ΑΝΟΠΑΙΑ ΑΤΡΟΠΟΣ – Γράφει ο Νίκος Μπακής
Σύμφωνα με τους σύγχρονους ερευνητές η μάχη των Θερμοπυλών διεξήχθη σαν σήμερα αρχές Αυγούστου το 480 π. Χ., δηλαδή 4 χρόνια πριν τη συμπλήρωση των 2.500 χρόνων από την Θυσία των Τριακοσίων του Βασιλιά Λεωνίδα στις Θερμοπύλες.
Μιας και είμαι λάτρης της Ελληνικής Ιστορίας αποφάσισα να περιηγηθώ στα ιερά αυτά χώματα, στο πεδίο της μάχης και να βιώσω από κοντά μια μοναδική εμπειρία, εκεί ακριβώς όπου πολέμησαν και άφησαν την τελευταία τους πνοή οι αρχαίοι ημών πρόγονοι.
Το οδοιπορικό αυτό δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί δίχως την παρουσία και τις βασικές γνώσεις επιβίωσης τού καλού μου φίλου και διασώστη Κώστα Θάνου*, ο οποίος αφιέρωσε χρόνο και την καλή του διάθεση μαζί με τους γιούς του τον Σπύρο και Ακύλα, στην ξενάγηση σ’ αυτό το τραγικό για την ιστορία μεν, αλλά ταυτόχρονα εντυπωσιακό βουνό, το Καλλίδρομο Όρος.
Κατά την παραμονή μου στη πόλη της Λαμίας, είχα μία ευχάριστη συνάντηση στο γραφείο της Αντιδημάρχου της κ. Βίβιαν Αργύρη, όπου ανταλλάξαμε απόψεις για θέματα πολιτιστικά των δύο πόλεων, μιας και έχουμε κοινό γνώριμο τον Βασιλιά της Σπάρτης Λεωνίδα.
Την εποχή αυτή στο Δήμο Λαμιέων πραγματοποιούνται εκδηλώσεις μνήμης, προς τιμήν των Ηρώων των Τριακοσίων Σπαρτιατών και των Επτακοσίων Θεσπιών, γνωστές ως “ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΙΑ”. Εκατοντάδες επισκέπτες συρρέουν απ’ όλη την χώρα στο χώρο των Θερμοπυλομάχων και να επισκεφθούν το νέο μουσείο, καθώς επίσης και δύο αρχαιοπρεπή οπλιτικά αγήματα της Ελλάδος, ο “ΛΕΩΝΙΔΑΣ” από την Αθήνα και ο “ΑΡΕΣ ΑΝΑΞ” από την Θεσσαλονίκη, τα οποία παρευρίσκονται κάθε χρόνο προσφέροντας στο κοινό μοναδικό θέαμα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στις 3 Σεπτεμβρίου στο αμφιθέατρο του Σπαντίδου στην τοπική κοινότητα του Αγίου Κωνσταντίνου, δημοτικής ενότητας Πελλάνας του Δήμου Σπάρτης, θα πραγματοποιηθεί μια ενδιαφέρουσα παράσταση με θέμα τη μάχη των Θερμοπυλών από το αρχαιοπρεπές οπλιτικό άγημα «ΛΕΩΝΙΔΑΣ», προς τιμήν του Λεωνίδα και τους 300.
Ανοπαία Ατραπός
Η Ανοπαία Ατραπός ήταν μονοπάτι, δύσβατο μυστικό πέρασμα που ξεκινούσε από τον Ασωπό ποταμό και κατέληγε σε πολύ μικρή απόσταση από το τρίτο στενό των Θερμοπυλών. Το 480 π.Χ. στην μάχη των Θερμοπυλών ο προδότης Εφιάλτης, καλός γνώστης της περιοχής, έκανε γνωστή την ύπαρξή της στον Πέρση αυτοκράτορα Ξέρξη, με αποτέλεσμα τα περσικά στρατεύματα μέσω αυτού του μονοπατιού να καταλάβουν τα νώτα των ελληνικών δυνάμεων.
Την επίβλεψη αυτής της μυστικής διάβασης πάνω στο Καλλίδρομο Όρος είχαν αναλάβει, για όσο θα διαρκούσε η μάχη, περίπου 1.000 Φωκείς τους οποίους είχε στείλει εκεί ο Λεωνίδας και οι οποίοι αιφνιδιάστηκαν, αφού δεν ανέμεναν επίθεση των Περσών μέσω της Ανοπαίας Ατραπού.
