πιστέψουμε ότι μπορούμε να οδηγήσουμε την Σπάρτη στους στόχους που επιδιώκουμε , καλύτερα είναι να παραμείνουμε στην ησυχία μας.
• Απαιτείται γνώση προκειμένου να γνωρίζουμε τις ευκαιρίες που μας προσφέρονται στην παρούσα συγκυρία , η οποία χαρακτηρίζεται μεν από πολλές δυσκολίες , δεν παύει όμως να προσφέρει ευκαιρίες για όσους επιδιώξουν και τις ανακαλύψουν
• Απαιτείται κόπος συνεχής και αδιάλειπτος. Δεν πρέπει να φοβηθούμε την δουλειά που επιβάλλεται να κάνουμε
• Επιβάλλεται η οργάνωση, η αξιολόγηση των προτάσεων και ο καθορισμός των προτεραιοτήτων
• Είναι προφανώς απαραίτητος ο συντονισμός των προσπαθειών όλων των εμπλεκόμενων μερών,
• Πρέπει να πιστεύουμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε , να έχουμε πολύ ξεκάθαρο και συγκεκριμένο σχέδιο προκειμένου να πείσουμε και εκείνους στους οποίους θα απευθυνθούμε
• Όλοι όσοι κατάφεραν θαυμαστά πράγματα για τον τόπο τους, τα κατάφεραν διαμορφώνοντας τις απαραίτητες συμμαχίες σε θεσμικό επίπεδο και σε επίπεδο συνεργασιών
• Η τοπική κοινωνία θα πρέπει να διακριθεί για την σύμπνοια και την ανεκτικότητα προκειμένου να πετύχει τον στόχο της.
Κάτω από τις παραπάνω προϋποθέσεις και συνθήκες είναι πιστεύω τα πάντα εφικτά. Η οικονομική συγκυρία δεν έχει σταματήσει ούτε τις δημόσιες επενδύσεις και την ροή της χρηματοδότησης από την Ε.Ε. ( ΣΕΣ 2014- 2020), ούτε οι επενδυτές έχουν σταματήσει να επενδύουν. Σε εμάς εναπόκειται να βρούμε τον δρόμο που οδηγεί στην επιτυχία και στην κατάκτηση των στόχων που θα βάλουμε.