Η πεζοπορία με τους φίλους μου ξεκίνησε νωρίς το πρωί, για να αποφύγουμε ενδεχομένως κάποιες δυσάρεστες εκπλήξεις που θα έκρυβε ο καύσωνας κατά την διάρκεια της ημέρας. Δεν ξεκινήσαμε από την χαράδρα του Ασωπού όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος, αλλά πιο ψηλά από το μοναστήρι της Παναγιάς Δαμάστας, μια απόσταση περίπου 16 χλμ. μέχρι τις Θερμοπύλες.
Το μονοπάτι ήταν καθαρισμένο και σηματοδοτημένο στο μεγαλύτερο κομμάτι της διαδρομής, η θέα ήταν σαγηνευτική, ένα μνημείο απείρου φυσικού κάλλους. Ακολουθήσαμε μια διαδρομή μέσα από δύσβατα φαράγγια, δάση από βελανιδιές, έλατα, αιωνόβια πλατάνια, ξωκκλήσια και στάνες από αγριογέλαδα. Σταματούσαμε μόνο για τροφοδοσία και νερό όπου συναντούσαμε πηγές.
Κάποια στιγμή το ταξίδι μας φθάνει στο τέλος του. Με τα κόπων και βασάνων η εμπειρία διήρκησε μόλις 4,5 ώρες και η μεγαλύτερη επιβράβευση όλης αυτής της συμβολικής και επίπονης προσπάθειας ήταν αναμφισβήτητα η αξιοθαύμαστη θέα που μας προσέφερε ο Μαλιακός Κόλπος.
Ιαματικά Λουτρά των Θερμοπυλών
Μετά από μια κοπιαστική και εξαντλητική μέρα, ήρθε η ώρα της αποθεραπείας. Χωρίς καθόλου να χρονοτριβήσω φοράω το μαγιό μου και βουτάω μέσα στα καυτά νερά των λουτρών. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Ήφαιστος, μετά από παράκληση της θεάς Αθηνάς, δημιούργησε τις πηγές αυτές για να πλένεται και να ανακτά τις δυνάμεις του ο Ηρακλής μετά τους άθλους του.
Η «υπέρβαση» τελικά δεν είναι να αντέξεις την καυτή θερμοκρασία του νερού που ξεπερνούσε τους 42℃, αλλά την απαίσια δυσοσμία που έβγαινε μέσα από τις αναθυμιάσεις. Τα νερά αυτά είναι θεραπευτικά και περιέχουν πλήθος ιχνοστοιχείων και μετάλλων. Χλώριο, νάτριο, ασβέστιο, κάλιο, βόριο, βρώμιο, χάσιο, καθιστούν τα ιαματικά νερά Θερμοπυλών κατάλληλα για ρευματοπάθειες, αρθρίτιδες και παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος, γυναικολογικές παθήσεις όπως σαλπιγγίτιδες και παθήσεις των περιφερικών νεύρων.
Οι εγκαταστάσεις των ιαματικών λουτρών κατασκευάστηκαν στη δεκαετία του ’60, για να φιλοξενούν όλο τον κόσμο. Σήμερα έχει μετατραπεί δυστυχώς σε HOT SPOT μόνο για τους αλλοδαπούς.
Το Φωκικό Τείχος
Αφού επισκέφθηκα την περίφημη επιτύμβια στήλη με το επίγραμμα του ποιητή Σιμωνίδη στο λόφο Κολωνό: «Ὦ ξεῖν᾿, ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι», ανηφόρησα σ’ έναν δασικό δρόμο που οδηγούσε προς το βουνό, όπου μέσα σε πυκνή βλάστηση συνάντησα το Φωκικό Τείχος.
Σήμερα, όπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς, ελάχιστα λείψανα του τείχους σώζονται. Ο αρχαιολογικός αυτός χώρος έχει πλέον καθαριστεί, για να γίνεται άνετη και εύκολη η πρόσβαση στους επισκέπτες.
Το τείχος ήρθε στο φως το 1939, αν και ανασκαφές στην περιοχή είχαν γίνει από το 1897. Τότε οι σκαπανείς του Ελληνικού Στρατού προσπαθούσαν εσπευσμένα να κατασκευάσουν μία οχυρωματική γραμμή, η οποία θα ανέκοπτε την προέλαση των Τούρκων. Ανασκάπτοντας την τοποθεσία, οι άνδρες του Μηχανικού ανακάλυψαν τυχαία αρχαίους τάφους οι οποίοι αποδόθηκαν στους άνδρες του Λεωνίδα που έπεσαν εκεί 2.500 χρόνια πριν.
Ήταν μεγάλη μου τιμή που μπόρεσα και περπάτησα, σύμφωνα με ιστορικές πηγές, εκεί που κάποτε είχαν στρατοπεδεύσει ο Λεωνίδας και οι 300. Κρίνοντας από στρατηγικής απόψεως, δεν ήταν τυχαίο που το διάλεξε ο Λεωνίδας ως ορμητήριο. Από κει μπορείς να δεις το Ηρώο των Θερμοπυλομάχων και το νέο Μουσείο Θερμοπυλών.
Το Κέντρο Ιστορικής Ενημέρωσης Θερμοπυλών
Δίπλα στο μνημείο του Λεωνίδα, στην ιστορική τοποθεσία των Θερμοπυλών, βρίσκεται το πρωτοπόρο μουσείο του Δήμου Λαμιέων, αφιερωμένο στη μάχη του 480 π.Χ. που άλλαξε το ρου της ελληνικής ιστορίας και όχι μόνο.
Το Κέντρο Ιστορικής Ενημέρωσης Θερμοπυλών άνοιξε τις πύλες του για το κοινό το 2010 με την επιστημονική επιμέλεια του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού. Αρχιτεκτονικά, το κτίριο του Κέντρου έχει τη μορφή αιχμής δόρατος στραμμένου στο βορρά, ενώ οι χώροι του χαρακτηρίζονται για τον άρτιο λειτουργικό σχεδιασμό τους, με τις γυάλινες προσόψεις να επιτρέπουν στο άπλετο φυσικό φως να διαχέεται στο εσωτερικό.
Το Κέντρο Ιστορικής Ενημέρωσης αποτελεί ένα διαδραστικό χώρο ιστορικής αφήγησης και καινοτόμου μουσειακής σύλληψης. Στις τρεις αίθουσές του, εξοπλισμένες με τις πλέον σύγχρονες πολυμεσικές εφαρμογές, αλλά και με τις εύγλωττες ονομασίες Λεωνίδας, Διηνέκης και Θερμοπύλες, οι επισκέπτες μπορούν να ταξιδέψουν πίσω στο χρόνο και να παρακολουθήσουν την ιστορία των Περσικών Πολέμων, όπως την αφηγήθηκε ο Ηρόδοτος, ενώ η ίδια η μάχη των Θερμοπυλών “ζωντανεύει” μπροστά στα μάτια τους μέσα από μια ταινία τρισδιάστατης ψηφιακής αναπαράστασης.
Την περιήγησή του μπορεί να ολοκληρώσει ο επισκέπτης στο καταπράσινο όρος Καλλίδρομο που υψώνεται πίσω από το Κέντρο, ενώ στον αντικρινό λόφο του Κολωνού, μπορεί να διαβάσει το περίφημο αρχαίο επίγραμμα του ποιητή Σιμωνίδη για τους πεσόντες Σπαρτιάτες.
Δείτε τώρα ένα βίντεο από το νέο μουσείο των Θερμοπυλών
Φωτογραφίες: Νίκος Μπακής
* Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον Κώστα Θάνο και την οικογένειά του, για την υπέροχη φιλοξενία του στη Λαμία. Ο Κώστας είναι Πρόεδρος της Λέσχης Έφεδρων Καταδρομέων Στερεάς Ελλάδος. Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εφέδρων Ειδικών Δυνάμεων (ΠΟΕΔ). Μέλος Δ.Σ. της Ευρωπαϊκής Ένωσης Αλεξιπτωτιστών (UEP) και πρώην εργαζόμενος του ΕΚΑΒ. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω και το κατάστημα με είδη λαϊκής τέχνης ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ (Δήμητρα Καρρά) στην Κεντρική Πλατεία της Σπάρτης, για τα δώρα (ένα αναμνηστικό άγαλμα του Λεωνίδα και μία φανέλα) που προσέφερε στον κ. Θάνο.
